Αναζήτηση
Την τελευταία φορά που ένας υποψήφιος πρόεδρος στις ΗΠΑ προσπάθησε να πάρει τη ρεβάνς ήταν το 1956. Μπορεί τότε ο Αντλάι Στήβενσον να νικήθηκε ξανά από τον Ντουάιτ Αιζενχάουερ, αλλά αυτή τη φορά ο απειλητικός Ντόναλντ Τραμπ φαίνεται φαβορί έναντι του κουρασμένου Τζο Μπάιντεν. Για κάποιους είναι μια καταστροφική εξέλιξη για την Ευρώπη. Αλλά αυτό εξαρτάται από την «ατζέντα» τους.
Η προεδρία Μπάιντεν έχει καθοριστεί από τον υψηλό πληθωρισμό, τα μεγάλα νομοσχέδια για τη βιομηχανική πολιτική, το φιάσκο στο Αφγανιστάν, την επιδείνωση του πολέμου στην Ουκρανία και τον πόλεμο στην Μέση Ανατολή, δίχως να μπορεί να τιθασεύσει το ανεξέλεγκτο Ισραήλ.
Με όλες τις δημοσκοπήσεις να θέλουν τον Τραμπ μπροστά, ο Economist εκτιμά ότι αυτές οι εκλογές θα είναι λιγότερο διαγωνισμός δημοτικότητας, και περισσότερο δημοψήφισμα για τον ποιόν θεωρούν οι Αμερικανοί τη λιγότερο κακή επιλογή.
Για μια πολλούς αναλυτές όμως στην Ευρώπη, η επιλογή Μπάιντεν είναι σαφώς προτιμότερη, ενώ μια δεύτερη προεδρία Τραμπ εφιαλτική.
Με ανάλυσή τους στο γνωστό αμερικανικό περιοδικό Foreign Affairs οι Αράντσα Γκονσάλες Λάια, Καμίλ Γκραν, Καταρζίνα Πισάρσκα, Ναθαλί Τότσι, και Γκάντραμ Βολφ, όλοι τους διασυνδεδεμένοι με ευρωπαϊκούς ή νατοϊκούς θεσμούς, είναι ξεκάθαροι:
Σε περίπτωση νίκης Τραμπ, οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν μπορούν να υπολογίζουν σε φιλικές ΗΠΑ. Πρέπει να προετοιμαστούν για το ενδεχόμενο, σε ένα χρόνο από τώρα, οι ΗΠΑ να διοικούνται και πάλι από τον Ντόναλντ Τραμπ.
Δίχως αμφιβολία, επί προεδρίας Τραμπ, τινάχτηκε στον αέρα η συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, υπεγράφησαν οι αμφιλεγόμενες Συμφωνίες του Αβραάμ, το Κογκρέσο δέχτηκε πρωτοφανή εισβολή όχλου, εντάθηκε ο οικονομικός πόλεμος με τη Κίνα, ενώ οι σχέσεις με τους Ευρωπαίους δεν διένυσαν τις καλύτερες μέρες τους.
Πέραν όμως της εξαιρετικά αμφιλεγόμενης προεδρίας Τραμπ, η ανάλυση παρουσιάζει θολά σημεία και αντιφάσεις.
«Ο Πόλεμος στην Ουκρανία πρέπει να συνεχιστεί»
Οι ειδικοί ανησυχούν ότι για την πρόταση Τραμπ περί διαπραγμάτευσης με τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία «σε 24 ώρες».
«Ο μεγαλύτερος άμεσος κίνδυνος που παρουσιάζει μια δεύτερη θητεία Τραμπ είναι ξεκάθαρος: Ο Τραμπ έχει ήδη υποδείξει ότι θα τερματίσει την υποστήριξη των ΗΠΑ προς την Ουκρανία». Εάν συμβεί αυτό τότε οι Ευρωπαίοι θα χάσουν την «άνεση με τη μορφή πυρηνικής αποτροπής και τη δυνατότητα γρήγορης ανάπτυξης σημαντικού όγκου άκρως εκπαιδευμένων δυνάμεων, εάν χρειαστεί».
