«Το γυναικείο σώμα είναι φορτωμένο με ενοχή και βάρη»

Εργάζεται ως χορογράφος και κινησιoλόγος σε θεατρικές παραστάσεις, με συμμετοχές στο Εθνικό Θέατρο, στο Φεστιβάλ Αθηνών και σε θεατρικές σκηνές της Αθήνας. Διδάσκει σύγχρονο χορό με έμφαση στους ενήλικες αρχαρίους. Παράλληλα, ως απόφοιτη της Νομικής Σχολής Αθηνών δεν εγκατέλειψε τη δικηγορία και εργάζεται παράλληλα και στο αντικείμενο αυτό. Η Κατερίνα Φώτη εκπροσωπεί τη νιότη της εποχής μας. Οι κινήσεις της εκπέμπουν τον δυναμισμό και την ενεργητικότητα της επιθυμίας της να πειραματιστεί και να εκφράσει με τον χορό ό,τι κρίνει πως χρειάζεται να αλλάξει. Δηλαδή η θέση της γυναίκας.

Πριν από δύο χρόνια στη διάρκεια μιας καλλιτεχνικής φιλοξενίας κι ενός ερευνητικού προγράμματος δραματουργίας και χορευτικής δημιουργίας στο πλαίσιο της Ελευσίνας πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης ξεκίνησε να επεξεργάζεται τον τρόπο με τον οποίο την ιδέα της θα την έκανε χορό.

«Κάναμε τα πάντα, από φώτα έως σκηνογραφία. Κάναμε πράγματα τα οποία χρειάζονται σε έναν χορογράφο προκειμένου να μπορεί να έχει ένα αυθύπαρκτο έργο και να μπορεί να κατευθύνει ένα σύνολο συνεργατών στην ανάγκη του. Η δραματουργία με ενδιέφερε από την πλευρά της αφήγησης, καθώς ο χορός έχει μια τάση να είναι λίγο πιο εγκεφαλικός και εννοιολογικός. Ενώ εμένα με ενδιαφέρει να μιλήσουμε για μια ιστορία και πώς τη λέμε με το σώμα χωρίς να ανοίξουμε το στόμα μας.

Αρχισα να σκέφτομαι τη θεματική του ελεύθερου χρόνου, τη σημασία του σε μια πιεσμένη κοινωνία και ειδικά για μια γυναίκα που πρέπει να επιτελέσει μια σειρά περισσότερων κοινωνικών ρόλων προκειμένου να αντεπεξέλθει σε όλα τα επίπεδα. Αποφάσισα να κάνω αρχικά συνεντεύξεις με γυναίκες από τους πολιτιστικούς συλλόγους της Ελευσίνας. Οι οποίες κυρίως προέρχονται από οικογένειες μεταναστών που βρέθηκαν στην Ελευσίνα τη δεκαετία του ’50. Είναι οικογένειες που ήρθαν από την επαρχία, όπου είχαν μεσολαβήσει ο πόλεμος, ο εμφύλιος και άλλες δύσκολες καταστάσεις και οι οποίες συγκρότησαν το εργατικό δυναμικό της περιοχής.

Οι ίδιοι δημιούργησαν και τους συλλόγους τους στην Ελευσίνα ώστε να μη χάσουν τα τοπικά στοιχεία τους. Οπότε κατευθύνθηκα προς εκείνες, καθώς προέρχομαι από την επαρχία και έχω πάντα την αίσθηση ότι ο τόπος μου είναι μακριά. Η οικογένειά μου επίσης είμαστε Βλάχοι από καταγωγής ομιλούντες τη γλώσσα, αλλά όπως λέει και ο πατέρας μου χάνουμε το θεμέλιο γιατί πάντα πάμε κάπου αλλού. Σκεπτόμενη όλα αυτά, βρήκα τις κυρίες από την Ενωση των Κρητών της Ελευσίνας για να ερευνήσω και να μιλήσω για τον ελεύθερο χρόνο μιας γυναίκας κάνοντας μία έμφυλη ανάγνωση.

