Δεν είναι μόνο η Μέση Ανατολή – Το πυρηνικό «σημείο ανάφλεξης» στα Ιμαλάια που μυρίζει «μπαρούτι»

Μπορεί τα μάτια όλου του πλανήτη να είναι στραμμένα στον πόλεμο στη Λωρίδα της Γάζας και στην επικίνδυνη ανάφλεξη που αυτός επισύρει για όλη τη Μέση Ανατολή, ταυτόχρονα όμως κάποιες από τις πιο εκρηκτικές εξελίξεις διαδραματίζονται στην Ασία, με τη συνεχιζόμενη αντιπαράθεση μεταξύ δύο πυρηνικών δυνάμεων στα υψίπεδα των Ιμαλαΐων, η οποία εξακολουθεί να αποτελεί δυνητικά μια από τις πιο καταστροφικές απειλές για τη διεθνή κοινότητα.

«Το Κασμίρ είναι ένα σημείο ανάφλεξης», δήλωσε στο Newsweek ο Πακιστανός πρέσβης στις ΗΠΑ, Μασούντ Χαν. «Από τη μία η Ινδία νομίζει ότι το έχει φροντίσει. Από την άλλη ούτε οι Κασμίρι, ούτε οι Πακιστανοί το πιστεύουν αυτό».

Η διαμάχη του Κασμίρ είναι σχεδόν εξίσου παλιά με την ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση, καθώς και τα δύο ζητήματα γεννήθηκαν από αντίπαλες εδαφικές διεκδικήσεις που προέκυψαν από το τέλος της βρετανικής αυτοκρατορίας. Οι δύο συγκρούσεις έχουν επίσης πυροδοτήσει μια σειρά από μεγάλους πολέμους που προκάλεσαν το θάνατο και την καταστροφή, αλλά καμία μόνιμη λύση.

Ο φόβος των πυρηνικών

Ωστόσο η συγκεκριμένη διαμάχη έχει ακόμα μία παράμετρο εξαιτίας της παρουσίας όπλων μαζικής καταστροφής και στις δύο πλευρές της Γραμμής Ελέγχου που χωρίζει την Ινδία και το Πακιστάν στο αμφισβητούμενο Κασμίρ.

Σύμφωνα με τον Χαν η 75χρονη διαμάχη πρέπει να αντιμετωπιστεί τόσο από το Ισλαμαμπάντ όσο και από το Νέο Δελχί για να αποφευχθεί μια μεγάλη κρίση.

«Νομίζω ότι, ρεαλιστικά μιλώντας, θα πρέπει να έχουμε συνομιλίες όχι μόνο για το μέλλον του Τζαμού και Κασμίρ και τις προσδοκίες του λαού, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, αλλά θα πρέπει επίσης να έχουμε συνομιλίες για την οικοδόμηση πυρηνικής εμπιστοσύνης, έτσι ώστε να δημιουργήσουμε αξιόπιστους διαύλους επικοινωνίας», είπε χαρακτηριστικά ο Χαν.

«Έχουμε επίσης κάποια αίσθηση του πού βρισκόμαστε, ποιες είναι οι δυνατότητές μας, ποιες είναι οι προθέσεις μας, και έτσι η όλη προσέγγισή μας στην περιοχή δεν είναι επιρρεπής σε ατυχήματα. Και ως δύο υπεύθυνα κράτη με πυρηνικά όπλα, πρέπει να επιλύσουμε και τις εκκρεμείς διαφορές στο Κασμίρ», είπε ακόμα ο Χαν.

Ένα επικίνδυνο «τυφλό σημείο»

Η κατάσταση περιπλέκεται περαιτέρω από το γεγονός πως οι σχέσεις Ινδίας-Πακιστάν παραμένουν ουσιαστικά παγωμένες, με το Ισλαμαμπάντ να θεωρεί ότι υπάρχει έλλειψη διεθνούς προσοχής στο ζήτημα του Κασμίρ και κατηγορεί το Νέο Δελχί ότι έχει θεσπίσει μαζική καταστολή από τότε που ο Ινδός πρωθυπουργός Ναρέντρα Μόντι ανακάλεσε το ημιαυτόνομο καθεστώς του Τζαμού και Κασμίρ υπό ινδική διοίκηση τον Αύγουστο του 2019.

