Υπάρχουν κάποια στοιχεία, πρώτες ύλες και υλικά που αποτελούν τα θεμέλια του σύγχρονου κόσμου, τα οποία εφόσον εκλείψουν τότε «η κανονική ζωή όπως την ξέρουμε θα διαλυόταν». Αυτό τουλάχιστον εκτιμάει ο συγγραφέας και οικονομικός συντάκτης του Sky News, Εντ Κονγουέι στο βιβλίο του «Υλικός Κόσμος: Οι έξι πρώτες ύλες που σμίλεψαν τον σύγχρονο πολιτισμό» (Material World: The Six Raw Materials That Shape Modern Civilization).

Τα υλικά του είναι η άμμος (για το σκυρόδεμα), το αλάτι (λίπασμα), ο σίδηρος (και ο χάλυβας), ο χαλκός (ηλεκτρικά καλώδια), το πετρέλαιο και το λίθιο. Κάποιος θα μπορούσε να διαφωνήσει με τα έξι και να αναρωτηθεί τι γίνεται με το κοβάλτιο, το νικέλιο ή την πλατίνα; Ωστόσο, είναι αρκετά για να καταλάβει την άποψή του.

Όπως σημειώνουν οι Financial Times, κανείς δεν θα μπορούσε να κατηγορήσει τον Κονγουέι για έλλειψη παγκόσμιας σάρωσης στην εξέταση έξι υλικών στη νέα οικονομία. Διασχίζει τον κόσμο σε πολλά ορυχεία και λατομεία, καθώς και στα εργοστάσια υψηλής τεχνολογίας, ενώ φέρνει και παραδείγματα από την παγκόσμια ιστορία για να καταλήξει σε μια άβολη αλήθεια. Εξακολουθούμε να ζούμε σε έναν υλικό κόσμο και βασιζόμαστε σε γεωτρύπανα και εξορύξεις για να τον τροφοδοτήσουμε.

«Δεν ήμασταν ποτέ περισσότερο εξαρτημένοι από τον φυσικό κόσμο»

Όπως επισημαίνει ο Κονγουέι νέοι πόροι χρειάζονται για την παραγωγή υπολογιστών, την κατασκευή σπιτιών και γραφείων και την κατασκευή τόσο των μηχανών εσωτερικής καύσης όσο και των ηλεκτρικών αυτοκινήτων.

Οι κατασκευαστές μπαταριών και οι εταιρείες που προμηθεύουν ανταγωνίζονται για να εξασφαλίσουν πρόσβαση στο λίθιο για τις μπαταρίες. Η Κίνα και η Δύση βρίσκονται σε έναν παγκόσμιο διαγωνισμό για τον έλεγχο των τσιπ πυριτίου σε εκατομμύρια συσκευές.

Σύμφωνα με τον συγγραφέα αντί να «είμαστε ανεξάρτητοι από τον φυσικό κόσμο γύρω μας, δεν ήμασταν ποτέ περισσότερο εξαρτημένοι από αυτόν».

Στο βιβλίο όπως σημειώνει το Foreign Policy επιστημονικές διαδικασίες αναμειγνύονται με το επιτόπιο ρεπορτάζ του Κόνγουέι από μέρη όπως η έρημος Ατακάμα (χαλκός, άμμος, αλάτι, λίθιο), η Πιλμπάρα στην Αυστραλία (σίδηρος) και από το Τσεσάιρ της Αγγλίας (αλάτι, πλαστικά με βάση το πετρέλαιο) – προορισμοί που εμφανίζονται σε όλο το βιβλίο ως εκπληκτικά παραγωγικοί τόσο για τα υλικά όσο και για τις πολιτικές και επιστημονικές καινοτομίες που τα κατέστησαν διαθέσιμες για την οικοδόμηση του σύγχρονου κόσμου.