Στο άμεσο μέλλον, οι Ευρωπαίοι ηγέτες πρέπει να αυξήσουν την παραγωγή και την προμήθεια υλικού για να υποστηρίξουν την Ουκρανία… «Ορισμένοι από τους κορυφαίους παραγωγούς όπλων στον κόσμο είναι Ευρωπαίοι και η ενίσχυση των δυνατοτήτων τους είναι πρακτικά και οικονομικά εφικτή» αναφέρουν.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ συναντά τον Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ στο Οβάλ Γραφείο του Λευκού Οίκου στην Ουάσιγκτον, στις 25 Ιουλίου 2018. (REUTERS/Kevin Lamarque)
Ωσάν ευρωγεράκια, οι πέντε συνυπογράφοντες λένε πως ακόμα αν η Ουκρανία δεν είχε τόσο έντονες άμεσες απαιτήσεις, η Ευρώπη θα χρειαζόταν να αυξήσει την παραγωγή όπλων και πυρομαχικών της!
Τα 350 δισ. δολάρια που δαπάνησαν το 2022, οι ευρωπαϊκές χώρες -τόσο τα κράτη μέλη της ΕΕ όσο και οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ- για την άμυνα, πρέπει να γίνουν 450 δισ. δολάρια ετησίως, ώστε να μειωθεί η εξάρτηση από τις ΗΠΑ. Μάλιστα, επειδή η ΕΕ δεν θα μπορέσει να αποκτήσει γρήγορα τις ίδιες δυνατότητες με το ΝΑΤΟ προτείνεται να εξευρωπαϊσουν τη δομή διοίκησης του ΝΑΤΟ αναπτύσσοντας ανθρώπινο δυναμικό και επενδύοντας πόρους για να καλύψουν την αποχώρηση των ΗΠΑ από τον οργανισμό.
Λένε μάλιστα πως εάν οι ΗΠΑ αμβλύνουν τη δέσμευσή τους να παρέχουν πυρηνική αποτροπή στην Ευρώπη, θα μπορούσε ακόμα και το Ηνωμένο Βασίλειο μαζί με τη Γαλλία να επανεξετάσει τη συμβολή του. Δηλαδή, μια στενή σύμμαχος των ΗΠΑ που βγήκε από την ΕΕ να ενταχτεί σε μια ευρωπαϊκή αμυντική ομπρέλα ξέχωρα από τις ΗΠΑ. Άραγε πόσο λογική ακούγεται μια τέτοια πρόταση;
Έτσι οι αναλυτές για να προστατευτούν δήθεν οι Ευρωπαίοι συνιστούν η Ευρώπη που μαστίζεται από ένα σωρό προβλήματα –οι αγρότες στους δρόμους, οι κλιματικές πολιτικές απειλούνται κτλ- να εξοπιστεί μέχρι τα δόντια και να συνεχίσουν τον πόλεμο στην Ουκρανία.
«Για όλα φταίει ο Τραμπ, αλλά ο Μπάιντεν είναι “περιστέρι”»
Οι ειδικοί λένε ότι πολλές μακροπρόθεσμες συνέπειες της πρώτης προεδρίας του Τραμπ εξακολουθούν να εκτυλίσσονται:
«Η ειρήνη σε όλο τον κόσμο καταρρέει και οι αυταρχικοί ηγέτες γίνονται πιο τολμηροί. Το Αζερμπαϊτζάν έδιωξε 120.000 Αρμένιους από το Ναγκόρνο Καραμπάχ ανεξέλεγκτα. Ο ανταγωνισμός μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας έχει οξυνθεί. Μια αλυλλουχία στρατιωτικών πραξικοπημάτων στη Δυτική Αφρική έχει εκδιώξει δημοκρατικά εκλεγμένους προέδρους, καθώς και Ευρωπαίους ειρηνευτές. Και εν μέρει χάρη στις πολιτικές που θέσπισε ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου -τον οποίο υποστήριξε ο Τραμπ- έχει ξεσπάσει ένας θερμός πόλεμος στη Μέση Ανατολή. Αυτά είναι και ευρωπαϊκά προβλήματα» λένε, τονίζοντας αντίθετα ότι ο Μπαίντεν θα προστατεύει τον διατλαντικό δεσμό και θα δώσει στους Ευρωπαίους δίνει χρόνο και υποστήριξη για να αναλάβουν μεγαλύτερη ευθύνη για την ταραγμένη ήπειρο και τη γειτονιά τους».
