17 Νοεμβρίου 1974: Ο προσωπικός θρίαμβος του Κωνσταντίνου Καραμανλή

Στις 17 Νοεμβρίου 1974, στην πρώτη επέτειο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες βουλευτικές εκλογές της Μεταπολίτευσης, που έμελλε να αναδείξουν θριαμβευτή τον Κωνσταντίνο Καραμανλή.

Τα προηγηθέντα

Η τελευταία εκλογική αναμέτρηση στην Ελλάδα είχε διεξαχθεί πριν από δέκα και πλέον χρόνια, στις 16 Φεβρουαρίου 1964 (ο Γεώργιος Παπανδρέου είχε πετύχει σαρωτική νίκη με ποσοστό 52,72%), καθώς οι προγραμματισμένες για το Μάιο του 1967 εκλογές ουδέποτε πραγματοποιήθηκαν εξαιτίας του πραξικοπήματος των συνταγματαρχών, που έλαβε χώρα λίγο νωρίτερα, στις 21 Απριλίου.

Η προκήρυξη των εκλογών της 17ης Νοεμβρίου 1974 αποτελούσε ένα σημαντικότατο βήμα για την αποκατάσταση της δημοκρατικής ομαλότητας στη χώρα μας, η οποία είχε βρεθεί στο γύψο επί επτά χρόνια εξαιτίας του ανελεύθερου, αυταρχικού χουντικού καθεστώτος.

Τη σχετική ανακοίνωση είχε κάνει ο επικεφαλής της κυβέρνησης εθνικής ενότητας, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, στις 3 Οκτωβρίου 1974.

Το εκλογικό σύστημα που επιλέχθηκε για τη διεξαγωγή των εκλογών ήταν η ενισχυμένη αναλογική, προκειμένου να καταστεί εφικτός ο σχηματισμός μιας ισχυρής κυβερνητικής πλειοψηφίας, που θα συντελούσε στην τόσο απαραίτητη τότε πολιτική σταθερότητα.

Οι πολιτικοί σχηματισμοί

Στις εκλογές της  17ης Νοεμβρίου έλαβαν μέρος οι μείζονες πολιτικοί σχηματισμοί εκείνης της περιόδου, συμπεριλαμβανομένου του ΚΚΕ, που είχε εξέλθει από την παρανομία ύστερα από 27 χρόνια (από το Δεκέμβριο του 1947) κατόπιν δημοσιεύσεως νομοθετικού διατάγματος για την επαναλειτουργία των κομμάτων στις 23 Σεπτεμβρίου 1974.

Στο χώρο της Δεξιάς και της Κεντροδεξιάς, η κυριαρχία του Κωνσταντίνου Καραμανλή και του νεοϊδρυθέντος κόμματός του, της Νέας Δημοκρατίας (ΝΔ), ήταν απόλυτη.

Στις τάξεις της ΝΔ είχαν εισχωρήσει όλα σχεδόν τα επιφανή στελέχη της προδικτατορικής ΕΡΕ (πλην του Παναγιώτη Κανελλόπουλου), καθώς και αξιόλογοι πολιτικοί που προέρχονταν από την προδικτατορική Ένωση Κέντρου (ΕΚ).

Την ψήφο των πολιτών που ανήκαν παραδοσιακά στο χώρο του Κέντρου διεκδίκησε κατ’ αρχήν στις εκλογές της 17ης Νοεμβρίου 1974 ο ενιαίος φορέας που έφερε την επωνυμία Ένωση Κέντρου – Νέες Δυνάμεις.

Επικεφαλής του εν λόγω φορέα, που εμφανίστηκε ως πολιτικός κληρονόμος της προδικτατορικής Ενώσεως Κέντρου και συσπείρωσε στους κόλπους του φιλελεύθερες προσωπικότητες με αντιστασιακή δράση κατά της χούντας, τέθηκε ο Γεώργιος Μαύρος.

Από την ίδια πολιτική δεξαμενή, προπάντων από τη ριζοσπαστική πτέρυγα της προδικτατορικής Ενώσεως Κέντρου, αλλά και από τον ευρύτερο χώρο της Αριστεράς φιλοδοξούσε να αντλήσει ψήφους το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα (ΠΑΣΟΚ), που είχε ιδρύσει στις 3 Σεπτεμβρίου 1974 ο Ανδρέας Παπανδρέου.

Τον πυρήνα του αρχικά προσωποπαγούς ΠΑΣΟΚ αποτελούσαν μέλη του Πανελληνίου Απελευθερωτικού Κινήματος (ΠΑΚ), που είχαν αναπτύξει αντιδικτατορική δράση στο εξωτερικό κατά κύριο λόγο.

