Αναταραχής στα πανεπιστήμια συνέχεια. Σε μερικές σχολές, η κατάληψη ανεστάλη. Σε ορισμένες άλλες συνεχίζεται. Μερικές σχολές από σήμερα θα κάνουν κανονικά τις εξετάσεις τους. Σε μερικές άλλες, υπάρχουν αποφάσεις να γίνουν μέσω των δυνατοτήτων που παρέχει η τεχνολογία. Κάποιοι καθηγητές, πιθανόν η πλειονότητα στις περισσότερες σχολές, θα τις κάνουν από απόσταση – έστω και αν υποφώσκει μια κριτική εναντίον τους, ότι έτσι ίσως να μην είναι αδιάβλητες. Κάποιοι άλλοι ήδη έχουν εκδηλώσει την επιθυμία τους να μην πάνε κόντρα στο «φοιτητικό κίνημα», όπως λένε, αρνούμενοι να κάνουν τηλε-εξετάσεις – εν γνώσει τους ότι δημιουργούν προβλήματα στις φτωχότερες οικογένειες.
Για όλα αυτά τα φαινόμενα, η μεν κυβέρνηση ορθώς προσπαθεί να αποτύχουν οι κινητοποιήσεις για να γυρίσουν όλοι στα μαθήματα χωρίς να ανοίξει μύτη, τα δε κόμματα της αντιπολίτευσης προσπαθούν να συνεχιστεί η αναταραχή αφενός επειδή έτσι εξυπηρετείται η προσπάθεια να διευρυνθεί το μέτωπο κατά των ιδιωτικών πανεπιστημίων, αφετέρου επειδή πιστεύουν ότι έτσι κερδίζουν ψηφοφόρους. Το ΚΚΕ και η Νέα Αριστερά επιδιώκουν την αναπαραγωγή τους στις καταλήψεις, δεν μπορώ όμως να διανοηθώ ότι έστω προσελκύουν στις τάξεις τους ψηφοφόρους το ΠΑΣΟΚ ή ο σημερινός ΣΥΡΙΖΑ – κόμματα που προσπαθούν να πλασαριστούν με έναν τρόπο στον χώρο του Κέντρου ή της Κεντροαριστεράς.
Οπως και να εξελιχθούν τα πράγματα, πάντως, βραχυπρόθεσμα δεν θα γίνει τίποτα. Για να διαμορφωθεί νέο τοπίο πρέπει πρώτα να περιμένουμε τον νέο νόμο για τα ιδιωτικά, για τον οποίο δεν έχουμε ιδέα – ούτε καν πώς θα προσπεραστεί το κώλυμα με το άρθρο 16 του Συντάγματος έχει συζητηθεί ακόμα. Κυρίως πρέπει να δούμε, μετά, ποιες επενδύσεις και υπό ποίους όρους θα γίνουν στον χώρο της ιδιωτικής εκπαίδευσης. Και αν θα αλλάξει κάτι με το σχολείο, που έχει πάψει εδώ και δεκαετίες να είναι αυτόνομη βαθμίδα γνώσης και στέκει υποβαθμισμένο, πάρκινγκ παιδιών και εφήβων. Ακούγεται μια σκέψη για εισαγωγή εθνικού απολυτηρίου. Ενδιαφέρον, αλλά προαπαιτούνται τόσα πολλά για να μπορεί το σχολείο να εξοπλίζει τους μαθητές με τις απαραίτητες γνώσεις, όπως έκανε ως τις αρχές της δεκαετίας του 1980 – έστω και αν το τελειώνει κανείς πιο δύσκολα και με πραγματικό κόπο.
