«Δεν θα ηγηθώ ως υπαρχηγός» ακούμε να λέει ο Ναπολέων Βοναπάρτης που υποδύεται ο Χοακίν Φίνιξ στην τελευταία ταινία του Ρίντλεϊ Σκοτ «Napoleon» (ΗΠΑ / Αγγλία, 2023). Σε αυτή τη σκηνή ο Ναπολέων είναι ακόμα ταξίαρχος, έχοντας προαχθεί από λοχαγός μετά την προσωπική επιτυχία του στη μάχη της Τουλόν κατά των Αγγλων. Ο Φίνιξ λέει τη φράση απλά, ήσυχα, προσγειωμένα, με απόλυτη πειθώ και χωρίς στόμφο. Μας δείχνει όλο το μέγεθος της φιλοδοξίας αλλά και της αλαζονείας του Ναπολέοντα, που λίγο αργότερα και για ένα αρκετά μεγάλο διάστημα θα γινόταν ο αυτοκράτορας όχι μόνο της Γαλλίας αλλά της Ευρώπης.

Αυτή η προσγειωμένη, ήρεμη αντιμετώπιση του Ναπολέοντα από τον τόσο χαρισματικό ηθοποιό είναι ίσως η μεγαλύτερη δύναμη της μεγαλειώδους ετούτης κινηματογραφικής παραγωγής, ενός πραγματικά λαμπρού έπους από αυτά που σπανίως πια γυρίζονται. Επί δύο ώρες και 38′ ο Σκοτ θα μας ταξιδέψει σε πολλά σημεία του κόσμου όπου βρέθηκε ο Ναπολέοντας αλλά δεν θα ξεχάσει ποτέ ότι η πραγματική του έρευνα βρίσκεται μέσα στο εσωτερικό του ηγέτη, την ψυχή του. Και εκεί ο Σκοτ ξέρει πολύ καλά (γιατί με τον Φίνιξ είχε συνεργαστεί και στον «Μονομάχο») ότι έχει στη διάθεσή του ένα τρομερό εργαλείο. Ομως ο Φίνιξ δεν είναι το μόνο εργαλείο του.

Αφήνοντας διακριτικά τη δική του πινελιά στον κόσμο των ημερών μας, ο Σκοτ, με τη συμβολή του σεναριογράφου Ντέιβιντ Σκάρπα, τονίζει την επιρροή που άσκησε η γυναίκα στην άνοδο του Ναπολέοντα και συγκεκριμένα η Ιωσηφίνα (Βανέσα Κίρμπι) με την οποία ο αυτοκράτορας ανάπτυξε μια πολύ ιδιαίτερη, σύνθετη σχέση. Υπήρχε ένας άρρηκτος δεσμός ανάμεσα σε αυτούς τους δύο ανθρώπους, ακόμα και όταν ο Ναπολέοντας αποφάσισε να τη χωρίσει επειδή η Ιωσηφίνα δεν μπορούσε να του χαρίσει απογόνους. Ενίοτε, ηχητικό «χαλί» της ταινίας είναι η αλληλογραφία τους, τα γράμματα που αντάλλαξαν και που διαβάζουν οι Φίνιξ και Κίρμπι.

«Δεν είσαι τίποτα χωρίς εμένα» ακούμε ανάμεσα σε άλλα να λένε μεταξύ τους και πάνω σε αυτή τη σχέση βρίσκεται η κρυφή δύναμη, ο αόρατος κινητήριος μοχλός της ιστορίας που ισορροπεί ανάμεσα στον αυτοκράτορα που βρισκόταν πάντα πρώτος στο πεδίο της μάχης και το ανασφαλές, συχνά γελοίο «παιδί» κεκλεισμένων των θυρών. Περιτυλιγμένη δε από μια άρτια σε όλους τους τομείς παραγωγή (σκηνογραφία, φωτογραφία, φυσικοί φωτισμοί, μοντάζ – όλα παίρνουν άριστα), αυτή η σχέση, όχι απλώς σε αφήνει χορτάτο αλλά και με την επιθυμία, κάποια στιγμή να ξαναδείς την ταινία.

Θαρραλέο και τολμηρό

Είναι φοβισμένη αλλά τον φόβο της τον δείχνει με επιθετικότητα και αγριάδα, μην μπορώντας να αντέξει στην ιδέα της ζωής χωρίς τον άντρα της ζωής της. Την κλείνουν σε ίδρυμα αλλά φυσικά αυτό δεν μπορεί να απαλύνει τον πόνο της. Γιατί ο άντρας με τον οποίο η Νταλβά, η 12χρονη ηρωίδα της εξαιρετικής ταινίας «Με τα μάτια της Νταλβά» (Dalva, 2023) είναι ερωτευμένη, δεν είναι άλλος από τον ίδιο τον πατέρα της που την κακοποιούσε σεξουαλικά και που τώρα βρίσκεται στη φυλακή. Πώς θα τα βγάλει πέρα τώρα η μικρή Νταλβά;

