Η ελληνική οικονομία αλλάζει, όχι τόσο γρήγορα όσο θα μπορούσε, αλλά στο τέλος της δεκαετίας δεν θα υπάρχουν δικαιολογίες, δήλωσε ο Χριστόφορος Πισσαρίδης, κάτοχος Νομπέλ Οικονομίας, όταν τον ρώτησα πώς αξιολογεί την υλοποίηση των προτάσεων της Επιτροπής Πισσαρίδη για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, που παρέδωσε πριν από τρία χρόνια στον Πρωθυπουργό. Συνάντησα αυτή τη φορά τον κύπριο οικονομολόγο στο περιθώριο του Ευρωπαϊκού Φόρουμ για την Απασχόληση και τα Κοινωνικά Δικαιώματα στις Βρυξέλλες, όπου μίλησε για τις νέες τεχνολογίες και την εργασία.

«Αν αποτύχουμε να εκπαιδεύσουμε τους ανθρώπους, η τεχνητή νοημοσύνη δεν θα αναπτυχθεί για το καλό της οικονομίας και του εργατικού δυναμικού συνολικά, αλλά για μια μειονότητα» επεσήμανε ο καθηγητής της LSE.

Ποιους κινδύνους αντιμετωπίζει η ευρωπαϊκή οικονομία;

Η ευρωπαϊκή οικονομία δεν βρίσκεται σε καλή πορεία. Κινείται αργά όσον αφορά τις νέες τεχνολογίες. Οι ΗΠΑ και η Κίνα μάς έχουν ξεπεράσει. Η Γερμανία υστερεί, έχει πετύχει τόσο πολύ με τη βαριά βιομηχανία και δεν εκσυγχρονίζεται με πιο φιλικά προς το περιβάλλον προϊόντα. Ξαφνικά η Ευρώπη διαπιστώνει ότι η Κίνα θα πλημμυρίσει την ευρωπαϊκή αγορά με ηλεκτρικά αυτοκίνητα, με φωτοβολταϊκά. Εχουμε αφήσει τις πρωτοβουλίες για την ψηφιακή τεχνολογία και τον εξοπλισμό στους Αμερικανούς. Εγκαθίστανται σε φορολογικούς παραδείσους στην Ευρώπη, κυρίως στην Ιρλανδία, πουλάνε τα προϊόντα τους, κερδίζουν χρήματα και αποχωρούν. Ετσι δεν δημιουργείται εγχώρια ανάπτυξη στην Ευρώπη. Η ενιαία αγορά της ΕΕ είναι εξίσου μεγάλη όσο η κινεζική σε καταναλωτική δύναμη, αλλά δεν μας αντιμετωπίζουν ως μεγάλη δύναμη. Η Αμερική λέει κάτι και εμείς ακολουθούμε. Είμαι υπέρ μιας μεγαλύτερης ρύθμισης των νέων τεχνολογιών από ό,τι γίνεται στις ΗΠΑ, αλλά εκ των υστέρων βλέπω ότι οι κανονισμοί δημιουργούν δυσκολίες στις εταιρείες, με αποτέλεσμα πολλές από τις ευρωπαϊκές καινοτομίες να πωλούνται στις ΗΠΑ και να αναπτύσσονται εκεί. Η ανάπτυξη θα έρθει από τις νέες τεχνολογίες. Η γερμανική βαριά βιομηχανία πρέπει να εφαρμόσει ψηφιακές τεχνολογίες για να βελτιώσει τα προϊόντα και να επιταχύνει την παραγωγή.

Πού εντοπίζετε το πρόβλημα;

Δεν είμαστε αρκετά ενωμένοι. Οχι μόνο πολιτικά. Αν ο Μπάιντεν πει κάτι, όλες οι ΗΠΑ ακολουθούν. Αν ο Μακρόν ή ο Σολτς πει κάτι, εύκολα ένας ηγέτης μιας μικρής χώρας, της Ουγγαρίας ή οποιασδήποτε άλλης, μπορεί να διαφωνήσει. Αλλά ούτε η οικονομία είναι εντελώς ενοποιημένη. Ενας Αμερικανός που ζει στην Οκλαχόμα είναι περήφανος για τις επιτυχίες της Καλιφόρνιας, αλλά ένας Σλοβάκος ή Πορτογάλος μπορεί να μην αισθάνεται περήφανος για τα γερμανικά προϊόντα.

Ποιος μπορεί να είναι ο ρόλος της Ελλάδας στις εξελίξεις αυτές;

Σκεφτείτε την Ελλάδα ως μια πολιτεία των ΗΠΑ, ως ένα μικρό μέρος της ΕΕ. Θα βρει πού εξειδικεύεται, θα επικεντρωθεί στο τι κάνει καλύτερα. Εχει υψηλής εκπαίδευσης εργατικό δυναμικό. Δεν βρίσκεται μόνο στην Ελλάδα, είναι διασπαρμένο ανά τον κόσμο, αλλά θα μπορούσε να συγκεντρωθεί στην Ελλάδα. Στο ψηφιακό μέτωπο υπάρχουν πολλές startups, γίνονται επενδύσεις επιχειρηματικού κεφαλαίου, προσελκύονται ξένα κεφάλαια, αλλά μπορεί να αναπτυχθεί περαιτέρω.

