Γνωστός για την αγάπη του στο καλό φαγητό και στις απολαύσεις, ο βασιλιάς Φαρούκ της Αιγύπτου δήλωνε γοητευμένος από αυτό το ιδιαίτερο ποτό.

Τόσο πολύ, που το 1941, παρά τις καταιγιστικές παγκόσμιες εξελίξεις, απένειμε μετάλλιο στην εταιρεία που το παρασκεύαζε και συνήψε μαζί της συμφωνία για μόνιμη συνεργασία με το βασιλικό παλάτι. Εκλεκτός του Φαρούκ Α’, ο ιδιοκτήτης της εταιρείας, ένας έλληνας μετανάστης, γεννημένος το 1885 στην Κεφαλονιά, είχε φτάσει στο Κάιρο σε ηλικία 15 ετών και είχε καταφέρει μέσα σε λίγα χρόνια να φτιάξει το πιο δημοφιλές λαϊκό ποτό της Αιγύπτου – ένα εμβληματικό ποτό που αγαπήθηκε από όλα τα κοινωνικά στρώματα και από κορυφαίες προσωπικότητες της χώρας, όπως η θρυλική Ουμ Καλσούμ.

Εναν αιώνα μετά, και έχοντας βιώσει μια πολυκύμαντη ιστορία, το αναψυκτικό Spathis γνωρίζει και πάλι τεράστια άνθηση: οι πωλήσεις του στην Αίγυπτο έχουν εκτοξευθεί καθώς οι αραβικοί λαοί τιμωρούν με μποϊκοτάζ τις φιλοϊσραηλινές εταιρείες αναψυκτικών εξαιτίας του αιματοκυλίσματος χιλιάδων αμάχων στη Γάζα.

Μποϊκοτάζ και αντικατάσταση

«Το βλέμμα του κόσμου αλλάζει, και αλλάζει με γρήγορο ρυθμό», αναφέρει χαρακτηριστικά η αιγυπτιακή ιστοσελίδα Cairo360. «Ποιον μπορούμε να εμπιστευτούμε όταν οι γνωστές μάρκες που καταναλώσαμε στα τυφλά μάς παρέσυραν, χρηματοδοτώντας τους ίδιους ανθρώπους που διαλύουν τον κόσμο των παιδιών με τα γυμνά τους χέρια;

Πώς μπορεί κάποιος να εγγυηθεί ότι η κατανάλωσή τους δεν τροφοδοτεί άμεσα μια αποστολή γενοκτονίας; Η απάντηση για τους περισσότερους είναι απλή: μποϊκοτάζ και αντικατάσταση. Μηνύματα από πολλές χώρες άρχισαν να κυκλοφορούν οριοθετώντας τοπικές εναλλακτικές σε διεθνή προϊόντα. Ενα προϊόν έχει τη μεγαλύτερη κυκλοφορία από όλα τα άλλα: η πρώτη μάρκα αναψυκτικών της Αιγύπτου, Spiros Spathis».

Με λογότυπο τη μέλισσα. Ηταν το 1900 όταν ο Σπύρος Σπάθης έφτανε στην Αίγυπτο, χωρίς να φαντάζεται ότι θα ίδρυε εκεί μια αυτοκρατορία. Δύο δεκαετίες αργότερα ξεκίνησε να εργάζεται στο εργοστάσιο του αλεξανδρινού θείου του, Νικόλαου Σπάθη, ο οποίος είχε δημιουργήσει το πρώτο αναψυκτικό λεμονάδας στην Αίγυπτο. Το 1940, το ανήσυχο πνεύμα και η μεγάλη αποφασιστικότητα του Σπύρου Σπάθη τον ώθησαν να ανοίξει τα φτερά του για να αφήσει το δικό του αποτύπωμα στην εμπορική ζωή της Αιγύπτου.

