Μπορεί οι δυτικές βιομηχανίες όπλων να είδαν τα έσοδά τους να κάνουν βουτιά μέσα στο 2022, αλλά στην Άγκυρα δεν έχουν παρά να χαμογελάνε, βλέποντας τις πωλήσεις τους να εκτοξεύονται. Οι Τούρκοι κατάφεραν να εξειδικευτούν στο όπλο του μέλλοντος και πλέον «κόβουν» χρήμα: Τα drones.
Νατοϊκοί σύμμαχοι, αραβικές χώρες στον Κόλπο και τη Βόρεια Αφρική, χώρες της υποσαχάριας Αφρικής και άλλες έχουν σπεύσει να στείλουν παραγγελίες και λαμβάνουν το καμάρι της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας.
Σύμφωνα με έρευνα της δεξαμενής σκέψης Crisis Group, τουλάχιστον 26 κράτη είχαν τουρκικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη στα οπλοστάσια τους, επτά περίμεναν την παράδοση και οκτώ ακόμη είχαν εκδηλώσει ενδιαφέρον για αγορά. Ο Διευθύνων Σύμβουλος της Baykar Technologies, του μεγαλύτερου κατασκευαστή drones Σελτζούκ Μπαϊρακτάρ, δήλωσε πρόσφατα ότι είχαν εξάγει οπλισμένα drones σε συνολικά 33 χώρες.
Μπορεί σύμφωνα με το SIPRI το 2022, τα έσοδα των δυτικών κατασκευαστών όπλων να συρρικνώθηκαν, αλλά των μεγάλων τουρκικών αμυντικών εταιρειών αυξήθηκαν κατά 22% χάρη στα drones, βοηθώντας την τουρκική οικονομία σε μια περίοδο όχι και τόσο ανθηρή για τα τουρκικά ταμεία. Τούρκος αναλυτής εκτιμά ότι τα drones και τα σχετικά πυρομαχικά αποτελούν περίπου το 1/4 των συνολικών εσόδων από τις πωλήσεις όπλων.
Που οφείλεται όμως αυτή η τουρκική επιτυχία;
Φτηνότερο από αμερικανικό, καλύτερο από κινεζικό
Η μεγαλύτερη ζήτηση είναι το μοντέλο Bayraktar TB2 που παράγεται από την Baykar, μια εταιρεία που διοικείται από δύο αδέρφια, εκ των οποίων ο ένας είναι γαμπρός του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Το TB2 εμπίπτει στην κατηγορία των οπλισμένων drones μεσαίας εμβέλειας που είναι γνωστά ως Medium-Altitude Long-Endurance ή MALE (τα drones High-Altitude Long-Endurance χρησιμοποιούνται με το ακρωνύμιο HALE).
Ενώ το κορυφαίο αμερικανικό MQ-9 Reaper κοστίζει 20 εκατ. δολ. το TB2 ανέρχεται μόλις στα 5 εκατ. δολ. με αποτέλεσμα οι αγοραστές μπορούν να αντέξουν οικονομικά να τα χρησιμοποιήσουν σε πιο επικίνδυνες λειτουργίες όπου ενδέχεται να καταρριφθούν. Μπορεί το Ιράν και η Κίνα να πωλούν ακόμη φθηνότερα drones, αλλά σύμφωνα με διεθνείς αμυντικούς αναλυτές που επικαλείται το Crisis Group, αυτά είναι χαμηλότερης ποιότητας – λιγότερο ακριβή και λιγότερο ικανά να πετάξουν μεγάλες αποστολές σε μεγάλο ύψος. «Αυτή η αναλογία τιμής/απόδοσης δίνει στην Τουρκία ένα πλεονέκτημα στην αγορά», είπε ένας Τούρκος αναλυτής.
Η ζήτηση έχει αυξηθεί σε μεγάλο βαθμό επειδή τα τουρκικά drones είναι συχνά φθηνότερα από τα προϊόντα των ανταγωνιστών και επειδή έχουν αποδείξει την αξία τους σε διάφορα πεδία μάχης.
Όπλα δοκιμασμένα, δηλαδή αποτλεσματικά
Τα TB2, που χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά από τον τουρκικό στρατό το 2014, είχαν πετάξει πάνω από 750.000 ώρες μέχρι το τέλος του 2023, δημιουργώντας τεράστιες ποσότητες δεδομένων.
