Ποια ήταν η «Ευρωπαίων Πόλις» του Κιλκίς;

Κρυμμένη στην καρδιά της Μακεδονίας, θυμίζει πως το παρελθόν της Ευρώπης είναι άρρηκτα δεμένο με την αρχαία Ελλάδα. Αγνωστη στο ευρύ κοινό, αλλά και στην αρχαιολογική κοινότητα, αφού δεν έχει ανασκαφεί σε μεγάλο ποσοστό, βρίσκεται πλάι στον «Νείλο της Μακεδονίας», τον Αξιό, που ένωνε τον Θερμαϊκό με τη βαλκανική ενδοχώρα. Αποτέλεσε πατρίδα του Σέλευκου Α’, του πλέον σημαντικού από τους διαδόχους του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Βρίσκεται σε μια περιοχή με ορυκτό πλούτο που ίσως συνδέεται με τον χρυσό που ο Θουκυδίδης παραδίδει ότι αξιοποίησε ο Αλέξανδρος Α΄για να αποκτήσει ισχύ. Κι από την εποχή της ακμής της πιθανότατα να κρατά η παράδοση της παραγωγής εκλεκτού οίνου, που συνεχίζεται ακόμη και σήμερα στη γειτονική Γουμένισσα. Είναι η Ευρωπός, η «Ευρωπαίων Πόλις» – όπως αναφέρεται επακριβώς σε επιγραφή του 2ου αι. π.Χ.

Τι έχει αποκαλυφθεί λοιπόν από την πόλη αυτή; Ο χρόνος έχει ξεθωριάσει ανεπιστρεπτί τη λάμψη της; Και ποια μυστικά μένει να έρθουν στο φως; Είναι μερικά από τα ερωτήματα στα οποία θα απαντήσει η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κιλκίς, Γεωργία Στρατούλη, στο πλαίσιο διάλεξης που θα δώσει στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης υπό τον τίτλο «Ευρωπαίων η Πόλις, με το βλέμμα στο μέλλον».

«Η Ευρωπός ήταν μια ακμάζουσα πόλη στον πυρήνα του μακεδονικού βασιλείου, με επώνυμους πολίτες στα Πανελλήνια Ιερά, εξέχοντα μέλη της μακεδονικής αριστοκρατίας, γενέτειρα του Σέλευκου Α΄ και με ισχυρό για τη σύγχρονη κοινωνία brand name», λέει στα «ΝΕΑ» η Γεωργία Στρατούλη σκιαγραφώντας το προφίλ της πόλης, της οποίας γνωρίζουμε το όνομα χάρη στην επιγραφή που εντοπίστηκε στο τιμητικό βάθρο του ανδριάντα του Μάρκου Μινούκιου Ρούφου, ο οποίος έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην προστασία της από επιθέσεις Γαλατών και θρακικών φύλων.

Η ιστορία της πόλης αρχίζει να ξετυλίγεται ήδη από το 5000 π.Χ. και το όνομά της προέρχεται από τον ήρωα των Μακεδόνων Ευρωπό. «Μήπως όμως υπάρχει κάποια σύνδεση και με την Ευρώπη, που έκλεψε ο Δίας από τη Φοινίκη; Αναζητούμε πιθανές συσχετίσεις και σκοπιμότητες, διότι, ως γνωστόν, οι δυναστείες επεδίωκαν να συνδέονται με μυθικά πρόσωπα, με θεούς και ήρωες. Επίσης ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι η Ευρωπαίων Πόλις ήταν μία ομόσπονδη πόλη, μία πρόγονος δηλαδή της Ευρωπαϊκής Ενωσης σε άλλη κλίμακα», εξηγεί η Γεωργία Στρατούλη.

Τι αποκαλύπτει το νεκροταφείο

Οσα είναι γνωστά για τη βιογραφία τής κατ΄ εκτίμηση 500 στρεμμάτων Ευρωπού – ο επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος ανέρχεται σε 21 στρέμματα – προέρχονται σχεδόν αποκλειστικά από τα τμήματα του νεκροταφείου της που έχουν ανασκαφεί με εκατοντάδες μικρούς και δεκάδες μεγαλύτερους τάφους οι οποίοι χρονολογούνται κυρίως από τον 4ο έως και τον 6ο αι., ενώ ορατοί είναι και οι τύμβοι των αριστοκρατών κατοίκων του ύστερου 4ου και των αρχών του 3ου αι. π.Χ. που βρίσκονται έως και 1 χλμ. μακριά από την πόλη, στην οδική αρτηρία που συνέδεε την Ευρωπό με την Πέλλα.

«Τα ταφικά ευρήματα μας δείχνουν τον πλούτο και την ισχύ των κατοίκων της πόλης, αλλά και την έντονη κοινωνική διαστρωμάτωση. Χάρη δε στη γεωφυσική διασκόπηση που έχει πραγματοποιηθεί από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, αναμένουμε να βρούμε την αγορά, τα δημόσια κτίρια, τους ναούς και τα τείχη της πόλης, που άκμασε τον 5ο και 4ο αι. π.Χ. αλλά συνέχισε να ζει έως και τον 6ο αι. μ.Χ.», εξηγεί η αρχαιολόγος. Προσθέτει δε πως ανάμεσα στα ευρήματα που έχουν ήδη εντοπιστεί και ξεχωρίζουν είναι μια πήλινη κεφαλή του θεού Διονύσου που ενδεχομένως συνδέεται με την αμπελοκαλλιέργεια στην περιοχή, η οποία ανθεί ως σήμερα, όπως και ένας όρος που μαρτυρά πως δύο αιώνες μετά την εποχή του Φίλιππου Β’ τμήμα της περιοχής ανήκε στη βασιλική περιουσία.

«Αν και βρίσκεται πολύ κοντά στη δεύτερη μεγαλύτερη πύλη της χώρας, τους Ευζώνους, από όπου περνούν 8,5 εκατ. άτομα ετησίως, η Ευρωπός παραμένει σχεδόν αόρατη. Πρόκειται για μια περιφερειακή αλλά σημαντική πόλη της Μακεδονίας που πιστεύουμε ότι και λόγω του ονόματός της θα πρέπει να αναδειχθεί και να αποτελέσει πόλο ανάπτυξης της Κεντρικής Μακεδονίας», καταλήγει η κυρία Στρατούλη.