«Θα λέγαμε ότι η προσοχή από το Κασμίρ απομακρύνεται εξαιτίας της Ουκρανίας ή της ενασχόλησης του δυτικού κόσμου με την Κίνα την οποία θεωρεί ως ανταγωνιστή για την υπάρχουσα τάξη πραγμάτων», δήλωσε ακόμα ο Χαν, ο οποίος στο παρελθόν διετέλεσε πρόεδρος του υπό πακιστανική διοίκηση Αζάντ Κασμίρ.

«Τώρα, εκτός από την Ουκρανία και την πολιτική στον Ινδοειρηνικό, υπάρχει και η Μέση Ανατολή. Έτσι, το Κασμίρ δεν βρίσκεται πλέον στην οθόνη της διεθνούς κοινότητας κι όμως η καταπίεση συνεχίζεται και εκεί», πρόσθεσε.

«Έτσι, πάντα έλεγα ότι αυτό είναι ένα τυφλό σημείο και αυτό είναι πολύ επικίνδυνο για τη διεθνή κοινότητα, διότι οι ελευθερίες των Κασμίρι είναι εξίσου απαραβίαστες με τις ελευθερίες οποιουδήποτε λαού σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου».

Η σύνδεση με τη σύγκρουση Ισραήλ – Παλαιστινίων

Πακιστανοί αξιωματούχοι έχουν επίσης συχνά συνδέσει τη διαμάχη του Κασμίρ με την ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση, λόγω κάποιων κοινών ιστορικών ριζών. Ο Χαν μιλώντας στο Newsweek, αναφέρθηκε και αυτός σε αυτές τις ομοιότητες, αλλά επισήμανε και τη «διαφορετικότητα», σημειώνοντας ιδιαίτερα πως οι Παλαιστίνιοι, παρά τον συνεχιζόμενο αγώνα τους για αυτοδιάθεση, έχουν συγκεντρώσει παγκόσμια υποστήριξη και ακόμη και καθεστώς παρατηρητή από τα Ηνωμένα Έθνη, καθώς και αναγνώριση της κρατικής υπόστασης από την πλειονότητα των κρατών μελών του ΟΗΕ.

«Το Κασμίρ απολάμβανε αυτού του είδους την υποστήριξη, αλλά δεν υπάρχει πλέον», δήλωσε ακόμα. «Εξαιτίας αυτού, παραμένω πιο ανήσυχος για το Κασμίρ».

Η Ινδία, από την πλευρά της, έχει επικρίνει τις προσπάθειες του Πακιστάν να συνδέσει τις δύο μακροχρόνιες διαμάχες στα διεθνή φόρουμ και έχει εκφράσει ανησυχίες για το πώς η τακτική που χρησιμοποίησε το παλαιστινιακό κίνημα Χαμάς στην αιφνιδιαστική επίθεση της 7ης Οκτωβρίου, η οποία πυροδότησε τον πιο θανατηφόρο πόλεμο που έχει γίνει ποτέ με το Ισραήλ, θα μπορούσε να επηρεάσει την κατάσταση ασφαλείας κατά μήκος της Γραμμής Ελέγχου.

Αλληλοκατηγορίες

Την περασμένη εβδομάδα, ένας εκπρόσωπος του ινδικού στρατού δήλωσε στο Newsweek: «Η χρήση καινοτόμων μέσων από τη Χαμάς κατά την επίθεση στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023 έχει προκαλέσει συναγερμό στις υπηρεσίες ασφαλείας σε όλο τον κόσμο. Ως εκ τούτου, έχουν θεσπιστεί τα απαιτούμενα μέτρα κατά μήκος της Γραμμής Ελέγχου και των διεθνών συνόρων για την αποτροπή κάθε τέτοιας κακόβουλης απόπειρας από τα δυτικά».

Η Ινδία έχει επίσης υπερασπιστεί σθεναρά την πολιτική της στο Τζαμού και Κασμίρ ως ένα απαραίτητο βήμα προς την πάταξη των ταραχών που τη συνδέει άμεσα με το Πακιστάν, το οποίο ο εκπρόσωπος του ινδικού στρατού υποστήριξε ότι «συνεχίζει να καινοτομεί και να προσαρμόζει τον πόλεμο αντιπροσώπων του στο Τζαμού και Κασμίρ για να το κρατήσει σαν ένα ‘καζάνι που βράζει’ και να παρουσιάζει μια διαταραγμένη κατάσταση».

