Αναζήτηση
Τη δεκαετία του 1930, ο Jasper Maskelyne ήταν ένας σουπερστάρ, ο οποίος έδινε παραστάσεις σε «γεμάτα» θέατρα στη Βρετανία. Μια αφίσα του 1931 για την εμφάνιση του στο London Palladium τον χαρακτήριζε ως «τον σπουδαιότερο ταχυδακτυλουργό της Αγγλίας».
Η αλήθεια είναι ότι ήταν λίγο δανδής, με μουστάκι που θύμιζε τον Errol Flynn. Ήταν επιδέξιος, σύμφωνα με μια ταινία της Pathé του 1937 στην οποία φαίνεται να καταπίνει δώδεκα ξυραφάκια. Λιγότερο εύστροφος, αν λάβουμε υπόψη τις ατάκες που «εκτοξεύει» στην κάμερα: «Είναι πολύ ωραία όταν είναι φρέσκα, ξέρεις».
Η μεγαλύτερη «φάρσα» του Maskelyne, ωστόσο, πραγματοποιήθηκε σε ένα «θέατρο» πολύ διαφορετικού τύπου – στην έρημο κοντά στο Κάιρο κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όπου υποστήριξε ότι ήταν επικεφαλής μιας ομάδας που δημιουργούσε μαζικά – όπως περιέγραψε στα απομνημονεύματα του Magic: Top Secret του 1949 – «τεχνάσματα, απάτες και κατασκευές που είχαν ως στόχο να παραπλανήσουν και να αποπροσανατολίσουν τους διοικητές του Άξονα».
«Υπάρχουν τόσα πολλά που διαδραματίζονται στη σκιά»
Οι τεχνικές «καπνού και κατόπτρων»που χρησιμοποίησε ο Maskelyne και οι συνεργάτες του για την «Επιχείρηση Bertram» -όπως ονομάστηκε το σχέδιο παραπλάνησης κατά τη δεύτερη μάχη του Ελ Αλαμέιν το 1942- εξακολουθούν να μελετώνται από τον στρατό, ενώ μια ταινία που περιγράφει την ιστορία του Maskelyne με πρωταγωνιστή τον Benedict Cumberbatch στον ομώνυμο ρόλο είναι στα σκαριά.
Ο Maskelyne εμφανίζεται επίσης στην έκθεση Spies, Lies and Deception (Κατάσκοποι, ψέματα και παραπλάνηση), μια νέα έκθεση που παρουσιάζει τον ρόλο που έχει παίξει η μυθοπλασία, η παραπλάνηση και η εξαπάτηση σε συγκρούσεις από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι σήμερα, στο Imperial War Museum του Λονδίνου.
Αληθινή ιστορία;
Περισσότερα από εκατόν πενήντα αντικείμενα, συμπεριλαμβανομένων εργαλείων, επίσημων εγγράφων, ταινιών και φωτογραφιών, αποκαλύπτουν τόσο γνωστές όσο και λιγότερο γνωστές ιστορίες, όπως της Noor Inayat Khan – της πρώτης γυναίκας χειριστή ασύρματου δικτύου που απεστάλη στην κατεχόμενη Γαλλία. «Θελήσαμε να δείξουμε ότι οι πόλεμοι δεν γίνονται και δεν κερδίζονται πάντα στα πεδία των μαχών ή στις αίθουσες συνεδριάσεων», λέει η συν-επιμελήτρια Michelle Kirby. «Υπάρχουν τόσα πολλά που διαδραματίζονται στη σκιά».
Από τότε που ο Maskelyne κυκλοφόρησε τα απομνημονεύματα του, έχει κατ’ επανάληψη ειπωθεί ότι υπερβάλει όσον αφορά τη συμβολή του στην «εξολόθρευση» των ναζί, αν και οι αιχμές των επικριτών του, όπως και όσα υποστηρίζει ο Maskelyne, για την ιστορία – είναι δύσκολο να αποδειχθούν.
«Μια από τις ενδιαφέρουσες αλλά ταυτόχρονα πολυσύνθετες αλήθειες που έπρεπε να διαχειριστούμε με προσοχή», λέει η Kirby. «Είναι αλήθεια ότι η εμπλοκή των ανθρώπων που βρίσκονται πίσω από τις στρατιωτικές παραπλανήσεις είναι συχνά δύσκολο να επιβεβαιωθεί».
Ο Maskeylyne πλησίαζε τα τριάντα επτά έτη όταν κηρύχθηκε ο πόλεμος. Ο γόνος της αριστοκρατικής οικογένειας των μάγων – ο παππούς του επινόησε το κόλπο της ανύψωσης – κατατάχθηκε ως εθελοντής στους Βασιλικούς Μηχανικούς.
Οι τεχνικές της λαϊκής μαγείας θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν ως μέσο καμουφλάζ, είπε, και το απέδειξε σε διστακτικούς αξιωματικούς μαγνητίζοντας ένα γερμανικό πολεμικό πλοίο στον Τάμεση με ένα ομοίωμα από χαρτόνι και καθρέφτες.
