Πενήντα χρόνια λοιπόν, μισός αιώνας. Συνειδητοποιώ ότι από το Πολυτεχνείο έχουν περάσει τόσα χρόνια όσα είχαν περάσει από τη Μικρασιατική Καταστροφή έως το Πολυτεχνείο (άντε, ένας χρόνος λιγότερο). Ηταν όμως το 1973 τόσο «ζωντανό» θέμα η Μικρασιατική Καταστροφή όσο είναι σήμερα το Πολυτεχνείο; Μιλούσαν οι πρωταγωνιστές της, υπήρχαν ακόμη «ανοιχτές» συζητήσεις για το ποιος έκανε τι, «έκλεινε» η Αθήνα; Οχι βέβαια. Υπήρχε, σίγουρα, η ιστορική μνήμη, οι αναφορές, οι ιστορίες της προσφυγιάς αλλά, αν θυμάμαι καλά, είχαν σταματήσει πλέον έως και οι αναζητήσεις του Ερυθρού Σταυρού. Οι άνθρωποι είχαν συμβιβαστεί με την ιδέα ότι ο αδελφός, ο γιος, ο πατέρας, ο συγγενής που «τελευταία φορά εθεάθη εις την Ξύλινη Αποβάθρα» δεν ζούσαν.

Το Πολυτεχνείο όμως είναι ακόμη εδώ. Οχι ωσεί παρόν. Παρόν κανονικότατα. Και όχι μόνο λόγω της πορείας προς την αμερικανική πρεσβεία που γίνεται ανελλιπώς (μετά ή άνευ επεισοδίων) πενήντα χρόνια. Οι πρωταγωνιστές του είναι ενεργά μέλη της δημόσιας ζωής, πολιτικοί που, για τον έναν ή τον άλλον λόγο, βρίσκονται στην πρώτη σειρά της επικαιρότητας, ενώ ακόμη «παίζουν» και αναζωπυρώνονται κάθε τόσο οι συζητήσεις περί «ιδιοκτησίας» της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, του ρόλου του ΚΚΕ, του αριθμού των νεκρών, της ματωμένης σημαίας.

Θεωρώ ότι αυτό συμβαίνει για δύο βασικούς λόγους. Ο ένας είναι ότι επρόκειτο για μια αδιαμεσολάβητη αντίδραση στη χούντα που οργανώθηκε αυθόρμητα και από πολύ νέους ανθρώπους. Ουδείς στο Πολυτεχνείο ήταν πάνω από 25 χρονών. Ενα κορυφαίο πολιτικό γεγονός χωρίς τη συμμετοχή πολιτικών παρά μόνο φοιτητών (οι οποίοι βέβαια στη συνέχεια έκαναν όλοι σχεδόν πολιτική καριέρα). Από τις λίγες φορές, νομίζω η μοναδική στη νεότερη ελληνική Ιστορία, που η «οργή λαού» πρόλαβε τα γεγονότα και προδιέγραψε τις εξελίξεις.

Αυτό σημαίνει ότι τα «παιδιά του Πολυτεχνείου», τα «…παιδιά με τα μαλλιά και με τα μαύρα ρούχα» μεγάλωσαν, γέμισαν ρυτίδες, τα «μαλλιά σγουρά, μαλλιά κοράκου χρώμα» ασπρίσανε, κάποιοι τα βάφουν, αλλά, τέλος πάντων, δεν το έβαλαν ακόμη κάτω. Τα έβλεπα αυτά τα «παιδιά» στις επετειακές εκπομπές. Στις φιγούρες τους έχει, πλέον, καταγραφεί η μετέπειτα πορεία τους. Πίσω όμως από τον πολιτικό που σήμερα τον θεωρείς ψιλοκαραγκιοζάκο, από την υπουργό που τα έκανε μαντάρα, από τον άλλον που γνωρίζεις πια τις «υπόγειες διαδρομές» του, ξεπροβάλλει εκείνος ο 22χρονος, εκείνη η 23χρονη, οι «νέοι που τους έλεγαν αλήτες» και που εκείνες τις μέρες του Νοεμβρίου έβαλαν το κεφάλι τους στον ντορβά και απέδειξαν ότι και οι ουτοπίες μπορούν να γράφουν Ιστορία.

Η γενιά του Πολυτεχνείου είναι οι σημερινοί boomers. Τόσο ενεργή ηλικιακή ομάδα που ακόμη προκαλεί συζητήσεις και συγκρούσεις. Και θεωρώ ότι καμία άλλη γενιά στη σύγχρονη Ιστορία μας, ούτε καν η γενιά στην «Αργώ» του Θεοτοκά, πρωταγωνίστησε συνεχώς και αδιαλείπτως στη δημόσια ζωή για μισό αιώνα. Και όταν περπατάς τόσο πολλά χιλιόμετρα χωρίς αναπαμό, ε, κάπου μπορεί και να στραβοπατήσεις. (Το τελευταίο για όσους, σήμερα, ρίχνουν το ανάθεμα στη γενιά του Πολυτεχνείου – εννοώντας, κυρίως, αυτούς που ήταν στο Πολυτεχνείο – επειδή στα μετέπειτα χρόνια νεμήθηκαν την εξουσία. Ε, ας είχαν κι αυτοί επιδείξει στα 23 τους ανάλογη αγωνιστικότητα.)

Ο ιστορικός χρόνος

Θεωρώ όμως ότι υπάρχει και ένας ακόμη λόγος που το Πολυτεχνείο είναι «εδώ» έως σήμερα, πάντα με μέτρο σύγκρισης τη Μικρασιατική Καταστροφή. Στην πεντηκονταετία από το 1922 έως το 1973 ο ιστορικός χρόνος ήταν πολύ πυκνός. Η Ελλάδα, μια χώρα με υποτυπώδεις, στην καλύτερη περίπτωση, έως καθόλου υποδομές εκείνη την εποχή, υποδέχθηκε ένα εκατομμύριο πρόσφυγες. Και ακολούθησαν η δικτατορία του Μεταξά, ο πόλεμος στην Αλβανία, η Κατοχή, ο Εμφύλιος, τα άγρια μετεμφυλιακά χρόνια, η χούντα. Ενα παλίμψηστο Ιστορίας που έκανε τα πενήντα χρόνια να μοιάζουν με έναν αιώνα τουλάχιστον.

Από το 1973 έως σήμερα το χειρότερο που περάσαμε ήταν η οικονομική κρίση. Αντε και το σοκ του κορωνοϊού και των λοκντάουν, που ήταν όμως διεθνής υπόθεση. Ζήσαμε, με άλλα λόγια, μια εύκολη πεντηκονταετία, φιλοσοφώντας και πολιτικολογώντας και ανάγοντας το έλασσον σε μείζον. Γι’ αυτό και η εξέγερση του Πολυτεχνείου παραμένει το κορυφαίο ιστορικό γεγονός αυτού του μισού αιώνα.

Τελευταία Νέα