Στη πραγματικότητα ο παραπάνω συλλογισμός υποφέρει από κενά και αναλήθειες. Στον Αφρική, επί Μπάιντεν ξέσπασαν πολύ περισσότερα πραξικοπήματα, 13 έναντι 4 επί Τραμπ. Ο ανταγωνισμός με την Κίνα, συνεχίστηκε επί Μπάιντεν, ειδικά με αφορμή την Ταϊβάν. Το γεγονός ότι ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου είχε άριστες σχέσεις με τον Τραμπ, δεν εμπόδισε τον Μπάιντεν να κάνει απολύτως τίποτα για να σταματήσει τη σφαγή στην οποία προβαίναι ο στρατός το Νετανιάχου.
Συνεπώς, ο Μπάιντεν δεν άσκησε καμία πολιτική των «περιστεριών» όπως ισχυρίζονται στην ανάλυσή τους.
Ντροπή του να μιλάει με Σι Τζινπίνγκ
Στο Foreign Affairs αναφέρουν ότι ο Τραμπ, υπήρξε ο πρώτος πρόεδρος των ΗΠΑ που δεν αντιμετώπισε την Ευρώπη ως οικογένεια. «Έμοιαζε εμφανώς πιο άνετα με αυταρχικούς ηγεμόνες όπως ο Πούτιν και ο Κινέζος Πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ παρά με τους δημοκρατικά εκλεγμένους Ευρωπαίους ηγέτες όπως η Γερμανίδα Καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ».
Όμως εδώ αντιφάσκουν, διότι σε άλλο σημείο κατηγορούν τον Τραμπ που επί πιθανής προεδρίας του οι σινοαμερικανικές σχέσεις μπορεί να επιδεινωθούν περαιτέρω. «Απειλώντας δευτερεύουσες κυρώσεις, ο Τραμπ θα μπορούσε να αναγκάσει ενεργά τις ευρωπαϊκές εταιρείες να σταματήσουν τις δραστηριότητές τους στην Κίνα ή να πιέσει τους Ευρωπαίους να μπλοκάρουν τις κινεζικές επενδύσεις στην Ευρώπη».
Πως είναι δυνατόν να μιλάει άνετα με αυταρχικούς ηγέτες, αλλά να τους κοντράρει; Άραγε οι Ευρωπαίοι δεν μιλάνε με αυταρχικούς ηγέτες ενώ άλλους τους χρηματοδοτούν;
Θα απειλεί τη δημοκρατία στην Ευρώπη
Στη συνέχεια υποστηρίζουν ότι ο Τραμπ μπορεί κάλλιστα να είναι πιο ανταγωνιστικός προς την Ευρώπη και τις ευρωπαϊκές αξίες, αυξάνοντας δραματικά τους κινδύνους για την ασφάλεια της ηπείρου και επιδεινώνοντας τις υπάρχουσες δυσκολίες της.
«Για δεκαετίες, η εμβάθυνση της δημοκρατίας στην Ευρώπη συνδέεται με την επιρροή των ΗΠΑ» υποστηρίζουν οι αναλυτές νιώθοντας περήφανοι που το 2021, η κυβέρνηση Μπάιντεν παρενέβη στα εσωτερικά της Πολωνίας για να πειστεί ο Πολωνός πρόεδρος να ασκήσει βέτο σε νομοσχέδιο για τα ΜΜΕ που θα περιόριζε ποιος θα μπορούσε να κατέχει τους τοπικούς ραδιοτηλεοπτικούς.