Στο χώρο της Αριστεράς, οι τρεις βασικοί πολιτικοί σχηματισμοί εκείνης της περιόδου, δηλαδή το ΚΚΕ (γραμματέας ο Χαρίλαος Φλωράκης), το ΚΚΕ Εσωτερικού (η ελληνική εκδοχή του ευρωκομμουνισμού με γραμματέα τον Μπάμπη Δρακόπουλο, καρπός της διάσπασης του ΚΚΕ το Φεβρουάριο του 1968) και η προδικτατορική ΕΔΑ (πρόεδρος ο Ηλίας Ηλιού), κατέληξαν μέσα από ιδεολογικές ζυμώσεις και δυσχέρειες στη σύμπηξη ενός εκλογικού συνασπισμού που έφερε την ονομασία Ενωμένη Αριστερά.

Τέλος, στο χώρο της Δεξιάς επέκεινα της Νέας Δημοκρατίας κινήθηκε στις εκλογές της 17ης Νοεμβρίου η Εθνική Δημοκρατική Ένωσις (ΕΔΕ), με επικεφαλής τον παραδόξως κεντρογενούς προέλευσης Πέτρο Γαρουφαλιά.

Η προεκλογική περίοδος

Στην υπηρεσιακή κυβέρνηση που σχηματίστηκε μετά την παραίτηση της κυβέρνησης εθνικής ενότητας συμμετείχαν μόνο δύο υποψήφιοι στις εκλογές της 17ης Νοεμβρίου: ο Καραμανλής, που παρέμεινε πρωθυπουργός, και ο Ευάγγελος Αβέρωφ – Τοσίτσας, που παρέμεινε υπουργός Εθνικής Άμυνας, προκειμένου να διασφαλιστεί στο μέτρο του δυνατού ο έλεγχος των ενόπλων δυνάμεων.

Με το ίδιο σκεπτικό διατήρησε το χαρτοφυλάκιό του και ο υπουργός Δημοσίας Τάξεως, Σόλων Γκίκας, ο οποίος δεν επρόκειτο να συμμετάσχει στις εκλογές ως υποψήφιος.

Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου τα κόμματα πραγματοποίησαν ανοιχτές πολιτικές συγκεντρώσεις και είχαν τη δυνατότητα να προβάλουν τις θέσεις τους μέσω της τηλεόρασης και του ραδιοφώνου.

Το αποτέλεσμα των εκλογών

Το αποτέλεσμα των εκλογών της 17ης Νοεμβρίου 1974, που διεξήχθησαν με άψογο τρόπο και υποδειγματική τάξη, υπήρξε ένας προσωπικός θρίαμβος του Κωνσταντίνου Καραμανλή.

Ο ιδρυτής της ΝΔ ψηφίστηκε από την ευρεία πλειονότητα των Ελλήνων ως ο πλέον κατάλληλος να οδηγήσει τη χώρα στο δύσβατο μονοπάτι τής όσο το δυνατόν ταχύτερης και ομαλότερης αποκατάστασης του δημοκρατικού πολιτεύματος και των δημοκρατικών ελευθεριών (ας μην ξεχνούμε ότι παρέμεναν ανοιχτά τα ζητήματα της επίλυσης του πολιτειακού και της ψήφισης ενός νέου Συντάγματος).

Η ΝΔ εξασφάλισε το 54,37% των ψήφων και 220 έδρες στο νέο κοινοβούλιο, ενώ η Ένωση Κέντρου – Νέες Δυνάμεις, περνώντας μέσα από τις συμπληγάδες της καραμανλικής Κεντροδεξιάς και του δυναμικού ΠΑΣΟΚ, περιορίστηκε στο 20,42% και τις 60 έδρες.

Τρίτη πολιτική δύναμη με ποσοστό 13,58% και 12 έδρες αναδείχθηκε το ΠΑΣΟΚ, που κατάφερε να θέσει τις βάσεις για τη μετέπειτα θεαματική εκλογική εκτίναξή του.

Απογοητευτικό ήταν το αποτέλεσμα για την Ενωμένη Αριστερά, που βρέθηκε στην τέταρτη θέση με ποσοστό μόλις 9,47%  και 8 έδρες, ενώ η ΕΔΕ των νοσταλγών της δικτατορίας μόλις ξεπέρασε το 1% και δεν κατόρθωσε να εκλέξει ούτε ένα βουλευτή.