Το Πακιστάν αρνείται τις κατηγορίες ότι χρηματοδοτεί αντάρτες που συνεχίζουν να οργανώνουν επιθέσεις πέρα από τη Γραμμή Ελέγχου στο υπό ινδική διοίκηση Τζαμού και Κασμίρ. Ταυτόχρονα, το Πακιστάν έχει τους δικούς του αγώνες με ολοένα και πιο δραστήριους αντάρτες, οι οποίοι όπως ισχυρίζεται έχουν την υποστήριξη της Ινδίας και παρά τις διαψεύσεις του Νέου Δελχί, δρουν στα σύνορα με το Αφγανιστάν και το Ιράν.

Ανησυχία και λόγω Ιράν

Το Ισλαμαμπάντ και η Τεχεράνη έχουν παραδοσιακά επιδιώξει να συνεργαστούν σε μέτρα καταπολέμησης της τρομοκρατίας. Όμως οι δύο χώρες αντάλλαξαν χτυπήματα τον περασμένο μήνα, όταν το Ιράν πραγματοποίησε πλήγματα εναντίον υποτιθέμενων θέσεων μαχητικών ομάδων στο Πακιστάν με τις δυνάμεις του να απαντούν σε υποτιθέμενες θέσεις ανταρτών στο Ιράν.

Το πρωτοφανές γεγονός απασχόλησε τα διεθνή πρωτοσέλιδα, ακόμη και όταν το Ιράν εμπλέκεται όλο και περισσότερο στις κρίσεις που συγκλονίζουν τη Μέση Ανατολή. Όμως τόσο για το Ιράν όσο και για το Πακιστάν, που έκτοτε έχουν προχωρήσει στην αποκατάσταση των δεσμών τους, το περιστατικό ανέδειξε τους αυξανόμενους κινδύνους που εγκυμονούν οι αυξανόμενες επιθέσεις που διεξάγονται από αντάρτες με κίνητρα εθνοτικές αυτονομιστικές και θρησκευτικές ατζέντες, συμπεριλαμβανομένου του ISIS.

Το ISIS αναβιώνει

Έχοντας βρεθεί πίσω από την πιο θανατηφόρα επίθεση στη μεταπολιτευτική ιστορία του Ιράν τον περασμένο μήνα, το ISIS ξαναχτύπησε στο Πακιστάν την Τετάρτη, αναλαμβάνοντας την ευθύνη για βομβιστικές επιθέσεις που σκότωσαν τουλάχιστον 28 άτομα σε εκλογικά γραφεία στη νοτιοδυτική επαρχία Μπαλουχιστάν.

Η έκρηξη ακολουθεί μια σειρά επιθέσεων ανταρτών εναντίον στρατιωτικών και πολιτικών στόχων και έρχεται την παραμονή μιας πολυαναμενόμενης εθνικής ψηφοφορίας που είναι ήδη διαποτισμένη από τη διαμάχη για τη φυλάκιση του πρώην πρωθυπουργού Ιμράν Χαν και την καταστολή κατά του κόμματός του.

Το ISIS, και συγκεκριμένα το παρακλάδι του στο Χορασάν, γνωστό ως ISIS-K, έχει αυξήσει τις επιθέσεις και τη ρητορική του κατά του Πακιστάν σε συνδυασμό με τις επερχόμενες εκλογές. Η ομάδα εξέδωσε επίσης νέες απειλές κατά της Ινδίας, αναφερόμενη στο το ζήτημα του Κασμίρ, προσθέτοντας ένα ακόμη ασταθές στοιχείο στην ήδη επισφαλή κατάσταση κατά μήκος της Γραμμής Ελέγχου.

Σύμφωνα με τον Μασούντ Χαν μεγαλύτερη ανησυχία περιβάλλει τις επιθέσεις της Τεχρικ-ε-Ταλιμπάν (TTP), η οποία αναφέρεται επίσης ως Πακιστανοί Ταλιμπάν για να διακρίνεται από τους Ταλιμπάν που ανέλαβαν το γειτονικό Αφγανιστάν μετά την αποχώρηση του αμερικανικού στρατού τον Αύγουστο του 2021. Παρόλο που οι δύο ομάδες μπορεί να διαφέρουν, η TTP, όπως και πολλές άλλες ομάδες, είναι γνωστό ότι οργανώνει επιθέσεις από το αφγανικό έδαφος.