Δίχως να τους προβληματίζει που ένας Αμερικανός πρόεδρος παρεμβαίνει στα εσωτερικά ενός κράτος μέλους, υπενθυμίζεται ότι για δεκαετίες οι ΗΠΑ παρενέβαιναν ή ανεβοκατέβαζαν κυβερνήσεις στην Ευρώπη, (Παρέμβαση CIA στην ιταλικη πολιτική μέχρι τη δεαετία του 1960, Δικτατορία στην Ελλάδα, 1967, ακόμα και κριτική στον Γάλλο πρόεεδρο Φρανσουά Μιτεράν που έβαλε κομμουνιστές στην κυβέρνησή του, δεκαετία 1980 κτλ.).
Κακός ο Τραμπ, αλλά μην εμπιστεύεστε ούτε τον… Μπάιντεν
Οι προστατευτικές πολιτικές που θέσπισε ο Τραμπ θα έβλαπταν τον κόσμο, αλλά θα μπορούσαν να βλάψουν ιδιαίτερα την ΕΕ, λέει το Foreign Affaires . «Η Ευρώπη πρέπει να γίνει πιο ανταγωνιστική οικονομικά συνάπτοντας εμπορικές συμφωνίες με τρίτες αγορές —ειδικά δεδομένης της απροθυμίας των ΗΠΑ να καθορίσουν την εμπορική τους πολιτική— και εμβαθύνοντας την ενιαία αγορά της».
Ωστόσο, σε αυτό το σημείο το δημοσίευμα αντιφάσκει καθώς λένε ότι για τις προστατευτικές πολιτικές δεν φταίνει μόνο ο Τραμπ! «Ακόμα κι αν ο Τραμπ δεν κερδίσει τον Νοέμβριο, η Ευρώπη έχει δουλειά να κάνει καθώς «ανεξάρτητα από το ποιος είναι πρόδρος, «οι ΗΠΑ ήδη κάνουν κινήσεις εξωτερικής πολιτικής χωρίς να συμβουλεύονται την Ευρώπη, ειδικά στον οικονομικό τομέα».
Έτσι κατηγορούν και τον Μπάιντεν: «Ο νόμος για τη μείωση του πληθωρισμού του 2022 του Προέδρου Τζο Μπάιντεν, για παράδειγμα, ήταν επίσης μια πράξη προστατευτισμού. Χρησιμοποιώντας επιδοτήσεις και απαιτήσεις εγχώριας παραγωγής, ώθησε τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις να μετεγκατασταθούν στις ΗΠΑ με κόστος για την οικονομία της Ευρώπης».
Οι Ευρωπαίοι ειδικοί στην πραγματικότητα όχι μόνο αυτοαναιρούνται, ενώ ξεχνάνε ότι οι ΗΠΑ ανέκαθεν σε πολλά ζητήματα ποτέ δεν υπολογίζαν την ΕΕ.
O Τραμπ απειλεί τη δημοκρατία στην Ευρώπη
Για τους εμπειρογνώμονες που υπογράφουν την ανάλυση ίσως ο μεγαλύτερος κίνδυνος που εγκυμονεί ο Τραμπ για την Ευρώπη είναι για τις αξίες της, όπως το κράτος δικαίου. «Μέσω της ρητορικής του, ο Τραμπ υποβαθμίζει την αξία αυτών των αρχών στην κοινή γνώμη. Η Ευρώπη πρέπει να αρχίσει να προετοιμάζεται τώρα για να αντέξει αυτήν την πίεση εσωτερικά».
Ο ένας τρόπος όμως που προτείνουν να «προστατευτεί» η δημοκρατία είναι να αναστέλλεται το δικαίωμα ψήφου ενός κράτους μέλους στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, όταν διαπράττει «σοβαρή και επίμονη παραβίαση» των ευρωπαϊκών αξίών.
Οι προτάσεις τους, το δίχως άλλο είναι όχι μόνο αντιδημοκρατικές, αλλά και επικίνδυνες.
