Ο «άξονας το κακού» επέστρεψε στην Ουάσινγκτον και τα αποτελέσματα προμηνύονται δυσάρεστα

Πάνε πάνω από δύο δεκαετίες, όταν οι προεδρία Τζορτζ Μπους το νεότερου έθεσε ένα δίλημμα στη παγκόσμια κοινότητα, την επαύριον της 11^ης Σεπτεμβρίου:  Όσα κράτη δεν ήταν με το μέρος των ΗΠΑ, τότε θα ήταν εναντίον τους. Αν και ο Μπους και οι συνεργάτες του επικρίθηκαν για τις πολιτικές τους, φαίνεται ότι οι μέρες εκείνες επιστρέφουν στην Ουάσιγκτον.

Μετά το 2002, ο τότε Αμερικανός πρόεδρος, μαζί με κορυφαία στελέχη των κυβερνήσεών του, όπως οι Κόλιν Πάουελ, Κοντολίζα Ράις, Ντόναλντ Ράμσφελντ και άλλοι, έφτιαξαν το μότο «άξονας του κακού». Δεν ήταν τίποτα άλλο, παρά η τεχνητή αναβίωση του «Άξονα» της ναζιστικής Γερμανίας, στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στον οποίο θα ενέτασσαν κράτη που είχε βάλει στο μάτι η Ουάσιγκτον για να τα χτυπήσει.

Στα χρόνια που ακολούθησαν απεδείχθη ότι οι πολιτικές εκείνες και οι μακροχρόνιοι πόλεμοι –Αφγανιστάν, Ιράκ, Συρία κτλ- που ξεκίνησαν κατέληξαν σε φιάσκο με νεκρούς και εκατοντάδες δισεκατομμύρια πεταμένα.

Παρόλα αυτά, σήμερα, η Ουάσιγκτον δείχνει έτοιμη να αναστήσει το «δόγμα του κακού», όπως επισημαίνει δημοσίευμα του Αμερικανού δημοσιογράφου Ρόμπι Γκράμερ στο έγκριτο Foreign Policy, προειδοποιώντα ότι ο άξονας του κακού είναι ξανά στο «μενού».

Παρακολουθώντας το ετήσιο Διεθνές Φόρουμ του Χάλιφαξ στα μέσα Νοεμβρίου -από τα πλέον σημαντικά παγκοσμίως στον τομέα ασφαλείας- ο Γκράμερ επισημαίνει ότι οι ιδέες εκείνες που ξεκίνησαν επί Μπους «έχουν και πάλι τρυπώσει στην Ουάσιγκτον για να περιγράψει αυτό που ορισμένοι πιστεύουν ότι είναι μια ενισχυόμενη συμμαχία μεταξύ της Κίνας, της Ρωσίας, του Ιράν και της Βόρειας Κορέας».

Ορισμένοι, μάλιστα, αξιωματούχοι εξωτερικής πολιτικής και εμπειρογνώμονες που συμμετείχαν στο Φόρουμ, χρησιμοποιούσαν το ακρωνύμιο «CRINK» -Κίνα, Ρωσία, Ιράν, Βόρεια Κορέα- για να περιγράψουν αυτούς τους «αντιπάλους» της Δύσης.

Ο Πρόεδρος των ΗΠA Τζορτζ Μπους σχολιάζει κατά τη διάρκεια της τελευταίας του συνέντευξης Τύπου στην αίθουσα ενημέρωσης τύπου Brady στον Λευκό Οίκο στην Ουάσιγκτον στις 12 Ιανουαρίου 2009 (REUTERS).

Τόσο οι Ρεπουμπλικάνοι όσο και οι Δημοκρατικοί φαίνεται να συμφωνούν σε αυτό, προειδοποιώντας για τους αυξανόμενους δεσμούς μεταξύ Ρωσίας, Κίνας, Ιράν και Βόρειας Κορέας.

«Πρέπει να θυμόμαστε πάντα [ότι] μια νίκη για τη Ρωσία είναι νίκη για την Κίνα. Και δεν μπορούμε ποτέ να αφήσουμε αυτόν τον άξονα του κακού να συγκεντρώσει άλλη δυναμική», δήλωσε η Ρεπουμπλικανή πρώην κυβερνήτης της Νότιας Καρολίνας Νίκι Χέιλι στα τέλη Αυγούστου. «Υπάρχει ένας άξονας του κακού στον κόσμο: η Κίνα, η Ρωσία, η Βόρεια Κορέα και το Ιράν», προειδοποίησε ο ηγέτης της μειονότητας της Γερουσίας Μιτς ΜακΚόνελ σε συνέντευξη στο CBS News τον Οκτώβριο. «Και πρέπει να σταθούμε απέναντι στον άξονα του κακού, όχι να προσπαθήσουμε να κάνουμε επιχειρήσεις μαζί τους».

