Στις ταινίες του Τζέημς Μποντ υπήρχε πάντα ένας μεγάλος εγκέφαλος πίσω από την εκάστοτε σατανική επιχείρηση, το «Φάσμα» που είτε θα προκαλούσε έναν πόλεμο είτε θα έβλαπτε το σύνολο. Μήπως, όμως εν έτει 2023 ο Ερνστ Σταύρο Μπλόφιλντ μπορεί να ενσαρκωθεί στη πραγματικότητα από έναν παράφρονα Έλον Μασκ;

Πάνε δέκα χρόνια που οι Αμερικανοί στρατηγοί στο Πεντάγωνο έλαβαν στα χέρια τους, το 2013, μια πρωτότυπη μελέτη, η οποία εξέταζε εάν μια ιδιωτική εταιρεία ή ένας πλούσιος επιχειρηματίας θα μπορούσε να παράγει πυρηνικά όπλα.

Ο άνθρωπος κλειδί εκείνος της μελέτης, ήταν ο Στήβεν Λούκασικ, πρώην επικεφαλής της Υπηρεσίας Προηγμένων Ερευνητικών Προγραμμάτων Άμυνας.

«Δουλέψαμε τι θα έκανε ένας ιδιωτικός οργανισμός αν ήθελε να κατασκευάσει και να πουλήσει πυρηνικά όπλα», θα έλεγε ο Λούκασικ στην ειδική αρθρογράφο για θέματα ασφαλείας της Wall Street Journal, Σάρον Βαϊνμπέργκερ. «Αποδείχθηκε ότι ήταν μια αρκετά κερδοφόρα επιχείρηση».

Η έκθεση παρουσίαζε με εξαιρετική λεπτομέρεια, συμπεριλαμβανομένων των επιπέδων προσωπικού και των προβλέψεων ταμειακών ροών, πώς θα μπορούσε μια τέτοια επιχείρηση να λειτουργεί. Θα χρειαζόταν μόλις ένα δισεκατομμύριο δολάρια επένδυση και πέντε χρόνια για να παραχθεί η πρώτη βόμβα, κατέληγε η μελέτη.

Μια εταιρεία που μοιάζει με εκείνες που αντιμετώπιζε ο Τζέημς Μποντ στις ταινίες δημιουργούσε μια νόμιμη επιχείρηση, διαχειριζόμενη μια σειρά από ονομαστικά ανεξάρτητες θυγατρικές υπεύθυνες για διάφορα μέρη παραγωγής όπλων σε τοποθεσίες σε όλο τον κόσμο.

Μια εταιρεία, για παράδειγμα, θα ήταν υπεύθυνη για το σχεδιασμό των φυγοκεντρητών. Ένας άλλος θα παρήγαγε το ουράνιο υψηλής εμπλουτισμού. ένα τρίτο θα έκανε τη χημική επεξεργασία. Μια εταιρεία θα μπορούσε ακόμη και να συνεργαστεί απευθείας με μια αδίστακτη πυρηνική δύναμη. «Η υποτιθέμενη επιχείρησή μας θα συνεργαζόταν ποτέ με τη Βόρεια Κορέα; Ή μήπως με το Ιράν;» ρωτά η έκθεση.

Επενδυτές έλκονται από τα όπλα

Η Βαϊνμπέργκερ δεν παραλείπει βέβαια να εκφράσει αμφιβολίες. Τα πυρηνικά όπλα είναι υπόθεση των κρατών για έναν λόγο: Απαιτούν τεράστιες εγκαταστάσεις, μεγάλους προϋπολογισμούς και τεχνική τεχνογνωσία για την οποία δεν μπορείτε ακριβώς να διαφημιστείτε στο LinkedIn».

