Στην πόλη της Γάζας, μεταξύ των βομβαρδισμένων κτιρίων και των 15.523 νεκρών, υπάρχει και ένα άλλο θύμα που συχνά αγνοούμε: οι κατεστραμμένοι πολιτιστικοί χώροι του αποκλεισμένου θύλακα, και ιδίως οι λιγοστές βιβλιοθήκες του.

Τόσο η Δημοτική Βιβλιοθήκη της Γάζας όσο και το Πολιτιστικό Κέντρο Rashad al-Shawa – το οποίο φιλοξένησε μια συνάντηση μεταξύ του προέδρου Μπιλ Κλίντον και του Γιάσερ Αραφάτ πριν από περίπου είκοσι πέντε χρόνια – έχουν ισοπεδωθεί από βόμβες κατά τη διάρκεια του σχεδόν δίμηνου πολέμου, με το Ισραήλ να ισχυρίζεται ότι προσπαθεί να καταστρέψει τη μαχητική οργάνωση Χαμάς, η οποία έχει υπό τον έλεγχο της τη Λωρίδα της Γάζας.

«Τα αεροσκάφη των δυνάμεων κατοχής στοχοποίησαν και βομβάρδισαν το κτήριο που στεγάζει τη δημόσια βιβλιοθήκη, καταστρέφοντας χιλιάδες βιβλία, τίτλους και έγγραφα που καταγράφουν την ιστορία και την πολιτιστική εξέλιξη της πόλης. Επίσης κατεδάφισαν την αίθουσα διδασκαλίας γλωσσών της βιβλιοθήκης και άλλες εγκαταστάσεις» ανέφερε τη Δευτέρα σε ανακοίνωση της, η τοπική κυβέρνηση, η οποία ανέφερε επίσης την καταστροφή του κέντρου Shawa και του δημοτικού τυπογραφείου.

Η δημοτική αρχή χαρακτήρισε τις επιδρομές απόπειρα «διασποράς της άγνοιας στην παλαιστινιακή κοινωνία».

Η ισραηλινή επίθεση, η οποία κατά κύριο λόγο εστίασε στην πόλη της Γάζας και στο βόρειο μισό της Λωρίδας, ήρθε ως συνέχεια της επίθεσης της Χαμάς στο νότιο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου, η οποία στοίχισε τη ζωή σε 1.200 ανθρώπους. Οι άμαχοι της Γάζας, ωστόσο, έχουν επωμιστεί το κύριο βάρος της αιματοβαμμένης «απάντησης» και τουλάχιστον 15.523 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί στη Λωρίδα της Γάζας, ενώ το 80% των κατοίκων της έχει εκτοπιστεί.

Ο πολιτισμός «δολοφονήθηκε» στη Γάζα

Οι κάτοικοι ήρθαν αντιμέτωποι και με την απώλεια των πολιτιστικών ιδρυμάτων του πυκνοκατοικημένου θύλακα, τα οποία έχουν μείνει στη μνήμη τους ως καταφύγια και ως σπάνιοι πυλώνες πολιτισμού.

Οι ισραηλινές δυνάμεις ρωτήθηκαν σχετικά με τα χτυπήματα χωρίς όμως να δώσουν σαφή απάντηση για το αν στοχεύουν τις ελάχιστες κοιτίδες πολιτισμού της Γάζας. Συγκεκριμένα αποφάνθηκαν πως «ακολουθούν το διεθνές δίκαιο και λαμβάνουν τις απαραίτητες προφυλάξεις για να περιορίσουν τους θανάτους αμάχων».

Οι εικόνες που δημοσίευσε ο δήμος εμφάνιζαν το κεντρικό κτίριο της βιβλιοθήκης πλήρως κατεστραμμένο, με βιβλία διάσπαρτα σε ένα πάτωμα καλυμμένο από συντρίμμια, σκόνη και ελάχιστα άθικτα ράφια.

Το δίκτυο των βιβλιοθηκών περιελάμβανε τη Δημοτική Βιβλιοθήκη της Γάζας, καθώς και ένα πολιτιστικό κέντρο και μια βιβλιοθήκη για παιδιά. Αποτελούσε χώρο συνάντησης για την πραγματοποίηση εκδηλώσεων και ένα χώρο φιλοξενίας μαθητών, οικογενειών και συγγραφέων.

Όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα του δήμου της Γάζας, η βιβλιοθήκη ιδρύθηκε το 1999 μέσω μιας συμφωνίας αδελφοποίησης με τη γαλλική πόλη της Δουνκέρκης και μέσω χρηματοδοτήσεων από την Παγκόσμια Τράπεζα. Η βιβλιοθήκη αποτελείτο από δύο επίπεδα και ένα υπόγειο. Τα αρχεία της περιείχαν συνολικά 10.000 τόμους στα αραβικά, τα αγγλικά και τα γαλλικά.