Επιλέγοντας ως βάση του την οδό Emad Eddin του Καΐρου, έναν από τους πιο δημοφιλείς εμπορικούς δρόμους της εποχής, ίδρυσε την περίφημη Spiros Spathis, μια εταιρεία που παρήγαγε το πρώτο ανθρακούχο ποτό της χώρας, με γεύση λεμόνι και κόκκινο μήλο.

Με λογότυπό της τη μέλισσα, σύμβολο της σκληρής δουλειάς και της δημιουργικότητας, η εταιρεία γνώρισε μεγάλη επιτυχία. Τα ποτά της καταναλώνονταν ως αναψυκτικά και παράλληλα χρησιμοποιούνταν ως βάση για τα κοκτέιλ στα μπαρ της Αιγύπτου, με αποτέλεσμα να γίνουν σταδιακά το «επίσημο ποτό» της χώρας. Η ζήτηση ήταν πρωτοφανής. Τα εμπορεύματα Spathis πωλούνταν από την Αλεξάνδρεια ως το Ασουάν και από εκεί στις πιο απομακρυσμένες περιοχές της Αιγύπτου.

Νέες γεύσεις κυκλοφόρησαν τα επόμενα χρόνια, με τον Σπύρο Σπάθη να παραμένει στο τιμόνι της εταιρείας μέχρι τον Μάιο του 1950, οπότε και έφυγε από τη ζωή. Για τρεις δεκαετίες την επιχείρηση ανέλαβε ο γιος του Ηλίας, όμως το 1980 σκοτώθηκε σε αυτοκινητικό δυστύχημα και η διαχείρισή της πέρασε στην αδελφή του, Ευτυχία. Το 1998 η Spiros Spathis πουλήθηκε μαζί με το εμπορικό της σήμα στην αιγυπτιακή εταιρεία MYMCO.

Παρά τη μακρά ιστορία τους, οι παραδοσιακές ανθρακούχες λεμονάδες δεν μπόρεσαν να αντεπεξέλθουν στον σκληρό ανταγωνισμό των δυτικών προϊόντων, με αποτέλεσμα το 2014 να αποσυρθούν από την αγορά. Μερικά χρόνια αργότερα, το καλοκαίρι του 2020, επανήλθαν στην αγορά με δυναμική παρουσία ξυπνώντας μνήμες από τα παλιά.

Τους τελευταίους δύο μήνες, και ενώ οι διαδηλώσεις αλληλεγγύης προς τον παλαιστινιακό λαό κατακλύζουν τους δρόμους των μεγάλων πόλεων στη Μέση Ανατολή και στις αραβικές χώρες, οι αλυσίδες δυτικών συμφερόντων αντιμετωπίζουν σοβαρό πλήγμα.

Μετά την έναρξη της ισραηλινής επιχείρησης στη Γάζα, στις χώρες αυτές έχουν κάνει την εμφάνισή τους ακόμη και εφαρμογές στις οποίες οι χρήστες πληκτρολογούν το προϊόν που θέλουν να μποϊκοτάρουν και τους παρέχονται εναλλακτικές επιλογές.

Το αναψυκτικό που έφτιαξε ο έλληνας μετανάστης, «ο οποίος έφτασε στο Κάιρο καταπιεσμένος από τη βρετανική αποικιοκρατία», όπως αναφέρουν τα αιγυπτιακά μέσα κοινωνικής δικτύωσης, προβάλλει από τα πρώτα στη λίστα.

Αλλωστε, είναι ένα προϊόν συνδεδεμένο με την ιστορία της αιγυπτιακής κοινωνίας. Με έντονη παρουσία σε ταινίες του αιγυπτιακού σινεμά ή σε παλιές οικογενειακές φωτογραφίες, αυτό το ανθρακούχο ποτό που οι μεγαλύτεροι θυμούνται με νοσταλγία και οι νεότεροι επιλέγουν ως «πολιτική δήλωση» κατάφερε, έτσι κι άλλως, να περάσει στην Ιστορία σχεδόν ως κοινωνικό φαινόμενο.