Ωστόσο, σήμερα, τα πράγματα φαίνεται να έχουν γίνει ακόμα πιο εύκολα. Οι ιδιωτικές εταιρείες εμπλέκονται εδώ και καιρό στην κατασκευή όπλων, συμπεριλαμβανομένων των πυρηνικών όπλων, αλλά η αμερικανική κυβέρνηση παραδοσιακά ήταν αυτή που χρηματοδοτούσε και ελέγχει τις τεχνολογίες. Τώρα, ακόμη και το Πεντάγωνο αναγνωρίζει ότι το ιδιωτικό κεφάλαιο είναι η κυρίαρχη πηγή χρηματοδότησης για βασικές τεχνολογίες.

Δισεκατομμυριούχοι όπως ο Έλον Μασκ ελέγχουν τεχνολογίες που έχουν αναπτύξει εκτός ομοσπονδιακών συμβάσεων, όπως το δίκτυο δορυφόρων Starlink του Μασκ, που μπορούν να αλλάξουν την πορεία των πολέμων. Στις ΗΠΑ, οι επενδυτές συρρέουν στον αμυντικό τομέα με την ενθάρρυνση του Πενταγώνου, ενώ στη Ρωσία ο Όμιλος Βάγκνερ έχει δείξει την ικανότητα να απειλεί καθεστώτα.

Έτσι, η ιδέα των επιχειρηματιών και των ιδιωτικά χρηματοδοτούμενων εταιρειών που αλλάζουν στρατιωτικές ισορροπίες δεν ακούγεται και τόσο φανταστική, σημειώνει το αμερικανικό δημοσίευμα.

Θα τα κατάφερνε σήμερα ένας Έλνο Μασκ;

Τι θα ανέφερε άραγε η μελέτη εκείνη του 2013, εάν συντασσόταν σήμερα;

Αν και ο Λούκασικ έχει πεθάνει κάποιοι εκ των συντακτών εκείνης της μελέτης μιλώντας στη The Wall Street Journal, όπως ο Μπράιαν Μάικλ Τζένκινς, ανώτερο στέλεχος της Rand Corp., εκτιμά ότι σήμερα, μια φιγούρα που μοιάζει με τον Έλον Μασκ ήταν ακριβώς το είδος του σεναρίου που είχαν στο μυαλό τους οι ιθύνοντες.

Τα πράγματα έχουν αλλάξει δραματικά από την εποχή του Σχεδίου Μανχάταν του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, το επτασφράγιστο μαγείρεμα της πρώτης ατομικής βόμβας στην ανθρωπότητα.

Όπως αναφέρει το αμερικανικό δημοσίευμα, η κατασκευή πυρηνικών όπλων πλέον δεν απαιτεί το εύρος και το κόστος που περιγράφεται «Οπενχάιμερ».

Επιχειρηματίες όπως ο Μασκ είναι σε θέση να αξιοποιήσουν τις τεράστιες κρατικές επενδύσεις σε πυραύλους και πυρηνική τεχνολογία, αντί να ξεκινήσουν από το μηδέν. «Τι θα μπορούσες να πετύχεις με ένα δισ.; Τι θα μπορούσατε να πετύχετε με 10 δισ. δολ.; Και αυτό είναι πραγματικά πέρα από τις δυνατόητες ορισμένων ατόμων;» αναρωτιέται ο Τζένκινς.

«Λοιπόν, στην περίπτωση ενός Έλον Μασκ, σημαίνει ότι μπορείτε να βάλετε πυραύλους στο διάστημα χωρίς τη NASA. Και αυτό είναι το νόημα αυτού» τονίζει.

Μπορεί στις ταινίες, οι κατάσκοποι να γυροφέρνουν λεπτομερή σχέδια για ένα πυρηνικό όπλο, όμως οι ειδικοί στα πυρηνικά υποστηρίζουν ότι αυτό που είναι πραγματικά μυστικό δεν είναι απαραίτητα ο τρόπος σχεδιασμού του όπλου -μεγάλο μέρος αυτού υπάρχει στο Διαδίκτυο- αλλά οι διαδικασίες που είναι απαραίτητες για την κατασκευή των κρίσιμων υλικών, όπως το  εμπλουτισμένο ουράνιο.

