Αναζήτηση
Το ημερολόγιο γράφει 24 Φεβρουαρίου 2022. Ωρα 4.15 π.μ. Τα στρατεύματα της Ρωσίας, τα οποία για μήνες συσσωρεύονται στη ρωσο-ουκρανική μεθόριο, ξεκινούν την εισβολή. Ταυτόχρονα η αεράμυνα του Κιέβου δέχεται μπαράζ πυραυλικών επιθέσεων. Τα σύννεφα του πολέμου σκοτεινιάζουν στην καρδιά της Ευρώπης. Στο επίκεντρο των πολεμικών επιχειρήσεων βρίσκονται αναπόφευκτα οι περιοχές όπου για 27 αιώνες διατηρήθηκε αδιάλειπτη η παρουσία του Ελληνισμού. Οι πόλεις και τα χωριά των ομογενών της Ουκρανίας μπαίνουν και αυτά στο στόχαστρο του ρωσικού αναθεωρητισμού.
Τουλάχιστον 100.000 πολίτες ελληνικής καταγωγής κατοικούσαν στην Ανατολική Ουκρανία πριν από τον πόλεμο, 5.000 στην Οδησσό και μερικές ακόμα χιλιάδες διάσπαρτοι σε ολόκληρη τη χώρα. Γύρω από την «πόλη της Παναγιάς» διεξήχθησαν μερικές από τις πιο σκληρές μάχες της πρώτης φάσης του πολέμου. Η Μαριούπολη σχεδόν σβήνεται από τον χάρτη, πριν καν καταληφθεί από τις δυνάμεις των εισβολέων. Κάποιοι από τους Ελληνες της περιοχής καταφέρνουν να διαφύγουν. Ορισμένοι μετακινήθηκαν εσωτερικά, άλλοι κατέφυγαν σε ευρωπαϊκές χώρες ή στη Ρωσία, ενώ περίπου 1.000 ήρθαν στην Ελλάδα.
«Δεν ζούμε, απλά υπάρχουμε» περιγράφει κοφτά και αφοπλιστικά στα «ΝΕΑ» η Ελένη Ντόμπρα, εκτοπισμένη κάτοικος της Μαριούπολης. Ηρθε στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 2022, λίγες ημέρες μετά την κατάληψη της πόλης από τον ρωσικό στρατό. «Δυστυχώς, η κατάσταση είναι πολύ δύσκολη. Εχουν μείνει πίσω συγγενείς, αλλά δεν μπορείς να περιγράψεις πώς είναι τα πράγματα εάν δεν βρίσκεσαι ο ίδιος εκεί».
Το ίδιο πικραμένη και η «μάνα», όπως την αποκαλούσαν οι Ελληνες της Ουκρανίας, Αλεξάνδρα Προτσένκο-Πιτσατζή. Η επί σχεδόν 30 χρόνια πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ελληνικών Συλλόγων Ουκρανίας και πλέον μέλος του ΔΣ παρέδωσε τη σκυτάλη στον νέο πρόεδρο Στεπάν Μαχσμά στο 9ο έκτακτο συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 2023 στην Οδησσό. Πλέον, μένει στη Θεσσαλονίκη και θυμάται με πόνο το κατεστραμμένο σπίτι της στη Μαριούπολη. «Στις 23 Μαρτίου έφυγα, όταν είχαν ξεκινήσει οι μάχες. Τώρα έχει απομείνει μονάχα η ελπίδα να γυρίσω, γιατί η ελπίδα πεθαίνει τελευταία. Αλλά πλέον πιστεύω ότι δεν θα συμβεί τόσο γρήγορα, τουλάχιστον όχι όσο θα θέλαμε και όπως υπολογίζαμε».
Σύμφωνα με την Αλεξάνδρα Προτσένκο, περίπου το 70% των Ελλήνων επέλεξε να παραμείνει στη Μαριούπολη και στα γύρω χωριά. «Τώρα οι Ρώσοι χτίζουν καινούργια σπίτια, αλλά δεν τα καταφέρνουν και πολύ καλά. Δεν έχουν ανθρώπους, επιχειρηματίες, να τα φτιάξουν σωστά. Και τώρα, επειδή η νεολαία δεν βρίσκει δουλειά, τους βάζουν επίτηδες να πάρουν ρωσικά διαβατήρια. Μόλις πάρεις διαβατήριο, τότε θα έχεις δουλειά ή σύνταξη. Οποιος δεν θέλει θα πεινάει. Αυτό είναι το χειρότερο που μπορούν να κάνουν». Η πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ελληνικών Συλλόγων όμως κάνει λόγο και για απειλές και παρακολουθήσεις σε βάρος των ομογενών. «Υπάρχει φόβος. Αν μιλάς στο τηλέφωνο με τους ανθρώπους εκεί και πας να τους ρωτήσεις πώς είναι η κατάσταση, σ’ το κλείνουν αμέσως. Τους παρακολουθούν σκληρά οι Ρώσοι και φοβούνται» περιγράφει.
Οι εικόνες καταστροφής από τον πόλεμο στην Ουκρανία εξακολουθούν να κυριαρχούν στις οθόνες και κυρίως στη σκέψη των Ελλήνων της περιοχής. Αλλωστε, οι συγκρούσεις συνεχίζονται σε διάφορα σημεία σε όλη τη γραμμή του μετώπου. Οι σειρήνες χτυπούν διαρκώς, προειδοποιώντας τους αμάχους να τρέξουν στα πλησιέστερα καταφύγια. Σε μια τέτοια στιγμή μιλήσαμε και με τον νέο επικεφαλής των Ελληνικών Σωματείων – το όργανο στο οποίο υπάγονται περισσότεροι από 100 σύλλογοι Ελλήνων της Ουκρανίας. Ο Στεπάν Μαχσμά, ο οποίος κατοικεί στη Ζαπορίζια, λέει στα «ΝΕΑ» ότι γύρω από την πόλη οι βομβαρδισμοί είναι καθημερινοί και σφοδρότατοι. «Οι Ρώσοι δεν σταματάνε» αναφέρει χαρακτηριστικά.
Οσον αφορά τη Μαριούπολη, ο ίδιος σημειώνει ότι η κατάσταση εκεί παραμένει άσχημη και έκρυθμη, ωστόσο τονίζει πως πολλοί Ελληνες που έφυγαν στην αρχή του πολέμου με προορισμό την Ελλάδα, την Κύπρο ή άλλες ευρωπαϊκές χώρες επιστρέφουν σταδιακά στις εστίες τους. «Ξέρω πολλούς που έφυγαν για ενάμιση χρόνο. Ηρθαν στην Ελλάδα, αλλά δεν βρήκαν ούτε σπίτια ούτε προγράμματα για δουλειά και γυρνούν πίσω. Βέβαια, οι Ρώσοι τούς επιτρέπουν να επιστρέψουν μόνο αν πάρουν το ρωσικό διαβατήριο. Και μόνο έτσι θα βρουν δουλειά».
Ταυτόχρονα, κατά τον Στεπάν Μαχσμά, η νέα – ρωσική – διοίκηση της πόλης προσπαθεί να περάσει το μήνυμα ότι όλα είναι πλέον εντάξει, όλα κυλούν ομαλά. Αλλά, όπως λέει, μόνο εντάξει δεν είναι τα πράγματα. Και η ελληνική κοινότητα επλήγη σκληρά: «Καταστράφηκαν τα γραφεία του Συλλόγου, το κτίριο του νοσοκομείου και της Ομοσπονδίας, και πέθαναν χιλιάδες Ελληνες».