Ενα από τα θέματα με το Πανεπιστήμιο είναι η ουσιαστική αποσύνδεση των σπουδών με την αγορά εργασίας – μετά την ουσιαστική κατάργηση και της τεχνικής εκπαίδευσης, χάθηκε και η σχέση των τεχνικών επαγγελμάτων με την αγορά, που έχει ανάγκη εξειδικευμένους τεχνίτες. Οι φοιτητές, εκτός από όσους κάνουν υψηλές επιδόσεις, συνήθως περνούν σε μια τυχαία σχολή ενώ τα μαθήματα που παρακολουθούν (αν παρακολουθούν) και στα οποία εξετάζονται μπορεί κάποια στιγμή να οδηγούν στο πτυχίο αλλά σίγουρα δεν ανοίγουν τις θύρες της αγοράς εργασίας. Κάποιες σχολές οδηγούν, αφού προηγηθεί αβεβαιότητα χρόνων, στο Δημόσιο και κάποιες δεν οδηγούν πουθενά. Ηδη η δική μου γενιά εργάζεται σε δουλειές άσχετες με ό,τι σπούδασε, οπότε δεν συζητάμε για τις επόμενες. Είναι προφανές ότι τα (σοβαρά) ιδιωτικά πανεπιστήμια θα επιδιώξουν ό,τι απεμπολούν τα περισσότερα δημόσια: τη σχέση με την αγορά.
Ολα αυτά δεν απασχολούν το κίνημα, την αντιπολίτευση, ούτε καν τους εργαζομένους στην εκπαίδευση. Ο εκδημοκρατισμός του πτυχίου οδήγησε σε πληθώρα επαγγελματιών χωρίς ειδικές δεξιότητες και απαιτήσεις. Είναι ίσως ο σοβαρότερος λόγος για τη διαρθρωτική αδυναμία της εθνικής μας οικονομίας: την έλλειψη ανταγωνιστικότητας.
Η τρομοκρατία αντεπιτίθεται
Η τοποθέτηση βόμβας στο υπουργείο Εργασίας είναι η δεύτερη μεγάλης κλίμακας τρομοκρατική ενέργεια το τελευταίο διάστημα – η προηγούμενη, θυμίζω, ήταν στη μάντρα των ΜΑΤ στο Γουδί, απέναντι από την Πανεπιστημιούπολη, που τελικά δεν εξερράγη, την ευθύνη της οποίας ανέλαβε μια ομάδα με πομπώδη ονομασία: «Ενοπλη Προλεταριακή Δικαιοσύνη».
Οπως όλα δείχνουν, είναι ένας νέος γύρος αντισυστημικής βίας που έχει ιδεολογικές συγγένειες με την τρομοκρατία των πρώτων δεκαετιών της μεταπολίτευσης, και ιδίως με τη «17 Νοέμβρη». Η ιδεολογική ταυτότητα αυτού του τύπου τρομοκρατών ανιχνεύεται μεταξύ αριστερισμού και αναρχομπάχαλων, ενώ δεν αποκλείεται στις ενέργειες η εμπλοκή ποινικών.
Σε κάθε περίπτωση, η αναβίωση στην Ελλάδα μιας τρομοκρατίας αριστερής κοπής μπορεί να συνδέεται με την περιθωριοποίηση των ριζοσπαστικών κινημάτων στα πανεπιστήμια ή στις καταλήψεις κτιρίων και με τον λόγο που διατυπώνουν όσοι δραστηριοποιούνται εκεί. Ισχύς των τρομοκρατών είναι η απομυθοποίησή τους μετά τη σύλληψη της «17 Νοέμβρη», η συρρίκνωση των ιδεών τους – κανείς δεν θα έκανε σήμερα ουρά για να δημοσιεύσει τις απόψεις τους, όπως συνέβαινε όταν δολοφονούσε κόσμο η παρέα του Κουφοντίνα. Η Αντιτρομοκρατική Υπηρεσία, από την άλλη, έχει και ευκολότερη πρόσβαση σε πληροφορίες και υλικό και μεγάλη πείρα στην ακροαριστερή τρομοκρατία. Εν αναμονή, λοιπόν.