Οι χώρες που επιδιώκουν να εμπλουτίσουν ουράνιο, στρέφονται όλο και περισσότερο προς τις φυγόκεντρες αερίου και αυτές «φαίνεται να είναι μάλλον εύκολο να κατασκευαστούν—ίσως τόσο απλές που είναι προσβάσιμες σε οποιαδήποτε αναπτυσσόμενη χώρα», σύμφωνα με τον επίκουρο καθηγητή Πυρηνικών Επιστημών και Μηχανικής Σκοτ Κέμπ του οποίου οι μελέτες ενέπνευσαν τους ιθύνοντες της μελέτης του Πενταγώνου.

Γι’ αυτό και ο Λούκασικ είχε αναρωτηθεί εάν τέτοιες φυγόκεντρες ήταν επίσης κοντά σε μια ιδιωτική εταιρεία ή ίσως έναν δισεκατομμυριούχο της Silicon Valley.

Είναι γεγονός ότι στις προσημειώσεις που έκαναν οι εμπειρογνώμονες μπορούσαν να αλιεύσουν πληροφορίες και τεχνογνωσία πολύ εύκολα. «Η καλύτερή μου «φίλη» ήταν η ιστοσελίδα της Alibaba, γιατί μπορώ να βρω οτιδήποτε σε αυτήν—(όπως) μαζικές ποσότητες νιτρικού οξέος», θυμάται η Κέιτι Λιτς, μια χημικός την οποία ο Λούκασικ στρατολόγησε στο έργο.

Μάλλον λίγο δύσκολο

Βέβαια δεν συμφωνούν όλοι ότι μπορεί να ενδιαφερόταν ένας πραγματικός Μπλόφιλντ για πυρηνικά σχέδια. « Εξάλλου, η μεγαλοπρέπεια του Μασκ τον οδήγησε να αγοράσει το Twitter, όχι ένα ορυχείο ουρανίου στο Καζακστάν και ο Όμιλος Wagner, του οποίου η τελική μοίρα παραμένει ασαφής, δεν φαίνεται να επιδιώκει πυρηνικά».

Ο Τζέφρι Λιούις, ειδικός σε πυρηνικά στο Middlebury Institute of International Studies στο Monterey της Καλιφόρνια, υποστηρίζει ότι οι ιδιωτικές εταιρείες δεν θα ήθελαν να αναλάβουν τον κίνδυνο της αποκάλυψης για κατασκευή πυρηνικής βόμβας.

Άλλο να χρησιμοποιήσεις μια σειρά από εταιρείες βιτρίνα για να πουλήσεις εξοπλισμό και τεχνογνωσία για τον πυρηνικό εμπλουτισμό, όπως συνέβη με το δίκτυο Καν στο Πακιστάν (δεκαετίες 1980 και 1990) και άλλο να φτιάξεις βόμβα από το μηδέν.

«Η κατασκευή βομβών σας εκθέτει σε ανίχνευση επειδή είναι δύσκολο να κρύψετε τις εγκαταστάσεις. Ο ίδιος φόβος έκθεσης που θα μπορούσε να κάνει μια ιδιωτική εταιρεία να διστάσει να κατασκευάσει και να πουλήσει βόμβες θα μπορούσε επίσης να δώσει στις χώρες ένα ισχυρό κίνητρο να αγοράσουν έτοιμες βόμβες αντί να παράγουν τις δικές τους. Το ερώτημα είναι πραγματικά ποιος θέλει να επωμιστεί τον κίνδυνο και την ανταμοιβή» αναφέρει το αμερικανικό δημοσίευμα.

Σύμφωνα με τον Τζένκινς η μελέτη δεν λειτουργεί τόσο ως απόπειρα πρόβλεψης, αλλά για να πειστούν οι θεσμοί εθνικής ασφάλειας να σκεφτούν πιθανές απειλές που προέρχονται από την εμπορική διαθεσιμότητα της τεχνολογίας, όπως της πυρηνικής αλλά και των βιολογικών όπλων.