Ποιος θα ορίζει τι συνιστά παραβίαση; Άραγε εάν η παραβίαση συμβαίνει σε ένα ισχυρό κράτος, όπως η Γερμανία ή η Γαλλία θα εφαρμόζεται; Υπενθυμίζεται ότι η διαδικασία κατά της Ουγγαρίας ενεργοποιήθηκε περισσότερο για γεωπολιτικούς λόγους, παρά για το κράτος δικαίου. Η παράκαμψη του κανόνα της ομοφωνίας που προτείνουν, βάζει βόμβα στα θεμέλια της εθνικής κυριαρχίας και συνεπώς καθιστά την παραμονή ενός κράτους στην ΕΕ ασύμφορη. Μιλώντας ένας Ευρωπαίος διπλωμάτης στο Euobserber τόνισε: «Δεν βλέπω καμία υποστήριξη για αυτό στο Συμβούλιο» καθώς «τότε είστε σε [μια] ολισθηρή κατηφόρα όσον αφορά τη συνολική δομή της εκ περιτροπής προεδρίας της ΕΕ».
Επίσης, υποστηρίζουν, πως ένας δεύτερος τρόπος για την προώθηση της δημοκρατία από την ΕΕ, είναι να διευρυνθεί.«Προηγούμενοι γύροι διεύρυνσης έδειξαν ότι η ίδια η διαδικασία προσχώρησης στην ΕΕ παρέχει στο σώμα σημαντικό μοχλό για να μεταμορφώσει τη διακυβέρνηση και την πολιτική κουλτούρα των υποψηφίων χωρών» λένε και μάλιστα για τους ίδιους «ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας έδωσε στη διαδικασία ένταξης νέο νόημα και επείγουσα ανάγκη».
Η ανάλυση δεν εξηγεί όμως τους κινδύνους που συνεπάγεται μια διεύρυνση τόσο για τους ήδη «τεντωμένους» θεσμούς στο μπλοκ. Δεδομένου ότι η ΕΕ δεν ήταν έτοιμη για τις προηγούμενες διεύρυνσης τόσων κρατών, άραγε πως θα ανταποκριθεί οικονομικά στη «χώνευση» νέων κρατών, με τα επίπεδα διαφθοράς να ακουμπάνε ταβάνι (Αλβανία, Β. Μακεδονία) εκ των οποίων κάποια βρίσκονται ακόμα και πόλεμο (Ουκρανία); Εξάλλου, τα γεγονότα του 2014 στην Ουκρανία με την πραξικοπηματική ανατροπή της τότε κυβέρνησης με τις ευλογίες της ΕΕ, δεν αποτελεί και τόσο καλή κληρονομιά για τις πολιτικές διεύρυνσης.
Ο Τραμπ απειλεί την ενότητα της Ευρώπης
Σε περίπτωση επανεκλογής του Τραμπ, λένε οι ειδικοί, οι κίνδυνοι για την ενότητα της Ευρώπης θα είναι σημαντικοί, καθώς ορισμένοι Ευρωπαίοι ηγέτες μπορεί να μπουν στον πειρασμό να συνάψουν διμερείς συμφωνίες με τις ΗΠΑ για να εγγυηθούν την ασφάλειά τους.
Ωστόσο, ειδικά για την Ελλάδα, σίγουρα κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Επί προεδρίας Μπάιντεν, η Ελλάδα έχει συνδεθεί τόσο πολύ με τα αμερικανικά συμφέροντα που θυμίζει τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις της δεκαετίας του 1950.
Κοντολογίς, για τους αναλυτές οι Ευρωπαίοι ηγέτες «είχαν παραδοσιακά περισσότερα κοινά με τους Δημοκρατικούς παρά με τους Ρεπουμπλικάνους προέδρους των ΗΠΑ». Πράγματι, τη δεκαετία του 1990 οι Ευρωπαίοι ταυτίστηκαν με τους βομβαρδισμούς που κατέστρεψαν τα Βαλκάνια με εντολή της δημοκρατικής κυβέρνησης Μπιλ Κλίντον, αλλά αυτό διαφεύγει της ανάλυσης του Foreign Affairs.
Στην πραγματικότητα οι 5 συνυπογράφοντες δεν άσκησαν μια ορθή κριτική -που θα μπορούσαν- στον αμφιλεγόμενο Τραμπ, αλλά αξιοποίησαν το λαϊκίστικό του προφίλ για να ενισχύσουν μια πολεμική, αντιδημοκρατική και επικίνδυνη ευρω-αντζέντα.
