«Το χέρι της κυβέρνησης πρέπει να κρυφτεί προσεκτικά, και, σε ορισμένες περιπτώσεις, πρέπει να πω, να εξαλειφθεί πλήρως» και ότι «ένα μεγάλο μέρος αυτού του συγκεκριμένου είδους δραστηριοτήτων θα γινόταν μέσω διευθετήσεων με κάθε είδους ιδιωτικές επιχειρήσεις σε ψυχαγωγία, θέατρο, μουσική, κτλ…».

Εάν δεν υπήρχαν οι λέξεις «ιδιωτικές επιχειρήσεις», θα νόμιζε κανείς ότι η παραπάνω θέση θα ανήκε σε κάποιον σοβιετικό ανώτατο υπάλληλο, σαν εκείνους που φρόντιζαν να λογοκρίνουν αυστηρά ταινίες, ώστε να προβάλλεται ο σοσιαλισμός μέσω της μεγάλης οθόνης. Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει ότι επί ΕΣΣΔ δεν υπήρξαν κινηματογραφικά αριστουργήματα ή ντοκιμαντέρ.

Ωστόσο, τα παραπάνω λόγια ανήκουν σε ηγέτη της χώρας που θεωρεί την εαυτό της ως «προστάτη» και «προαγωγό» της δημοκρατίας παγκοσμίως. Ο Αμερικανός πρόεδρος Ντουάιτ Αιζενχάουερ, το 1953 είχε αντιληφθεί άριστα ότι ο κινηματογράφος αποτελούσε τη… συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα.

Μεγάλα αστέρια στην 7η Τέχνη, όπως ο Φράνσις Φορντ Κόπολα, ο Σον Κόνερι, ο Πιρς Μπρόσναν, ο Χάριστον Φόρντμ ο Μπρους Γουίλις, ο Τομ Κρουζ και φυσικά πρώτος από όλους ο Τζον Γουέην θα ήταν συγκαταβατικοί σε αυτή την τεράστια αναίμακτη στρατιωτική επιχείρηση του Πενταγώνου για δεκαετίες, τσαλακώνοντας ακόμα και το ίδιο το Αμερικανικό Σύνταγμα.

Ήδη από την εποχή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, -αλλά και πιο πριν, τη δεκαετία του 1920- το Χόλυγουντ έγινε το μακρύ ανεπίσημο χέρι του Αμερικανού Στρατού στη προπαγάνδα. Το Γραφείο Πληροφοριών Πολέμου(OWI) διέθετε μια μονάδα αποκλειστικά αφιερωμένη στο Χόλιγουντ, την Bureau of Motion Pictures. Το διάστημα 1942-1945, είχαν περάσει από το μικροσκόπιο του εν λόγω γραφείου 1.652 σενάρια ταινιών και αναθεώρησε ή απέρριψε όποια απεικόνιζαν τις ΗΠΑ με αρνητικό πρίσμα, συμπεριλαμβανομένου υλικού που έκανε τους Αμερικανούς να φαίνονται ότι «αγνοούν τον πόλεμο».

«Ο ευκολότερος τρόπος για να εισαγάγετε μια ιδέα προπαγάνδας στο μυαλό των περισσότερων ανθρώπων είναι να την αφήσετε να περάσει από το μέσο μιας ψυχαγωγικής εικόνας όταν δεν συνειδητοποιούν ότι προπαγανδίζονται» έλεγε τότε ο  Έλμερ Ντέιβις, ο επικεφαλής του Γραφείου Πληροφοριών Πολέμου.

Η τέχνη χέρι-χέρι με τον Στρατό

Όταν χρειάζεσαι τζάμπα υποβρύχια, αεροπλανοφόρα ή τεθωρακισμένα άρματα μάχης για γυρίσεις τις σκηνές σου με τα αστέρια σου Σον Κόνερι ή Μπεν Άφλεκ, τότε το αμερικανικό Πεντάγωνο είναι η πόρτα που πρέπει να χτυπήσεις. Αυτό το κατάλαβαν παραγωγοί και σκηνοθέτες εκατοντάδων ταινιών.