«Χρησιμοποιούν αφγανικό έδαφος, χρησιμοποιούν εξελιγμένο οπλισμό και εξοπλισμό επικοινωνιών και αυτό απειλεί την κυριαρχία του Πακιστάν», δήλωσε ο Χαν.

Κίνδυνοι και ευκαιρίες

Ενώ ο διάλογος με την Ινδία παραμένει αδιέξοδος όσον αφορά τις παρατεταμένες εντάσεις στα ανατολικά, το Πακιστάν έχει εμπλακεί σε συνεχείς συνομιλίες με το Αφγανιστάν υπό την ηγεσία των Ταλιμπάν στα δυτικά, με την ελπίδα να υπάρξει κάποια αίσθηση ασφάλειας και σταθερότητας στην περιοχή. Αλλά, όπως σημείωσε ο Χαν, «για τον υπόλοιπο κόσμο, ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας έχει τελειώσει, όχι όμως για το Πακιστάν».

Ο Χαν είδε, ωστόσο, ευκαιρία και στο τέλος της εμπλοκής των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν, που περιέπλεξε σημαντικά τη σχέση μεταξύ Ισλαμαμπάντ και Ουάσινγκτον. Τώρα, ήλπιζε να συνεχιστεί η οικοδόμηση πιο ουσιαστικών δεσμών μεταξύ των δύο χωρών, που θα βασίζονται όχι μόνο στην ασφάλεια, αλλά και σε διάφορους άλλους τομείς, όπως οι επενδύσεις, η εκπαίδευση και η κλιματική αλλαγή.

Αυτό συμβαίνει καθώς στο Πακιστάν εξακολουθούν να υπάρχουν ανησυχίες για τις όλο και πιο ισχυρές σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ των ΗΠΑ και της Ινδίας. Ωστόσο, ο Χαν δήλωσε ότι το Πακιστάν είναι πρόθυμο να παραμερίσει αυτές τις αβεβαιότητες, όπως και ότι ελπίζει να κατευνάσει τις ανησυχίες της Ουάσινγκτον σχετικά με τη στρατηγική εταιρική σχέση που διαμορφώθηκε μεταξύ του Ισλαμαμπάντ και του Πεκίνου.

«Τουλάχιστον, αυτή είναι η προσπάθειά μας, ότι οι στενοί δεσμοί της Ινδίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα πρέπει να επηρεάσουν αρνητικά τις σχέσεις μας με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ομοίως, έχουμε διαβεβαιώσει τους Αμερικανούς εδώ ότι οι σχέσεις μας με την Κίνα δεν είναι εις βάρος των Ηνωμένων Πολιτειών», είπε χαρακτηριστικά ο Χαν.

Πώς μπορεί να ξεπεραστεί η διαμάχη

Όσον αφορά τις διμερείς σχέσεις μεταξύ του Πακιστάν και της Ινδίας, ο Χαν τόνισε ότι πιστεύει ότι μόνο η δέσμευση μπορεί να ξεπεράσει τη βαθιά ριζωμένη διαφωνία τους.

«Αυτό από το οποίο προέρχομαι δεν είναι κάποια ρητορική κατά της Ινδίας. Αυτό που προσπαθώ να πω εδώ είναι ότι έχουμε ένα πρόβλημα μεταξύ της Ινδίας και του Πακιστάν που αφορά τη μοίρα, το πεπρωμένο του λαού του Τζαμού και Κασμίρ. Ως δύο πολιτισμένοι γείτονες, ως δύο πολιτισμένα έθνη, θα πρέπει να προσέλθουμε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και να προσπαθήσουμε να επιλύσουμε αυτό το ζήτημα μέσω του διαλόγου, μέσω της διπλωματίας διμερώς ή μέσω της διαμεσολάβησης τρίτων»», πρόσθεσε.

«Αυτό είναι που θα έπρεπε να γίνει», κατέληξε ο Χαν.