Τι έμαθες από τις γυναίκες της Ελευσίνας;

Η πρώτη συνέντευξη με αυτές τις πέντε κυρίες μού είπε αυτό που είχα στο μυαλό μου. Οι γυναίκες αυτές εμπλέκονται με τον σύλλογο γιατί κοινωνικά τούς επιτρέπεται. Είναι μία νόμιμη κοινωνική δραστηριότητα, αφού η γυναίκα δεν βγαίνει από το σπίτι της για να πάει για ποτάρες. Απλά θα πάει στον σύλλογο με τις φίλες της και θα έχει και τα παιδιά της. Παρότι αγαπούν δηλαδή πολύ τον τόπο, ο σύλλογος ήταν για αυτές σε μεγάλο βαθμό ένα κομμάτι διαφυγής. Από τις συζητήσεις μας έφτιαξα τον χορό της κουζίνας, το Kitchen Dance. Το έργο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά, σε σύντομη εκδοχή, στο πλαίσιο του καλλιτεχνικού προγράμματος της 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, ως καρπός του residency προγράμματος Μυστήριο 59 U (R) TOPIASΑκαδημία Χορογραφίας, σε καλλιτεχνική διεύθυνση της ομάδας σύγχρονου χορού Αερίτες / Πατρίσιας Απέργη.

Στην Αθήνα πως εξελίσσεται αφηγηματικά ο χορός της κουζίνας;

Εξερευνώ τις διαστάσεις του ελεύθερου χρόνου μέσα σε ένα ασφυκτικό εργασιακό περιβάλλον. Η παράσταση «THE KITCHEN DANCE: A House Trance Vocabulary» εμπνέεται από το φορτωμένο με ενοχή και βάρη γυναικείο σώμα, για να μιλήσει για την ανάγκη του για αυτοδιάθεση. Παρουσιάζω την Καίτη. Είναι μια γυναίκα που ζει σχεδόν αποκλειστικά στην κουζίνα της. Εκεί, το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της περνούν μπροστά από τα μάτια της με τρόπο συνειρμικό, μετατρέποντας το προσωπικό της βίωμα σε μια οικουμενική και συλλογική γυναικεία αφήγηση. Μέσα από τη ρουτίνα της οικιακής εργασίας, το σώμα της ξεδιπλώνει την ουσία της γυναικείας ύπαρξης, που παλεύει να ορθωθεί, να κερδίσει τη ζωή. Γεννήθηκε στο μυαλό μου η ιδέα ότι η κουζίνα και με βάση τα δικά μου βιώματα είναι ένας χώρος στον οποίο τα πράγματα συμβαίνουν για μια γυναίκα σε επίπεδο φυλακής και σε επίπεδο ελευθερίας. Ναι μεν είναι φυλακισμένη γιατί εκεί της επιτρέπει η κοινωνία να είναι, παράλληλα όμως, επειδή εκεί δεν τη βλέπει κανείς, μια γυναίκα στην κουζίνα δεν ελέγχεται ποτέ.

Ταυτόχρονα είναι και χώρος εξουσίας.

Φυσικά ναι, μόνο εκεί εξουσιάζει, οπότε είναι το μέρος όπου μπορούν να συμβούν όλα. Το πρώτο μέρος που παρουσιάστηκε στο residency ήταν η έλευση αυτής της γυναίκας, η διαδρομή της στην Ελευσίνα και ή οποία καταλήγει στη ζωή της σε μία κουζίνα. Τον δεύτερο χρόνο γεννήθηκε ο τίτλος «The House Vocabulary» ο οποίος μιλάει για έναν χορό σπιτιού ή χορό House μουσικής, ή trance μουσικής ή τελετουργικής μουσικής. Υπάρχει δηλαδή μια δεύτερη ανάγνωση σε όλα τα κομμάτια του τίτλου.

Και το Vocabulary/Λεξιλόγιο στον τίτλο του έργου τι αφορά;

Επέλεξα τη λέξη για την κινησιολογική έρευνα που έχει να κάνει με την καθημερινή κίνηση. Δηλαδή έχει να κάνει με το πώς μια γυναίκα είναι στην κουζίνα και κάνει δουλειές και πώς αυτό το σύμπαν αρχίζει κάποια στιγμή να… γέρνει. Δεν είναι ένα σύμπαν ευθύγραμμο, αλλάζει η πρόσληψη των αντικειμένων, αλλάζει αυτό που της συμβαίνει την ώρα που εκτελεί μια ρουτίνα, που η ρουτίνα μπορεί να γίνει μια τελετουργία. Πραγματευόμαστε το αν αυτή η γυναίκα όντως θα κόψει το νήμα και θα δραπετεύσει.