Στο Χόλυγουντ, πολλές κινηματογραφικές και τηλεοπτικές παραγωγές εποπτεύονται, κατ’ επιλογή, συμβατικά από τη μονάδα ψυχαγωγικών μέσων ενημέρωσης του υπουργείου Εξωτερικών ενώ το πλέον αρμόδιο είναι το υπουργείο Αμύνης με την περίφημο τμήμα Department of Defense Entertainment Media Office. Γραφεία και τμήματα του στρατού διατηρούν στενές επαφές με την αμερικανική βιομηχανία ψυχαγωγίας στο Χόλιγουντ του Λος Άντζελες.

Έτσι, οι παραγωγοί που επιθυμούν να δανειστούν στρατιωτικό εξοπλισμό ή να κινηματογραφήσουν σε τοποθεσία σε στρατιωτική εγκατάσταση για τα έργα τους πρέπει να υποβάλουν αίτηση στο Υπουργείο Άμυνας και να υποβάλουν τα σενάρια των ταινιών τους για έλεγχο. Τελικά, το Υπουργείο Άμυνας έχει λόγο σε κάθε ταινία παραγωγής των ΗΠΑ που χρησιμοποιεί πόρους του Υπουργείου Άμυνας, που δεν είναι διαθέσιμοι στην ανοιχτή αγορά, στις παραγωγές τους.

«Φυσικά, δεν μπορούμε να εμποδίσουμε τα άτομα να γράφουν μυθιστορήματα ή απομνημονεύματα ή να δημιουργούν podcast για τις εμπειρίες τους και δεν θα ήταν συνετό να προσπαθήσουμε. Ωστόσο, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την εικόνα των Ειδικών Δυνάμεων του Αμερικανικού Στρατού για να υποστηρίξουμε θετικές πολιτικοστρατιωτικές σχέσεις εντός του έθνους μας» υποστήριξε σε άρθρο του τον Νοέμβριο του 2023 στο Ινστιτούτο Μοντέρνου Πολέμου ο καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Αρκάνσας Edward Salo.

«Προκειμένου να αποκατασταθεί η κουλτούρα του ήπιου επαγγελματισμού στην κοινότητα των Ειδικών Δυνάμεων, λέει και προρτείνει μεταξύ άλλων τη συνεργασία με σημερινούς συγγραφείς, μυθιστοριογράφους και podcasters για να μετατοπιστεί το επίκεντρο των ιστοριών και να αναβιώσει η [στρατιωτική] κουλτούρα» υποστηρίζει.

Στελέχη της αμερικανικής αεροπορίας στην αεροπορική βάση Holloman αναλαμβάνουν τους ρόλους κομπάρσων στη διάρκεια γυρισμάτων της ταινίας Transformers ενά ένα τετράτροχο με κάμερα τοποθετημένη στο πίσω μέρος κινηματογραφεί (Μάιος 30, 2006. (U.S. Air Force photo/Tech. Sgt. Larry A. Simmons)

Στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990, οι παραγωγοί του Χόλυγουντ πίεζαν τους σεναριογράφους να δημιουργήσουν πλοκές σχετικές με τον στρατό ώστε να καταστήσουν το στράτευμα ελκυστικό στον κόσμο. Το φιάσκο του Βιετνάμ είχε προκαλέσει μεγάλο πλήγμα στο Πεντάγωνο το οποίο έψαχνε με το δίκανο νεοσύλλεκτους. Το Top Gun αποσκοπούσε να τραβήξει ένστολους, δίχως όμως να καταφέρει θεματικά αποτελέσματα στις στρατολογήσεις.