Σε πρόσφατη συνέντευξή της στο Foreign Policy η Δημοκρατική γερουσιαστής Τζιν Σαχίν είπε ότι «Πιστεύω ότι είναι σημαντικό να είμαστε ξεκάθαροι ποιοι είναι οι αντίπαλοί μας» και έτσι «πρέπει να καταλάβουμε ποιος προσπαθεί να υπονομεύσει τις ΗΠΑ, ποιος προσπαθεί να υπονομεύσει τις δημοκρατίες σε όλο τον κόσμο. Και είναι η Κίνα, το Ιράν, η Ρωσία και η Βόρεια Κορέα».

Αν και ρητορικά τόσο ο Μπάιντεν όσο και οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι αποφεύγουν να μιλάνε για άξονα του κακού, ωστόσο στην πραγματικότητα τον έχουν φτιάξει. Ο ίδιος ο πρόεδρος συνέδεση την ενίσχυση των ΗΠΑ σε Ισραήλ και Ουκρανία σαν έναν παγκόσμιο αγώνα για την υπεράσπιση της δημοκρατίας.

Οι συνέπειες της επανάληψης του ίδιου λάθους

Ωστόσο, ο κόσμος είναι πολύ πιο περίπλοκος απ’ ότι ήταν το 2001, όπως αναφέρει ο Γκράμερ, καθώς τότε οι ΗΠΑ ήταν η μόνη και αδιαμφισβήτητη παγκόσμια υπερδύναμη. «Το γεγονός ότι επανήλθε [το δόγμα] θα μπορούσε να είναι προάγγελος του πώς θα είναι η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ τα επόμενα χρόνια» εκτιμά ο ίδιος επικαλούμενος ειδικούς.

Ορισμένοι ειδικοί εξηγούν τους λόγους που το τσουβάλιασμα των παραπάνω τεσσάρων δυνάμεων θα μπορούσε να οδηγήσει σε νέες καταστροφές και αποτυχίες στην αμερικανική εξωτερική πολιτική. «Υπάρχουν πολλές διαφορές στους γενικούς στρατηγικούς στόχους αυτών των χωρών», δήλωσε ο Matt Duss, εκτελεστικός αντιπρόεδρος του Κέντρου Διεθνούς Πολιτικής. «Δεν θα είναι τελικά παραγωγικό να τους συγκεντρώνουμε όλους και να τους αντιμετωπίζουμε σαν να είναι κατά των ΗΠΑ».

Η κάθε μια από τις «κακές» δυνάμεις έχει διαφορετικούς στόχους, πχ η Ρωσία βρίσκεται στην Ευρώπη, Κίνα τα βάζει με την Ταϊβάν, ενώ το Ιράν έχει ζητήματα με το Ισραή. Έτσι, «κάθε μία από αυτές τις χώρες πρέπει να αντιμετωπίζεται από μόνη της», δήλωσε ο Comfort Ero, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της δεξαμενής σκέψης International Crisis Group.

Σύμφωνα με δυτικούς διπλωμάτες, με τους οποίους μίλησε ο Αμερικανός δημοσιογράφος, σε αντίθεση με το δίκτυο συμμαχιών της Ουάσιγκτον, που βασίζεται σε διασυνδεδεμένες οικονομίες, στρατούς, αξίες και άλλους δεσμούς, οι συμμαχίες μεταξύ των τεσσάρων «κακών» είναι περισσότερο συμμαχίες ευκολίας.

Όπως αναφέρει το δημοσίευμα, υπάρχει μια εγγενής καχυποψία και δυσπιστία μετά αυτών των τεσσάρων κρατών.

Η Κίνα, ο κύριος ευεργέτης της Β. Κορέας, τη βλέπει ως ένα βασικό ουδέτερο κράτος μεταξύ της Ουάσιγκτον και των συμμάχων της στην Ασία-Ειρηνικό, δηλαδή τη Νότια Κορέα. Ωστόσο, σύμφωνα με αρκετούς ανώτερους αξιωματούχους της Δυτικής και της Ανατολικής Ασίας, η Κίνα ανησυχεί για το πώς η Β. Κορέα εμβαθύνει τους δεσμούς της με τη Ρωσία, μήπως αυτό μειώσει τη μόχλευση που έχει το Πεκίνο στην Πιονγκγιάνγκ ή επιδεινώσει περαιτέρω τις εντάσεις στην κορεατική χερσόνησο.

Οι Ιρανοί είναι διχασμένοι σχετικά με το πώς η χώρα τους έχει εμβαθύνει τους δεσμούς της με τη Ρωσία και η Τεχεράνη εξακολουθεί να βλέπει τη Μόσχα με καχυποψία, ακόμη και όταν επεκτείνουν τους στρατιωτικούς δεσμούς, σύμφωνα με ειδικούς. Η Κίνα προσεγγίζει τη Μόσχα από καθαρά οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα, όχι λόγω κάποιας ιδεολογικής συγγένειας. Βέβαια, αυτό ισχύει σε πολύ μεγάλο βαθμό και στη Δύση, ακόμα και εντός της ΕΕ, θα προσέθετε κανείς.