Ήδη από το 2020, τα TB2 είχαν καταφέρει να εντυπωσιάσουν καθώς χρησιμοποιήθηκαν με επιτυχία εναντίον του καθεστώτος Άσαντ στη βορειοδυτική Συρία, αψηφώντας τη ρωσική αεράμυνα που προσφέρει κάλυψη για τη Δαμασκό.
Σύμφωνα με Τούρκο αμυντικό αναλυτή έδειξαν «σε πολλούς από τους σημερινούς αγοραστές ότι τα drones TB2 μπορεί να είναι αποτελεσματικά ακόμη και όταν η Ρωσία έχει αεροπορική υπεροχή». Στη Λιβύη, η Τουρκία παρείχε drones τα χρησιμοποίησε το 2020 για να υπερασπιστεί την πρωτεύουσα Τρίπολη από τον Στρατάρχη Χαλίφα Χάφταρ. Στον πόλεμο Αζερμπαϊτζάν και Αρμενίας το 2020 για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ χρησιμοποιήθηκαν από τους Αζέρους.
Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία στις αρχές του 2022, διεθνείς ειδικοί απέδωσαν στους TB2 ότι ενίσχυσαν αποτελεσματικά την ουκρανική άμυνα. Βίντεο που κυκλοφόρησαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έδειχναν τα drones να χτυπούν ρωσικά τανκς και στρατιωτικές εγκαταστάσεις. «Καμία φανταχτερή εκστρατεία δημοσίων σχέσεων δεν θα μπορούσε να είχε αυτόν τον αντίκτυπο», δήλωσε στην Crisis Group εκπρόσωπος της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας.
Οι Τούρκοι είναι «ανοιχτοί»
Αρκετοί εκπρόσωποι της τουρκικής βιομηχανίας και αμυντικοί αναλυτές λένε ότι ένας επιπλέον λόγος για την άνθηση των πωλήσεων μπορεί να είναι ότι οι Τούρκοι εξαγωγείς είναι πιο ανοιχτοί από τους ανταγωνιστές όσον αφορά την ανταλλαγή τεχνογνωσίας, όπως για τα λειτουργικά συστήματα των drones, έτσι ώστε οι αγοραστές (αφού εκπαιδευτούν) να μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα drones μόνοι τους.
Οι Τούρκοι μπορεί επίσης να είναι πιο πρόθυμοι να μοιραστούν εμπειρίες από τη χρήση τους στο πεδίο της μάχης. Άλλοι λένε ότι οι Τούρκοι κατασκευαστές παρέχουν καλύτερη εκπαίδευση από τους ανταγωνιστές, με το προσωπικό της εταιρείας να αναπτύσσεται στις χώρες-πελάτες για ένα έτος ή περισσότερο. Η τουρκική βιομηχανία κερδίζει από αυτούς τους στενούς δεσμούς. Οι εμπειρίες νέων πελατών στο πεδίο μάχης βοηθούν τις εταιρείες να κάνουν τα drones πιο ανθεκτικά και αποτελεσματικά.
«Μπορεί να υπάρξουν απροσδόκητες συνθήκες, όπως διαφορές στη θερμοκρασία του αέρα, την υγρασία [ή] τοπογραφία», εξήγησε ένας εκπρόσωπος στο Crisis Group.
Οι τουρκικές εταιρείες εξάγουν επίσης άλλα οπλισμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη υψηλής τεχνολογίας, όπως τα μοντέλα Akıncı και Aksungur, τα οποία -σε σύγκριση με το TB2- μπορούν να πετάξουν ψηλότερα, περισσότερο και να μεταφέρουν μεγαλύτερο ωφέλιμο φορτίο πυρομαχικών. Η Τουρκία στοχεύει να επεκτείνει το μερίδιό της σε αυτήν την εκκολαπτόμενη βιομηχανία με νέα συστήματα, όπως το πιο προηγμένο Bayraktar TB3 και άλλα συστήματα, όπως μαχητικά αεροσκάφη Kızılelma και γεμάτα βόμβες-βάρκες που μπορούν να εκτελέσουν αποστολές «αυτοκτονίας» εναντίον θαλάσσιων στόχων.
