Τη μνήμη του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, του αποκληθέντος και Ναζιανζηνού, τιμά σήμερα, 25 Ιανουαρίου, η Ορθόδοξη Εκκλησία.
Ο Γρηγόριος υπήρξε ένας από τους μεγάλους θεολόγους που πρόσφερε στην Εκκλησία η Καππαδοκία τον 4ο αιώνα μ.Χ. (έζησε από το 328/329 έως το 391 μ.Χ.).
Ο γεννημένος στην Αριανζό της Καππαδοκίας (χωριό πλησίον της κωμόπολης Ναζιανζού, εξ ου και Ναζιανζηνός) Γρηγόριος, τέκνο του Γρηγορίου και της Νόννας, διετέλεσε Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως και προήδρευσε της Β’ Οικουμενικής Συνόδου (381 μ.Χ.).
Η φυλασσόμενη στη μονή Βατοπαιδίου κάρα του Aγίου Γρηγορίου του Θεολόγου
Χάρη στον ιδιάζοντα χαρακτήρα της θεολογίας του, ο Γρηγόριος, ο θεωρούμενος ως ο πλέον λογοτεχνικός των Πατέρων της Εκκλησίας, εξυμνείται κυρίως ως «των θεολόγων ο νους ο ακρότατος».
Στο διαδικτυακό τόπο της αγιορείτικης μονής Βατοπαιδίου, όπου φυλάσσεται η κάρα του Αγίου, αναφέρονται μεταξύ άλλων τα ακόλουθα:
Ο Άγιος Γρηγόριος ονομάστηκε κατ’ εξαίρεσιν Θεολόγος, επειδή διά της πράξεως, δηλαδή της επιμελούς πρακτικής εφαρμογής των Θείων εντολών, ανέβηκε στην ακρότητα της θεωρίας και εξήγησε με υψηλά νοήματα αλλά και σαφήνεια τα δόγματα της πίστεώς μας.
Ο Γρηγόριος καλλιέργησε τρία λογοτεχνικά είδη, τρεις κατηγορίες συγγραμμάτων: τους λόγους, τις επιστολές και τα ποιήματα.
Σε ένα από τις εκατοντάδες των ποιημάτων που αποδίδονται σε αυτόν, ο Γρηγόριος απευθύνεται στο Χριστό και Λόγο ως εξής:
Σε νυν ευλογούμεν,
Χριστέ μου, Λόγε Θεού,
φως εκ φωτός ανάρχου
και πνεύματος ταμίαν.
Τριττού φωτός εις μίαν
δόξαν αθροιζομένου·
ός έλυσας το σκότος,
ός υπέστησας το φως,
ίν’ εν φωτί τα πάντα κτίσης
και την άστατον ύλην
στήσης μορφών εις κόσμον
και την νυν ευκοσμίαν
*Στην κεντρική φωτογραφία του παρόντος άρθρου, εικόνα του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου διά χειρός του κρητικού ζωγράφου Ιωάννη Λαμπάρδου (αρχές 17ου αιώνα, Μουσείο Μπενάκη).