Αν δεν μπορεί να ξεφύγει;

Είναι μέρος δυστυχώς της ιστορίας. Δεν είναι εύκολο να δραπετεύσεις γιατί ζούμε σε μια κοινωνία που η πατριαρχική θέαση είναι θέση. Δεν είναι εύκολο για μια γυναίκα να κατανοήσει την έννοια του ρόλου. Δεν το λέω μόνο σε επίπεδο έμφυλης κακοποίησης, το λέω σε επίπεδο κατανόησης του πού βρισκόμαστε. Δεν είναι ότι εμείς έχουμε κάποια πρωτοπορία σκέψης. Είναι μια σειρά παραγόντων οι οποίοι μας φέρνουν απέναντι σε αλήθειες και κάποιες απελευθερωτικές συνθήκες που προϋποθέτουν αυτονομία. Αν οι γυναίκες δεν εργάζονται και μένουν σπίτι επιφορτισμένες με την οικιακή εργασία δεν έχουν οικονομική εξάρτηση. Είναι πολύ σημαντικό να γίνει ένα βήμα εκτός.

Η δική σου σχέση με την κουζίνα ποια είναι;

Σε επίπεδο συμβόλου έχει να κάνει κυρίως με το πώς η καταπίεση σκιάζει την καθημερινότητά μας. Από το πρωί μέχρι το βράδυ πρέπει συνέχεια να αντεπεξέρχεσαι σε κάτι. Για μια γυναίκα της δεκαετίας του ’50 πιθανότατα ήταν ό,τι έπρεπε να καθαρίσει το σπίτι 17 φορές, να φροντίσει τους συμπέθερους, τους γονείς της και τα παιδιά. Για μας σήμερα έχει να κάνει με το ότι είμαστε διαλυμένες σε «μια πόλη του τρελού». Επίσης από το πρωί μέχρι το βράδυ πρέπει να δεχόμαστε ότι ως γυναίκες δεν πρέπει να είμαστε επιθετικές, να είμαστε γλυκούλες και όταν διεκδικούμε κάτι αυτονόητο ακούμε ότι έχουμε μια στάση η οποία δεν ενδείκνυται. Ενώ σε έναν άντρα δεν θα το λέγανε ποτέ. Σε μια τέτοια περίπτωση θα τον θεωρούσαν ντόμπρο.

Τι έχεις δει στο γυναικείο σώμα που κατοικεί – εξουσιάζει στην κουζίνα;

Το γυναικείο σώμα είναι φορτωμένο με ενοχή και βάρη και είμαστε σήμερα στο σημείο που η ανάγκη του για αυτοδιάθεση είναι πιο παρούσα από ποτέ. Αν κάτι παρατηρώ στις γυναίκες είναι ότι ο τρόπος με τον οποίο κινούνται μοιάζει να φέρει προαιώνια βαρίδια – οι γιαγιάδες μας, οι μάνες μας, όλες οι γυναίκες που μας μεγάλωσαν έχουν αφήσει πάνω στα κορμιά μας ένα αποτύπωμα που αποτελείται από κούραση, αγάπη, θέληση για ζωή, καψίματα από σίδερα, κρέμες χεριών και χλωρίνες και κυρίως ένα αποτύπωμα που απελευθερώνεται σε χορούς λυτρωτικούς υπό λαϊκές μελωδίες του συρμού. Η χορογραφική μου πρόταση εφορμά από τους πυρήνες αντίστασης του σώματος και τη διαδρομή του προς μια απελευθερωτική διαδικασία, με κέντρο όλα τα καταπιεσμένα γυναικεία σώματα που ψάχνουν τη δική τους χαραμάδα στο φως και στην αποτίναξη των πολλαπλών περιορισμών τους.