Πολύ ευαίσθητο θέμα, απαιτεί τεράστια προσοχή στη διαχείρισή του και αυτό, σίγουρα, είναι κάτι που βρίσκεται στις προτεραιότητες της Εμανουέλ Νικό στην πρώτη μάλιστα σκηνοθεσία της σε μεγάλου μήκους ταινία. Με νεύρο, τόλμη και μια μαγνητική πρωταγωνίστρια στον ρόλο της Νταλβά, η Νικό πιάνει τον ταύρο από τα κέρατα και μας παραδίδει μια υποδειγματική μελέτη, η οποία δεν αφήνει τίποτα ανεξερεύνητο. Φυσικά, εξετάζοντας κάθε πλευρά του σύνθετου και καυτού αυτού ζητήματος η σκηνοθέτρια δεν προσφέρει λύσεις ούτε και ενδιαφέρεται να το εκμεταλλευτεί με λαϊκισμό.

Καταπληκτικές, θαρραλέες ερμηνείες από όλους τους ηθοποιούς, τη Ζέλντα Σαμσόν (Νταλβά) τον Ζαν – Λουί Κουλός (ο άρρωστος πατέρας), τη Σαντρίν Μπλανκ (η άβουλη μητέρα), τον Αλέξις Μανέντι (ο κοινωνικός λειτουργός που έχει αναλάβει υπό την προστασία του τη μικρή). Κάποιες σκηνές όπως αυτή της συνάντησης Νταλβά – πατέρα στο επισκεπτήριο της φυλακής όχι απλώς ματώνουν την ψυχή σου, αλλά τη χαρακώνουν για πάντα.

Το μαρτύριο των μεταναστών

Η μεταναστευτική κρίση που ξεκίνησε το 2014 και τείνει να αλλοιώσει εντελώς το δημοκρατικό πρόσωπο της Ευρώπης είναι το ουσιαστικό θέμα που απασχολεί την πολωνή σκηνοθέτρια Ανιέσκα Χόλαντ στην τελευταία ταινία της «Πράσινα σύνορα» (Zielona granica / Green border, διεθνής συμπαραγωγή 2023). Τοποθετώντας την ιστορία της στα σύνορα Λευκορωσίας – Πολωνίας και συγκεκριμένα σε ένα κρατικό δάσος της Πολωνίας που υποτίθεται ότι είναι το εύκολο σημείο πρόσβασης, η Χόλαντ βασισμένη σε αληθινή ιστορία καταγράφει δευτερόλεπτο προς δευτερόλεπτο το μαρτύριο μιας οικογένειας Σύρων που προσπαθούν, απελπισμένα, να γαντζωθούν από το ευρωπαϊκό «όνειρο».

Μοιράζοντας την ταινία σε κεφάλαια, η σκηνοθέτρια εξετάζει επίσης την πλευρά των στρατιωτικών στα σύνορα, όπως και μιας ομάδας γυναικών ακτιβιστριών που προσπαθούν να προσφέρουν βοήθεια σε όσους την χρειάζονται. Και όλα αυτά με ένα αποστομωτικά στακάτο, ασπρόμαυρο film making. Εξαιρετικά δυσάρεστη και ειλικρινής, η ταινία αποφεύγει το κήρυγμα και σχεδόν σαν ντοκιμαντέρ καταγράφει απλώς τα γεγονότα αφήνοντας τον θεατή παγωμένο μπροστά σε μια ταινία που δικαιότατα κέρδισε το βραβείο της επιτροπής στο τελευταίο Φεστιβάλ Βενετίας (να σημειωθεί ότι η Χόλαντ κατηγορήθηκε για αντιπατριωτική προπαγάνδα και τα «Πράσινα σύνορα» δεν υποβλήθηκαν από το κράτος της Πολωνίας για τις υποψηφιότητες των Οσκαρ διεθνούς ταινίας που σχεδόν σίγουρα θα την κέρδιζαν).

Χιούμορ και μελαγχολία

Το χιούμορ δεν ήταν ποτέ το δυνατό σημείο του γερμανού σκηνοθέτη Κρίστιαν Πέτζολντ («Γιέλα», «Τζέρικο»), όμως αυτό δεν σημαίνει ότι δεν το έχει και τρανή απόδειξη, η πιο ευχάριστη (μέσα στη μελαγχολία της) μέχρι σήμερα ταινία του, «Κόκκινος ουρανός» (Roter Himmel, Γερμανία, 2023).