Έτσι, μπορεί να είναι «μια βολική συντομογραφία [το CRINK], αλλά δεν είναι βολική όσον αφορά τη διαμόρφωση της πολιτικής», είπε ο Comfort Ero. «Πιστεύω ότι υπάρχει κίνδυνος να τα βάλεις όλα σε ένα καλάθι και με ένα κύριο χτύπημα, υποθέτοντας ότι μπορείς να έχεις μόνο μία πολιτική για όλα επίσης».

Μη τσουβαλιάζουμε Ρωσία και Κίνα

Εάν αυτό το ρητορικό παιχνίδι προϊδεάζει για μια νέα εποχή στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ – ανάλογα εν μέρει με το ποιος θα κερδίσει τις προεδρικές εκλογές του 2024 – ορισμένοι ξένοι αξιωματούχοι προειδοποιούν ότι θα μπορούσαν να υπάρξουν κάποιες πραγματικές συνέπειες για την Ουάσιγκτον που προσπαθεί να αναβιώσει μια εποχή «καλού εναντίον κακού» στη παγκόσμια πολιτική, επισημαίνει ο Γκράμερ.

Πολλοί ξένοι διπλωμάτες στο Χάλιφαξ εξέφρασαν ανησυχία, ότι η τάση θα μπορούσε να απομακρύνει τις μεσαίες δυνάμεις και τις χώρες του λεγόμενου παγκόσμιου νότου από τις ΗΠΑ. Πολλοί, όπως η Ινδία και η Νότια Αφρική, έχουν βαθιές οικονομικές και στρατιωτικές σχέσεις τόσο με την Κίνα όσο και με τη Ρωσία.

Μπορεί μεν ανώτατα στελέχη της κυβέρνησης Μπάιντεν να τονίζουν ότι δεν θέλουν να αναγκάσουν χώρες της Αφρικής, της Λατινικής Αμερικής ή αλλού να επιλέξουν μεταξύ των ΗΠΑ και Κίνας, αλλά στην πραγματικότητα με το να εντάσσουν την Κίνα στον άξονα του κακό φέρνει ακριβώς αυτό το αποτέλεσμα.

Ακόμη και αξιωματούχοι από ορισμένους από τους πιο στενούς εταίρους της Ουάσιγκτον εκφράζουν την ανησυχία τους για την ενσωμάτωση της Κίνας στην ίδια δεξαμενή με τη Ρωσία, το Ιράν και τη Βόρεια Κορέα.

Ανώτατοι Ουκρανοί αξιωματούχοι φοβούνται μην αποξενωθεί η Κίνα, λόγω του αντικινεζικού αισθήματος που διαπνέει την Ουάσιγκτον. «Μισώ την ιδέα [να βάλουμε] την Κίνα στη λίστα των κρατών με τον άξονα του κακού», είπε ο Πέτρο Ποροσένκο, πρώην πρόεδρος της Ουκρανίας, στο Foreign Policy στο περιθώριο του φόρουμ του Χάλιφαξ. «Εννοώ τη Ρωσία, το Ιράν, τη Βόρεια Κορέα, ίσως τη Λευκορωσία, αλλά σίγουρα όχι την Κίνα. Ας μην το συνθέσουμε έτσι, γιατί αυτό θα ήταν το μεγαλύτερο λάθος», είπε.

«Εξακολουθώ να κρατάω τα δάχτυλά μου σταυρωμένα ότι η επιρροή της Κίνας μπορεί να βοηθήσει στην αποκλιμάκωση της κατάστασης», είπε, προσθέτοντας ότι είχε «πολύ θετικές εμπειρίες από τη συνεργασία με την Κίνα και τον Πρόεδρο Σι [Τζινπίνγκ]».

Η Δύση «πρέπει να αναγνωρίσει ότι μερικές φορές αυτά που βλέπουμε ως μεγάλα παγκόσμια προβλήματα δεν έχουν την ίδια απήχηση σε άλλα μέρη του κόσμου», δήλωσε η Sarah Margon, διευθύντρια εξωτερικής πολιτικής στο Open Society Foundations.

«Ο «Άξονας του Κακού» είναι ένας εξαιρετικός τίτλος για ένα άρθρο, αλλά όταν γίνεται η κινητήρια δύναμη της πολιτικής, δυσκολεύει πραγματικά τις χώρες στη μέση, γιατί νιώθουν ότι πρέπει να διαλέξουν μια πλευρά, και δεν είναι ακριβώς έτσι. Η διεθνής πολιτική θα λειτουργήσει στον κόσμο σήμερα», είπε. με το status quo θα παρασυρθεί από τον δεξιό λαϊκισμό.

Πάντως, υπενθυμίζεται ότι ο Αμερικανός καθηγητής Διεθνών Σχέσεων Τζον Μιρσχάιμερ, είχε προειδοποιήσει ήδη στις αρχές του 2021, μετά την εκλογή Μπάιντεν, ότι επέστρεψαν στον Λευκό Οίκο οι «ίδιοι σύμβουλοι που ήταν υπεύθυνοι για την εξωτερική πολιτική πριν το 2016 και τα θαλάσσωσαν». Δίχως βέβαια, να βγάζει λάδι τη κυβέρνηση Τραμπ, μάλλον έπεσε μέσα.