Το κρεσέντο επιτυχιών του Τζέημς Μποντ, από το «Goldfinger» μέχρι το «Το Αύριο Ποτέ δεν Πεθαίνει», είχε τη στήριξη του Πενταγώνου. Μπλοκμπάστερς με αποκλειστικά στρατιωτικό –όχι όμως αντιπολεμικό περιεχόμενο- όπως Transformers, Iron Man και Top Gun είχαν επίσης την αμέριστη συμπαράσταση των Αμερικανών στρατιωτικών. Για τη δημιουργία Zero Dark Thirty, σχετικά με την εκτέλεση του Οσάμα Μπιν Λάντεν, δεν θα ήταν δυνατόν να μην υπάρξει στενή συνεργασία των υπεύθυνων της ταινίας με τη CIA.

Ο καθηγητής στο Τμήμα Σπουδών Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο Μάρσαλ στις ΗΠΑ, Stephen M. Underhill είχε δημοσιεύσει λίστα με ταινίες που γυρίστηκαν με τη βοήθεια του Πενταγώνου μέχρι το 2013.

Θύμα του Πενταγώνου του Σύνταγμα

Κανονικά θα έπρεπε να παρέχεται βοήθεια σε όλους που θέλουν να κάνουν μια ταινία με τη βοήθεια των Στρατού.

Ωστόσο, αυτό δεν είναι δίχως τίμημα. Το Πεντάγωνο ζητούσε ανέκαθεν ως αντάλλαγμα να μην εμφανίζεται το αμερικανικό στράτευμα με αρνητικό πρόσημο. Χιλιάδες σελίδες με σημειώσεις που έχει στείλει το Πεντάγωνο καταγράφονται πράγματα που θέλουν οι στρατιωτικοί να παρουσιάζεται πιο θετικά διότι αυτό βοηθάει στην στρατολόγηση και διατήρηση του προσωπικού του, όπως έχει υποστηρίξει ο Ντέιβιντ Ρομπ, δημοσιογράφος που γνωρίζει άριστα τα ζητήματα σχετικά με το Χόλυγουντ.

Υπάρχουν βέβαια και πολλοί σκηνοθέτες, όπως ο Όλιβερ Στόουν που έχουν αρνηθεί να συμβιβαστούν με το Πεντάγωνο λέγοντας όχι σε προϋποθύσεις και όρους. O Φράνσις Φορντ Κόπολα είχε πει και εκείνος όχι στο «Αποκάλυψη Τώρα», αλλά στη συνέχεια φαίνεται να συμβιμβάστηκε με παρέμβαση του Πενταγώνου στη ταινία «Πέτρινοι Κήποι». «Εξαρτάται από την ταινία και από το πόσο πολύ έχεις ανάγκη την βοήθεια του Στρατού» έχει δηλώσει ο Ρομπ. Ο παράγοντας χρήμα έχει πάντα σημασία, λέει ο Αμερικανός δημοσιογράφος.

Με αυτό τον τρόπο λειτουργίας όμως, το Πεντάγωνο έχει παραβιάσει το ίδιο το Αμερικανικό Σύνταγμα.

Η πρώτη τροπολογία, το Ανώτατο Δικαστήριο έχει αποφανθεί ξανά και ξανά ότι η κυβέρνηση δεν μπορεί να ευνοεί θέσεις που της είναι αρεστές και να ανταμείβει ταινίες που της αρέσουν και να μην παρέχει τα ίδια προνόμια σε θέσεις που δεν της αρέσουν, αλλά το Πεντάγωνο κάνει ακριβώς αυτό.

«Εάν πει κάτι που τους αρέσει θα σε ανταμείψουν με κάθε πρόσβαση σε στρατιωτικό εξοπλισμό που θέλουν, εάν πεις κάτι που δεν θέλουν, δεν θα σου προσφέρουν την ίδια πρόσβαση».

«Αυτό είναι παραβίαση [του νόμου]» λέει Ντέιβιντ Ρομπ και έχει δίκιο.