Παραδείγματα από την ιστορία

Ο Κονγουέι χρησιμοποιεί παραδείγματα από την ιστορία για να καταλήξει στο συμπέρασμά του όπως ο Πόλεμος του Αλατόνερου στα τέλη της δεκαετίας του 1870 και του 1880 ήταν ένας αγώνας μεταξύ της Χιλής, του Περού και της Βολιβίας για το εκρηκτικό αλάτι που αποτελούσε βασικό υλικό για την πυρίτιδα.

Ο πόλεμος για τον έλεγχο ενός λιμανιού της ερήμου Ατακάμα που παρήγαγε αλατόνερο και έφτανε στον Ειρηνικό Ωκεανό είχε ως αποτέλεσμα την προσάρτηση από τη Χιλή μιας περιοχής με «μερικούς από τους σημαντικότερους ορυκτούς πόρους στον κόσμο».

Μπαταρίες λιθίου

Ακόμα δείχνει με διαύγεια την κλίμακα του περιβαλλοντικού προβλήματος και την ειρωνεία της νέας ζήτησης που δημιουργείται από τις προσπάθειες απεξάρτησης από το πετρέλαιο και μετάβασης στις μπαταρίες. Εν τω μεταξύ, χωρίς χαλκό και οπτικές ίνες, «δεν θα υπήρχαν κέντρα δεδομένων, δεν θα υπήρχε ηλεκτρική ενέργεια». Το 2019 εξορύχθηκαν περισσότερα υλικά από όσα εξορύχθηκαν κατά τα έτη έως το 1950 μαζί.

Το συμπέρασμα

Το προφανές συμπέρασμα είναι ότι οι νικητές του μέλλοντος θα είναι οι χώρες που κατέχουν ή ελέγχουν τα περισσότερα ορυκτά περιουσιακά στοιχεία: θα είναι σε θέση να κατασκευάζουν τα περισσότερα αυτοκίνητα και τσιπ υπολογιστών με το χαμηλότερο κόστος.

Οι λόγοι για τους οποίους ο Κονγουέι επέλεξε τα έξι υλικά του είναι επειδή «είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τον σύγχρονο πολιτισμό χωρίς αυτά» και σε αυτό το επιχείρημα, φαίνεται να υποθέτει ρητά ότι ο αναγνώστης του είναι ένας από τα εκατομμύρια των καταναλωτών στον παγκόσμιο βορρά, αντί για τους παραγωγούς των υλικών που εδρεύουν όλο και περισσότερο στον παγκόσμιο νότο.

Εξόρυξη πετρελαίου

Όπως γράφει ο ίδιος ο Κονγουέι, «ένα από τα καθοριστικά χαρακτηριστικά του Υλικού Κόσμου είναι η έντονη έλλειψη ανθρώπινων όντων». Οι ανθρώπινες ιστορίες είναι λιγοστές – είναι η ύλη που κινεί τη δράση, καθορίζει τους πολέμους, διαμορφώνει τους δρόμους και προβλέπει το μέλλον μας. Όπως επισημαίνει ένας λόγος για τον οποίο αυτά τα σημαντικά υλικά γίνονται όλο και λιγότερο ακριβά για τους καταναλωτές με την πάροδο του χρόνου -ακόμη και αν το περιβαλλοντικό κόστος αυξάνεται- είναι η μείωση της πραγματικής ανθρώπινης εργασίας.

«Καθώς η ποσότητα των υλικών που αφαιρούμε από το έδαφος και μετατρέπουμε σε εξαιρετικά προϊόντα συνεχίζει να αυξάνεται, το ποσοστό των ανθρώπων που απαιτούνται για να συμβεί αυτό μειώνεται», έτσι στον υλικό κόσμο του Κονγούει, το θεμέλιο της σύγχρονης οικονομίας είναι η ικανοποίηση της καταναλωτικής ζήτησης – όλοι οι άνθρωποι βρίσκονται σε αυτό το άκρο της αλυσίδας εφοδιασμού.