Ποιος θα το πίστευε; Για το 2024 που ανατέλλει, ο μεγαλύτερος φόβος λέγεται «εκλογές». Οι ρωσικές (Πούτιν κερνάει, Πούτιν πίνει), οι ευρωεκλογές, οι βρετανικές, και η μάχη των μαχών, οι αμερικανικές.
Σε δημοσκόπηση που έγινε στις 14-18 Δεκεμβρίου 2023 για την εφημερίδα «Washington Post» πάνω από το 1/3 των Αμερικανών πιστεύει σήμερα πως η εκλογή του Μπάιντεν ήταν παράνομη· επίσης, λίγοι Ρεπουμπλικανοί (λιγότεροι από το 2021) θεωρούν ότι η εξέγερση της 6ης Ιανουαρίου απείλησε τη δημοκρατία τους. Είναι σίγουρο ότι η (δημοσκοπικά πιθανή) επανεκλογή του Τραμπ θα επηρεάσει όλον τον πλανήτη: ο ίδιος έχει δηλώσει μεταξύ άλλων ότι «θα τελειώνει με τον πόλεμο στην Ουκρανία» (αποσύροντας την υποστήριξη από τους Ουκρανούς και στηρίζοντας τον ρώσο εισβολέα) και θα ξεμπερδέψει με τις «ανοησίες» περί κλιματικής αλλαγής. Αλλά και μόνο η συμμετοχή του στην εκλογική διαδικασία εγκαινιάζει έναν καινούργιο τρόμο, αφού έχει ξεκαθαρίσει ότι δεν θα αποδεχτεί ενδεχόμενη ήττα του. Επτά στους 10 Αμερικανούς είναι σίγουροι γι’ αυτό.
Σύμφωνα με το άρθρο 3 της 14ης Τροπολογίας του αμερικανικού Συντάγματος ο Τραμπ, ως συμμετέχων σε εξέγερση, δεν μπορεί ούτε να είναι υποψήφιος ούτε να αναλάβει καμία δημόσια θέση. Οι λέξεις είναι ξεκάθαρες αλλά η δύναμη επιβολής τους τσαλαβουτά, όπως συχνά συμβαίνει με τα μεγάλα συνταγματικά θέματα (βλ. οπλοχρησία), στα ταραγμένα νερά της ερμηνείας τους. Πρόσφατα οι Πολιτείες του Κολοράντο και του Μέιν εξέδωσαν αποφάσεις για τον αποκλεισμό του από την εκλογική διαδικασία, και ήδη προχθές ο πρώην πρόεδρος κατέφυγε στο Ανώτατο ομοσπονδιακό Δικαστήριο.
Υπάρχει η άποψη πως ο αποκλεισμός ενός υποψηφίου από την εκλογική διαδικασία είναι «βαθιά αντιδημοκρατικός», καθώς σε μια δημοκρατία αρμόδιοι να αποφασίσουν γι’ αυτό δεν μπορούν να είναι εννέα δικαστές αλλά ολόκληρο το εκλογικό σώμα. Ομως, όπως τονίζουν νομικοί, το αμερικανικό Σύνταγμα ήδη περιορίζει τις επιλογές του εκλογικού σώματος αποκλείοντας τους κάτω των 35 ετών, τους ήδη διατελέσαντες για δύο θητείες, κ.λπ. Και, επισημαίνουν, σκοπός του άρθρου 3 της 14ης Τροπολογίας είναι η προστασία της χώρας από κάποιον ακριβώς σαν τον Τραμπ, που προτρέπει στη βία, αποκαλεί τους πολιτικούς του αντιπάλους «προδότες», δεν σέβεται το εκλογικό αποτέλεσμα και αδιαφορεί για το περίφημο rule of law, τη ραχοκοκαλιά του συστήματος ελέγχου της εξουσίας. Με μια σιωπηρή παραδοχή ότι είναι υπεράνω του νόμου (είτε επειδή κατείχε δημόσια θέση, είτε επειδή έχει πάμπολλους οπαδούς) ο Τραμπ θα πάρει το μήνυμα ότι μπορεί να τα αλλάξει όλα, και αυτό θα κάνει. Θα διεκδικήσει επιπλέον εξουσίες (το έχει υπαινιχτεί) και θα δηλώνει ότι τα δικαστήρια δεν έχουν ισχύ πάνω του (το έχουν ισχυριστεί οι δικηγόροι του). Και έτσι απλά, οι νόμοι δεν θα έχουν πια νόημα.
Και υπάρχει και η ιστορία της Ρουθ
Πριν από 91 χρόνια γεννήθηκε ένα κορίτσι, κόρη μικροαστικής οικογένειας, που κατάφερε να σπουδάσει στο Χάρβαρντ όπου τότε φοιτούσαν 550 άντρες και 9 γυναίκες και μετά έγινε δικαστής του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Και σύμβολο ισότητας και ελευθερίας. Η Ρουθ Μπέιντερ Γκίνσμπεργκ πίστευε και εργάστηκε για το Σύνταγμα που κουβαλούσε πάντα πάνω της, σε μέγεθος τσέπης. «Το αληθινό σύμβολο της χώρας» έλεγε, «δεν είναι ο φαλακρός αετός αλλά το εκκρεμές» – η δυνατότητα δηλαδή αυτοδιόρθωσης των «checks and balances». Το Ανώτατο Δικαστήριο, έλεγε, οφείλει να είναι μια διακομματική νησίδα, αδιάβροχη στις πολιτικές θύελλες.
Η Ρουθ ήταν εκεί, την κρύα βραδιά του Δεκεμβρίου του 2000 που μια πλειοψηφία 5:4 του Ανωτάτου Δικαστηρίου παρέδωσε την εξουσία στον Τζορτζ W. Μπους, ο οποίος προηγείτο του Αλ Γκορ κατά 537 ψήφους. Ο Γκορ αποδέχτηκε την ανυπόγραφη και οριακά αιτιολογημένη εκείνη δικαστική απόφαση, και η χώρα ανέπνευσε ξανά. Αλλά η Ρουθ ήταν εκεί και 15 χρόνια μετά, όταν φιλελεύθεροι την καλούσαν να παραιτηθεί για να προλάβει ο πρόεδρος Ομπάμα να διορίσει άλλον μη-συντηρητικό δικαστή, προτού εκλεγεί ο Τραμπ και αλλάξει τις ισορροπίες. Η Γκίνσμπεργκ δεν παραιτήθηκε επικαλούμενη τη θέληση και ικανότητά της να επιτελεί το καθήκον της, ο Τραμπ διόρισε τρεις υπερσυντηρητικούς δικαστές, και σήμερα το Δικαστήριο που τόσο πιστά υπηρέτησε η Ρουθ (που πέθανε το 2020) είναι κάθε άλλο παρά αδιάβροχη διακομματική νησίδα – και ο κόσμος κρατά την αναπνοή του.
«Ποιος από τους θνητούς, αν δεν φοβάται τίποτε, συμπεριφέρεται δίκαια;» έγραψε ο Αισχύλος στις «Ευμενίδες» (458 π.Χ.), και έβαλε τη θεά Αθηνά να ιδρύει το πρώτο ανθρώπινο δικαστήριο – και τον ανθρώπινο πολιτισμό. Υπάρχει, πιστεύαμε, πάντα αυτό το δίχτυ ασφαλείας για να μας προστατεύει από τα χειρότερα, και έτσι τα χειρότερα δεν μπορούν να συμβούν. Αλλά τώρα, κρατάμε την αναπνοή μας.