Η ψηφιοποίηση της οικονομίας ήταν μία από τις προτάσεις σας στην έκθεση της Επιτροπής Πισσαρίδη. Υπάρχει πρόοδος προς τις κατευθύνσεις που προτείνατε;

Στις ψηφιακές τεχνολογίες έχει γίνει πρόοδος. Βάσει ενός πρόσφατου υπολογισμού που έκανα, με στοιχεία για την παροχή ψηφιακών υποδομών, την ψηφιοποίηση των εταιρειών και τις startups, ζυπάρχει ουσιαστική βελτίωση. Στην εκπαίδευση γίνεται επίσης κάποια πρόοδος, όχι τόσο αποτελεσματική, αλλά τουλάχιστον όσον αφορά τη θεσμική δομή. Εκεί που δεν έχει γίνει πρόοδος είναι στις δημόσιες υπηρεσίες. Θα μπορούσαν να βελτιωθούν με την τεχνολογία. Είναι κρίσιμος παράγοντας και δεχόμαστε κριτική. Δυστυχώς δεν υπάρχει πρόοδος ούτε στην ανάπτυξη προστιθέμενης αξίας αγροτικών προϊόντων, ειδικά τώρα που η μεσογειακή δίαιτα γίνεται σημαντική. Δεν δημιουργούνται επωνυμίες. Τα προϊόντα πωλούνται σε γειτονικές χώρες, όπως το ελαιόλαδο στην Ιταλία. Στα αγροτικά μπορεί να γίνουν περισσότερα. Ημουν στην ετήσια συνάντηση των ευρωπαίων οινοπαραγωγών στην Πορτογαλία. Η Ελλάδα ήταν η μεγάλη απούσα.

Παραδώσατε την έκθεσή σας πριν από ακριβώς τρία χρόνια. Ομως, η ελληνική οικονομία παραμένει εξαρτημένη από τον τουρισμό.

Η ελληνική οικονομία αλλάζει, αλλά όχι τόσο γρήγορα όσο θα μπορούσε. Πάντως, ο τουρισμός θα παραμείνει σημαντικός. Οι Ευρωπαίοι θα ταξιδεύουν περισσότερο, αλλά πρέπει να προστατευθεί το περιβάλλον, διότι ο τουρισμός το καταστρέφει.

Αισθάνεστε απογοήτευση που δεν έχει γίνει σημαντική πρόοδος στην υλοποίηση των προτάσεών σας;

Οχι. Χαίρομαι που υπάρχει ακόμη χρονικό περιθώριο, αλλά στο τέλος της δεκαετίας δεν θα υπάρχουν δικαιολογίες. Οι μεταρρυθμίσεις χρειάζονται χρόνο. Δείτε τις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ που εντάχθηκαν στην ΕΕ, δεν έχουν ακόμη φτάσει στα ευρωπαϊκά επίπεδα. Αναπτύσσονται γρηγορότερα, αλλά δεν αρκεί για να καλύψουν το κενό. Είναι εντυπωσιακό πόσος χρόνος χρειάζεται για να αποδώσουν οι μεταρρυθμίσεις. Αλλά πρέπει από τώρα να δούμε τα θεμέλια πάνω στα οποία θα βασιστεί η εξέλιξη τα επόμενα χρόνια. Στον ιδιωτικό τομέα, ένα από αυτά που προτείναμε ήταν η αύξηση των επενδύσεων και η ανοικτότητα της οικονομίας με περισσότερες εξαγωγές. Οι εξαγωγές έχουν αυξηθεί, αλλά οι επενδύσεις πρέπει να φτάσουν γύρω στο 20%-25% του ΑΕΠ. Ηταν 10%, τώρα έχουν αυξηθεί κάπως, αλλά υπάρχει ακόμη μακρύς δρόμος. Πάντως κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση.

Πώς θα αλλάξει η τεχνητή νοημοσύνη την εργασία;

Ο κίνδυνος με τις νέες τεχνολογίες είναι ότι μπορεί να μην είμαστε προετοιμασμένοι να κάνουμε τις διαρθρωτικές αλλαγές που είναι αναγκαίες. Χρειάζεται επανεκπαίδευση του εργατικού δυναμικού, προσαρμογή του σε εντελώς νέες τεχνολογίες. Αν αποτύχουμε να εκπαιδεύσουμε τους ανθρώπους, η τεχνητή νοημοσύνη δεν θα αναπτυχθεί για το καλό της οικονομίας και του εργατικού δυναμικού συνολικά, αλλά για μια μειονότητα του εργατικού δυναμικού, τα υψηλόβαθμα στελέχη. Οι ανισότητες θα αυξηθούν. Δεν ανησυχώ ότι θα χαθούν θέσεις εργασίας. Μην ακούτε τον Μασκ που μιλάει για το τέλος της εργασίας. Ανησυχώ για το ότι η ποιότητα της εργασίας δεν θα βελτιωθεί. Πάντα μπορείς να δημιουργήσεις νέες θέσεις εργασίας, μπορεί να έχουμε μια οικονομία βασισμένη 90% σε υπηρεσίες. Πρέπει, όμως, η εργασία να προσφέρει ικανοποίηση στους εργαζομένους με την αριστοτελική έννοια της ευδαιμονίας.

Τελευταία Νέα