Το Πολιτιστικό Κέντρο Rashad al-Shawa και η βιβλιοθήκη Diana Tamari Sabbagh, που δημιουργήθηκε το 1988, αποτελούν επίσης αποκαΐδια. Μουσεία, αρχαιολογικοί χώροι και πανεπιστήμια στη Γάζα έχουν υποστεί σοβαρές υλικές ζημιές και ολική καταστροφή από ισραηλινές επιθέσεις κατά τη διάρκεια της εν εξελίξει επίθεσης, σύμφωνα με οργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την πολιτιστική κληρονομιά.

Θα ταξίδευε ένας Αμερικάνος μέσω Μεξικού για να παραλάβει ένα δέμα στη Γουατεμάλα;

Το 2010, σε σχετική έρευνα της Παλαιστινιακής Κεντρικής Στατιστικής Υπηρεσίας, διαπιστώθηκε ότι στη Λωρίδα της Γάζας λειτουργούν συνολικά δεκατρείς δημόσιες βιβλιοθήκες. Οι περισσότερες από τις βιβλιοθήκες στη Γάζα είναι ελλιπώς εφοδιασμένες, σύμφωνα με μια ομιλία του 2020 από τον ποιητή και συνεργάτη του New Yorker στη Γάζα Mosab Abu Toha, ο οποίος το 2017 δημιούργησε την πρώτη αγγλόφωνη βιβλιοθήκη στη Γάζα.

Αυτή η βιβλιοθήκη, που φέρει το όνομα του αείμνηστου Έντουαρντ Σαΐντ, του Παλαιστίνιου κριτικού λογοτεχνίας και καθηγητή του Πανεπιστημίου Κολούμπια, προχώρησε αρχικά σε μαζική συλλογή πολλών τόμων του. Κάποιες προέρχονταν από την ιδιωτική συλλογή του ομώνυμου συγγραφέα, η οποία δωρήθηκε από τη χήρα του, Mariam Said, ενώ κάποια από τη χρηματοδότηση που έλαβε από τον βραβευμένο με Πούλιτζερ μυθιστοριογράφο Viet Thanh Nguyen.

Μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν πληροφορίες για την τρέχουσα κατάσταση του χώρου της Βιβλιοθήκης Edward Said.

Ο Abu Toha ανέφερε ότι του γεννήθηκε για πρώτη φορά η ιδέα για την ίδρυση της βιβλιοθήκης το 2014, όταν βρέθηκε στα συντρίμμια του Ισλαμικού Πανεπιστημίου της Γάζας, το οποίο χτυπήθηκε κατά τη διάρκεια ενός παλαιότερου γύρου ισραηλινών χτυπημάτων.

Επισήμανε ότι οι κάτοικοι της Γάζας δίνουν μια σκληρή μάχη για την εισαγωγή βιβλίων στον θύλακα, δεδομένου ότι τα φορτία δεν επιτρέπεται να φτάσουν απευθείας στη Γάζα -η οποία είναι αποκλεισμένη από το Ισραήλ και την Αίγυπτο- και αντ’ αυτού μεταφέρονται στη Δυτική Όχθη. Στην ομιλία του το 2020, ο Abu Toha περιέγραψε την κατάσταση σαν να  «ζητούσαμε από τον προϊστάμενο μιας αμερικανικής βιβλιοθήκης να ταξιδέψει μέσω Μεξικού για να παραλάβει ένα δέμα στη Γουατεμάλα».

Έκκληση στην UNESCO

Ο δήμος της πόλης της Γάζας απεύθυνε έκκληση στην UNESCO να προστατεύσει τα πολιτιστικά ιδρύματα της Γάζας, τονίζοντας ότι οι χώροι αυτοί «προστατεύονται από το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο».

Η UNESCO δήλωσε στην The Post ότι «ανησυχεί έντονα για τις επιζήμιες επιπτώσεις που θα μπορούσαν να έχουν οι συγκρούσεις σε οποιοδήποτε μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς στην Παλαιστίνη και το Ισραήλ, γεγονός που έρχεται να προστεθεί στις ανησυχίες που είχε εκφράσει η UNESCO, πριν από τις τρέχουσες συγκρούσεις, σχετικά με την διατήρηση των μνημείων στη Γάζα λόγω της έλλειψης τοπικών πολιτικών υπευθύνων για την κληρονομιά και τον πολιτισμό».

*Mε πληροφορίες από Washington Post | Κεντρική φωτογραφία θέματος: REUTERS/Ibraheem Abu Mustafa