Επενδύσεις και κρατική θέληση
Μια επιπλέον βασική παράμετρος της τουρκικής επιτυχίας είναι ότι η βιομηχανία drones απολαμβάνει της στήριξης τόσο του λαού όσο και της αντιπολίτευσης σύμφωνα με το Crisis Group. «Οι εξαγωγές drones αποτελούν πηγή όχι μόνο εσόδων από εξαγωγές αλλά και εθνικής υπερηφάνειας» αναφέρει η δεξαμενή σκέψης.
Ο τουρκικός Στρατός χρησιμοποιεί τέτοια όπλα ήδη από το 1993 για επιτήρηση στο πεδίο της μάχης, βασιζόμενος κυρίως σε ελάχιστα αμερικανικά GNAT 750 για να συγκεντρώσει πληροφορίες στον πόλεμο κατά του PKK.
Σύντομα όμως άρχισε να κατασκευάζει τα δικά του: η Baykar, για παράδειγμα, άρχισε να αναπτύσσει συστήματα drone το 2000.
Στα χρόνια που ακολούθησαν, η Τουρκία συνέχισε να αγοράζει ξένα drones και άλλο εξοπλισμό, συμπεριλαμβανομένων δέκα ισραηλινά drones παρακολούθησης του Heron το 2010.
Ειδικά μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον Ταγίπ Ερντογάν άρχισε να ενθαρρύνεται νεργά η βιομηχανία των drones. Το 2004, η Διεύθυνση Αμυντικής Βιομηχανίας της Προεδρίας της Δημοκρατίας, προκήρυξε για πρώτη φορά μεγάλους διαγωνισμούς στον ιδιωτικό τομέα σε μια προσπάθεια να τονώσει την εγχώρια παραγωγή.
Οι εταιρείες που επωφελήθηκαν για πρώτη φορά από τις επενδύσεις του 2004 συγκαταλέγονται στους κορυφαίους παραγωγούς drone σήμερα. Μέχρι τα τέλη του 2023, η Baykar απασχολούσε περισσότερους από 3.600 υπαλλήλους και είχε γίνει ο κορυφαίος εξαγωγέας άμυνας και αεροδιαστημικής. Από τον Σεπτέμβριο του 2022 μπορούσε να παράγει πάνω από 200 TB2 ετησίως, ενώ στο τέλος του 2023, η Baykar ανακοίνωσε ότι μπορεί να παραδώσει πάνω από 500 TB2.
Μεταξύ άλλων κορυφαίων κατασκευαστών, η TAI-TUSAŞ και η Lentatek παράγουν επίσης προηγμένα οπλισμένα drones τύπου MALE, ενώ η STM και η Asisguard παράγουν μικρότερα drones. Η STM παράγει drones «αυτοκτονίας» σχεδιασμένα να προσκρούουν σε έναν στόχο και να εκραγούν.
Οι τουρκικές εταιρείες παράγουν επίσης εξαρτήματα για τους ομολόγους τους: η ASELSAN, ένας κορυφαίος Τούρκος εργολάβος στον τομέα της άμυνας, για παράδειγμα, βοηθά στον εξοπλισμό TB2 με οπτικά συστήματα.
Σύμφωνα με το Crisis Group που επικαλείται Τούρκο από τον κλάδο, οι αμυντικές εταιρείες στρατολογούσαν «τους καλύτερους και λαμπρότερους αυτής της χώρας» από πανεπιστήμια. Το «οικοσύστημα drone» της Τουρκίας, σύμφωνα με τον Τούρκο ειδικό, αποτελείται επίσης από περίπου 2.000 μικρομεσαίες επιχειρήσεις σε όλη τη χώρα, κατασκευάζοντας από βίδες μέχρι λέιζερ. Ορισμένες είναι ικανές ώστε να μπορού να κάνουν τις δικές τους εξαγωγές. Σε πολλές από τις συμβάσεις της, σύμφωνα με τον ίδιο εκπρόσωπο του κλάδου, η υπηρεσία κρατικών προμηθειών ορίζει ότι οι παραγωγοί drone της μεταβιβάζουν το 60 έως 80% της αξίας της σύμβασης σε εγχώριους υπεργολάβους.
