Ο πρωθυπουργός του Κατάρ που αποδείχτηκε κορυφαίος διαμεσολαβητής

Μόλις λίγες ώρες μετά την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στο Νότιο Ισραήλ, το πρωί της 7ης Οκτωβρίου, ο καταριανός πρωθυπουργός, σεΐχης Μοχάμεντ μπιν Αμπντουλραχμάν αλ Τάνι, έπιασε δουλειά. Συγκρότησε μία δύναμη κρούσης και μία ομάδα εργασίας προκειμένου να συντονίσει τις ενέργειές του με εκείνες της Ουάσιγκτον – η κυβέρνησή του είναι άλλωστε μία από τις λίγες που συνομιλούν απευθείας με τις ΗΠΑ, το Ισραήλ, τη Χαμάς, καθώς και τον βασικό υποστηρικτή της, το Ιράν. Μέσα σε 48 ώρες, ο σεΐχης Μοχάμεντ, που είναι και υπουργός Εξωτερικών, είχε συνομιλήσει με τον επικεφαλής της Μοσάντ, Ντέιβιντ Μπάρνεα, τον αμερικανό υπουργό Εξωτερικών, Αντονι Μπλίνκεν, τον ιρανό ομόλογό του και τον πολιτικό ηγέτη της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγια.

Οπως σημειώνουν οι «Financial Times», το Ισραήλ, συγκλονισμένο και εξοργισμένο, δεν είχε αρχικά καμία διάθεση για διαπραγματεύσεις. Αντ’ αυτού, αξίωσε την απελευθέρωση όλων των ομήρων της Χαμάς. Οταν ο σεΐχης Μοχάμεντ μίλησε με τους πολιτικούς ηγέτες της – που ζουν εξόριστοι στην Ντόχα, μακριά από τη στρατιωτική πτέρυγα της οργάνωσης στη Γάζα –, εκείνοι επέμειναν πως η Χαμάς δεν είχε σκοπό να πάρει τόσους ομήρους. «ΟΚ, αποδείξτε το απελευθερώνοντας τώρα όλους τους αμάχους» τους είπαν οι καταριανοί αξιωματούχοι. «Είναι πιο περίπλοκο από αυτό» ήταν η απάντηση.

Στενή συνεργασία

Σε αυτή την περίπλοκη κατάσταση παραμένει μπλεγμένος έκτοτε ο σεΐχης Μοχάμεντ. Συνεργαζόμενος στενά με τον Μπάρνεα και τον επικεφαλής της CIA, Μπιλ Μπερνς, αυτός ο ήπιων τόνων 43χρονος έχει αναλάβει συντονιστής των διπλωματικών προσπαθειών για την απελευθέρωση των ομήρων. Την περασμένη Τετάρτη, έπειτα από εβδομάδες επίπονων διαπραγματεύσεων, Ισραήλ και Χαμάς κατέληξαν σε μια πρώτη συμφωνία.

Ως ένας από τους βασικούς συνομιλητές ανάμεσα στο Ισραήλ και τη Χαμάς την τελευταία δεκαετία, το Κατάρ διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο. Προπολεμικά, έστελνε κάθε μήνα βοήθεια ύψους εκατομμυρίων δολαρίων στη Γάζα, σε συντονισμό με το Ισραήλ και τον ΟΗΕ. Μόλις δύο εβδομάδες πριν από την επίθεση της Χαμάς, ο σεΐχης Μοχάμεντ είχε υποδεχθεί τον Μπάρνεα στην Ντόχα προκειμένου να συζητήσουν τη βελτίωση των οικονομικών συνθηκών στη Γάζα. Το Κατάρ – όπως και πολλοί άλλοι – αιφνιδιάστηκε από την επίθεση. Οι κρίσεις όμως δεν είναι κάτι άγνωστο στον σεΐχη Μοχάμεντ. Πτυχιούχος Οικονομικών, διορίστηκε υπουργός Εξωτερικών το 2016, μόλις 18 μήνες προτού διακόψουν τέσσερα αραβικά κράτη, με επικεφαλής τη Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ, τους ταξιδιωτικούς, εμπορικούς και διπλωματικούς δεσμούς τους με το μικρό, εξαρτώμενο από τις εισαγωγές Κατάρ. Η τετράδα έμοιαζε να έχει τη στήριξη του τότε προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, με το Κατάρ να κατηγορείται ότι στηρίζει τα ισλαμιστικά κινήματα και είναι υπερβολικά φιλικό προς το Ιράν.

Τον αμφισβητούσαν

Ενώ οι αναστατωμένοι Καταριανοί ανησυχούσαν για το μέλλον του έθνους τους, πολλοί αμφισβητούσαν τις ικανότητες του νεαρού διπλωμάτη, κάνοντας μη κολακευτικές συγκρίσεις με τον πληθωρικό και επιδειξιομανή σεΐχη Χαμάντ μπιν Γιασίμ αλ Τάνι, που διατελούσε πρωθυπουργός και είχε υπηρετήσει για περισσότερο από μία δεκαετία ως υπουργός Εξωτερικών. Μέσα σε μερικούς μήνες, ωστόσο, ο Σεΐχης Μοχάμεντ άρχισε να κερδίζει τον θαυμασμό ενός κοινού που έβλεπε στο πρόσωπό του μια σταθερή ηγεσία. Από όταν ήρθη το περιφερειακό εμπάργκο, στις αρχές του 2021, έχει υπερασπιστεί το έθνος του από τις κριτικές που δεχόταν πριν από το Παγκόσμιο Κύπελλο του 2022, έχει λειτουργήσει ως διαμεσολαβητής μεταξύ των Ταλιμπάν και της Δύσης μετά την αμερικανική αποχώρηση από το Αφγανιστάν, βοηθήσει στην επίτευξη μιας συμφωνίας ανταλλαγής κρατουμένων ανάμεσα στις ΗΠΑ και το Ιράν και έχει διαμεσολαβήσει σε μυστικές συνομιλίες ανάμεσα στον βενεζουελάνο πρόεδρο Νικολάς Μαδούρο και την Ουάσιγκτον.

Οταν διορίστηκε πρωθυπουργός, τον Μάρτιο, κάποιοι αναρωτήθηκαν κατά πόσο θα μπορούσε να επικεντρωθεί στα εσωτερικά του καθήκοντα, ιδίως τα οικονομικά σχέδια της Ντόχας. Το βέβαιο είναι πως η επόμενη διπλωματική πρόκληση δεν βρίσκεται ποτέ μακριά. Προς το παρόν, το Κατάρ επαινείται για τον διαμεσολαβητικό του ρόλο, όταν όμως καταλαγιάσει επιτέλους η σκόνη, οι δεσμοί της Ντόχα με τη Χαμάς μπορεί να της δημιουργήσουν πρόβλημα. Οπως σημειώνει ο Ταρίκ Γιουσέφ, διευθυντής, στην Ντόχα, του Συμβουλίου της Μέσης Ανατολής για τις Παγκόσμιες Υποθέσεις, «παρότι ο ρόλος του διαμεσολαβητή εδραιώνει τη θέση του Κατάρ ως ζωτικού παράγοντα, προσελκύει επίσης όλο και πιο εξεταστικά βλέμματα και αφήνει το έθνος πολιτικά εκτεθειμένο».