Χαλαρά γυρισμένη, χωρίς τίποτα το επιτηδευμένο και με αστείες ατάκες που θαυμάζεις για την ευφυία τους, η ταινία παρακολουθεί τη ζωή σε ένα εξοχικό όπου θα συμβιώσουν για λίγες μέρες τέσσερις εντελώς διαφορετικοί μεταξύ τους νέοι. Δεν μοιάζουν να επικοινωνούν σε τίποτα μεταξύ τους αλλά η ζωή κυλά μέσα σε μια νέα ρουτίνα (σουπερμάρκετ, παραλία, φαγητό κουβέντα) στην οποία τη μερίδα του λέοντος έχει ο Τόμας Σούμπερτ στον ρόλο ενός ευτραφούς συγγραφέα που ούτε τον εαυτό του δεν μοιάζει να χωνεύει. Αυτός θα γίνει το βαρόμετρο της ιστορίας, με δεύτερο κεντρικό πρόσωπο μια γυναίκα (Πόλα Μπιρ) που φυσικά θα τον αναστατώσει – και όχι μόνο επειδή δεν της αρέσουν τα γραπτά του.

Καλογυρισμένο b movie

Καλογυρισμένο, ιδίως στις νυχτερινές σκηνές του, αν και σεναριακά χωρίς κάτι το ιδιαίτερο, ανεξάρτητο b movie της Ναντίν Κρόκερ (δεύτερη ταινία της), ο «Δρόμος της εξιλέωσης» (Desperation Road, ΗΠΑ, 2023) είναι το σταυροδρόμι της μοίρας για δύο νέους ανθρώπους που βρίσκονται στα όριά τους: στη μια πλευρά ένας πρώην φυλακισμένος (Γκάρετ Χέντλουντ) που δείχνει παραιτημένος από τη ζωή και στην άλλη μια νεαρή άπορη μητέρα (Γουίλα Φιτζέραλντ) που με τα χέρια της βαμμένα με αίμα, προσπαθεί να φροντίσει το ανήλικο κορίτσι της (Πάιπερ Μπράουν). Ολα αυτά με φόντο την «βρώμικη» πλευρά της πολιτείας του Μισισιπή την οποία η Κρόκερ ελέγχει καλά γιατί την ξέρει (κατάγεται από τον αμερικανικό Νότο). Στον συμπληρωματικό ρόλο του πατέρα του Χέντλουντ θα βρούμε τον Μελ Γκίμπσον, ο οποίος προφανώς συμμετέχει στην ταινία για να τη βοηθήσει.

Η άρρωστη Ρωσία

Θα μπορούσες να πεις ότι ο «Πυρετός του Πετρόφ» (Petrov’ s Flu, Ρωσία / Γαλλία, 2021) του Κίριλ Σρεμπρένικοφ προέκυψε μετά την επιδημία του Covid-19, όμως στην πραγματικότητα το «κακό παιδί» του σύγχρονου ρωσικού κινηματογράφου (που πλέον εργάζεται κυρίως στην Ευρώπη) τη γύρισε πριν από το ξέσπασμα του ιού που άλλαξε τη ζωή μας.

Αυτή η ενοχλητική, αγχωτική αλλά και ενδιαφέρουσα ταινία που πραγματεύεται μια επιδημία γρίπης η οποία μαστίζει τη μετασοβιετική Ρωσία, είναι στην πραγματικότητα μια πολιτική αλληγορία του Σερεμπρένικοφ για την ίδια τη Ρωσία και το σάπιο εσωτερικό της, μέσα στο οποίο παλεύει ο κεντρικός ήρωας της ιστορίας, ένας σχεδιαστής κόμικ που νοσεί σοβαρά (Σεμιόν Σερζίν). Ο Σερεμπρένικοφ ταλαντεύεται ανάμεσα στον πραγματικό και στον μη πραγματικό κόσμο και το αποτέλεσμα είναι ένας «καφκικός» εφιάλτης που μπορεί να εκληφθεί σαν ένας ιδιαίτερος αν και κάπως παρατραβηγμένος, ίσως, στοχασμός για μια χώρα που έχει χάσει τα πάντα, ακόμα και την ελπίδα για καλύτερες μέρες. Να σημειωθεί ότι βάση του σεναρίου είναι το μυθιστόρημα του Αλεξέι Σάλνικοφ «The Petrovs In and Around the Flu».

Για τα παιδιά

Προβάλλεται επίσης το τελευταίο επίτευγμα της Disney στα κινούμενα σχέδια, η «Επιθυμία» (Wish, ΗΠΑ, 2023), μια παραλλαγή του παραμυθιού με το τζίνι και τις τρεις ευχές: εδώ, μια μικρή και πανέξυπνη ιδεαλίστρια, η Ασα, κάνει μια τόσο δυνατή ευχή που πραγματοποιείται χάρη στο Σταρ, μια κοσμική δύναμη, με το οποίο η Ασα θα αντιμετωπίσει τον πιο επικίνδυνο εχθρό, τον βασιλιά Μαγκνίφικο.

Τελευταία Νέα