Λίγο αργότερα, ο Maskelyne δέχθηκε μια πρόταση από τον ταξίαρχο Dudley Clarke. Άραγε θα μπορούσε να σκεφτεί το ενδεχόμενο να ενταχθεί στην MI9, ως μέλος της «A Force» – ενός τμήματος των μυστικών υπηρεσιών, του οποίου η πρωταρχική αποστολή ήταν η πλάνη του εχθρού;
«Πειραματικό Τμήμα Καμουφλάζ»
Όπως έγρψε ο Clarke σε ένα ακυκλοφόρητο σημείωμα, στόχος τους ήταν «να διαφυλάξουν παρά να εξολοθρεύσουν». Καθοριστικής σημασίας για την επιτυχία τους ήταν το γεγονός ότι, αντί να παραπλανούν απλώς τον εχθρό, τον ξεγελούσαν ώστε να βοηθήσουν τα πολεμικά σχέδια των Συμμάχων.
Σύμφωνα με τον Maskelyne, ο Clarke του ανέθεσε τη διοίκηση του «Πειραματικού Τμήματος Καμουφλάζ», το οποίο έφερε το παρατσούκλι «η Μαγική Συμμορία» ( ή «Τρελή Συμμορία»). Η σπείρα φέρεται να περιλάμβανε έναν ηλεκτρολόγο, έναν χημικό, έναν σκηνογράφο, έναν αρχιτέκτονα, έναν αναστηλωτή εικόνων, έναν ζωγράφο και έναν ξυλουργό.
Από κοινού υπήρξαν άξιοι προσοχής, και όχι μόνο, όπως υποστήριξε ο Maskelyne, καθώς κατάφεραν να προστατεύσουν ολόκληρη την πόλη της Αλεξάνδρειας από τα γερμανικά αεροσκάφη. Για να το πετύχουν αυτό, φέρεται να έστησαν νυχτερινά φώτα, εικονικά κτίρια, έναν φάρο και αντιαεροπορικές βάσεις σε έναν κόλπο τρία μίλια μακριά και όταν η Luftwaffe πλησίασε, ανατίναξαν μερικά από τα ψεύτικα κτίρια, ώστε οι πιλότοι να θεωρήσουν ότι είχαν πετύχει επιτυχώς τον στόχο τους.
«Τέτοιες παραπλανήσεις είναι τόσο παλαιές όσο και ο ίδιος ο πόλεμος», λέει η Kirby στην Lucy Davis του ΒΒC. «Υπάρχουν φωτογραφίες από τον Αμερικανικό Εμφύλιο Πόλεμο με κούτσουρα που φτιάχτηκαν για να δείχνουν σαν έφιππα πυροβόλα όπλα, και [στην έκθεση] έχουμε ένα κεφάλι δόλωμα με την τεχνική παπιέ μασέ που προσέλκυσε τα πυρά ελεύθερων σκοπευτών στα χαρακώματα. Αλλά δεν είχε γίνει ποτέ ξανά στο παρελθόν σε τόσο μεγάλη κλίμακα».
Ψεύτικα τανκς
Κατά τα απομνημονεύματα του, η σπουδαιότερη συμβολή του Maskelyne στο Bertram ήταν να κάνει τον Γερμανό στρατάρχη Erwin Rommel να νομίζει ότι η συμμαχική επίθεση θα ερχόταν από το νότο, ενώ στην πραγματικότητα ο συμμαχικός στρατηγός Bernard Montgomery επρόκειτο να χτυπήσει από το βορρά.
Ο μάγος ισχυρίστηκε ότι χρησιμοποιώντας καμβά και κόντρα πλακέ μεταμόρφωσε 1.000 τανκς ως φορτηγά στο βορρά και δημιούργησε 2.000 ψεύτικα τανκς, καθώς και μια ψεύτικη σιδηροδρομική γραμμή, έναν ψεύτικο αγωγό νερού, ψεύτικες ραδιοφωνικές συζητήσεις και ψεύτικους ήχους κατασκευών στο νότο. Τα τανκς είχαν ακόμη και τα δικά τους πυροτεχνικά.
Σύμφωνα με τα απομνημονεύματα του Maskelyne, ο Montgomery του είπε: «Όλος ο πόλεμος θα κριθεί από το τι θα γίνει εδώ.Εύχομαι να έχεις φέρει το μαγικό σου ραβδί μαζί». «Βοήθησε τους συμμάχους να πετύχουν τον απόλυτο τακτικό αιφνιδιασμό» λέει η Kirby. Πράγματι, όταν τα στρατεύματα έβγαλαν τις μεταμφιέσεις των αρμάτων τους και εισέβαλαν στη μάχη, οι Ναζί πιάστηκαν εντελώς απροετοίμαστοι.
*Με πληροφορίες από ΒΒC | Κεντρική φωτογραφία θέματος: IWM
