Αναζήτηση
Έντονες αντιδράσεις προκάλεσε η δήλωση που έκανε ο πρώην πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ, με την οποία έφερε ξανά στο προσκήνιο τις αμυντικές δαπάνες των κρατών μελών του ΝΑΤΟ.
Ο Ντόναλντ Τραμπ κατακεραύνωσε τις χώρες που απέτυχαν να εκπληρώσουν τους στόχους για τις δαπάνες της συμμαχίας και δήλωσε ότι η Ουάσινγκτον ενδέχεται να μην προστατεύσει τους συμμάχους της στο ΝΑΤΟ από ενδεχόμενη επίθεση της Ρωσίας, εάν κερδίσει τις εκλογές του Νοεμβρίου, εκτός εάν ορισμένα μέλη της συμμαχίας αυξήσουν τις στρατιωτικές τους δαπάνες.
Μιλώντας σε προεκλογική συγκέντρωση το Σάββατο στη Νότια Καρολίνα, ο επικρατέστερος προεδρικός υποψήφιος του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, αναφέρθηκε σε μια συζήτηση που είχε στο παρελθόν με έναν ηγέτη μιας «μεγάλης χώρας» εντός του μπλοκ, τον οποίο δεν κατονόμασε και στον οποίο σύμφωνα με τον ίδιο είπε ότι θα ενθαρρύνει τη Ρωσία να κάνει ό,τι θέλει με έθνη που δεν δαπανούν επαρκώς για την άμυνα.
«Είπα: ‘Δεν πληρώσατε; Έχετε καθυστερήσει;’… ‘Όχι, δεν θα σας προστάτευα, στην πραγματικότητα θα τους ενθάρρυνα (τη Ρωσία) να κάνουν ό,τι θέλουν. Πρέπει να πληρώσετε’», είπε χαρακτηριστικά.
Ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, ο οποίος κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Τραμπ προσπάθησε να αμβλύνει τις επικρίσεις του Λευκού Οίκου πιστώνοντας στον πρόεδρο την αύξηση των στρατιωτικών δαπανών των συμμάχων, προειδοποίησε ότι τα σχόλια «θέτουν τους Αμερικανούς και τους Ευρωπαίους στρατιώτες σε αυξημένο κίνδυνο».
Ο στόχος του 2%
Το ΝΑΤΟ, το οποίο δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, αποτελείται από 31 κράτη, όλα στην Ευρώπη εκτός από τις ΗΠΑ και τον Καναδά. Σύμφωνα με το άρθρο 5 της ιδρυτικής συνθήκης της συμμαχίας μία επίθεση σε ένα μέλος προκαλεί την απάντηση όλων.
Ο Τραμπ έχει κάνει παρόμοια σχόλια για τις στρατιωτικές δαπάνες άλλων μελών του ΝΑΤΟ στο παρελθόν, μεταξύ άλλων και όταν ήταν πρόεδρος, λέγοντας ότι οι ΗΠΑ επωμίζονται άδικα το αμυντικό βάρος της συμμαχίας.
Οι αμυντικές δαπάνες του ΝΑΤΟ μειώθηκαν απότομα μετά τον Ψυχρό Πόλεμο – από 4,1% του συνδυασμένου ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) το 1990 σε 2,6% το 2000 – ακόμη και όταν η συμμαχίας επεκτάθηκε. Για την ενίσχυση της χρηματοδότησης, τα μέλη συμφώνησαν στη σύνοδο κορυφής στην Ουαλία το 2014 να συνεισφέρουν τουλάχιστον το 2% του ΑΕΠ τους στη συμμαχία έως το 2024.
Η Ελλάδα ο «καλός στρατιώτης» του ΝΑΤΟ
Μέχρι το 2017, όταν ο Τραμπ ορκίστηκε πρόεδρος των ΗΠΑ, μόνο τέσσερις χώρες πληρούσαν αυτό το όριο με τη χώρα μας να αποδεικνύεται «καλός στρατιώτης» για τη συμμαχία, καθώς ήταν ανάμεσα σε αυτές τις χώρες μαζί με τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Πολωνία.
Το επιχείρημα του Τραμπ έκτοτε ήταν ότι οι ΗΠΑ πρέπει να πιέσουν τους συμμάχους να επεκτείνουν τους στρατιωτικούς τους προϋπολογισμούς. Επτά χρόνια αργότερα, οι στρατιωτικές δαπάνες του ΝΑΤΟ έχουν αλλάξει σημαντικά, αν και τα περισσότερα μέλη εξακολουθούν να μην δεσμεύουν το 2% του ΑΕΠ τους για την άμυνα.
Μέχρι το 2022, ο αριθμός των χωρών του ΝΑΤΟ που πληρούν αυτόν τον πήχη είχε φτάσει τις οκτώ – τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ελλάδα, την Πολωνία, τη Λετονία, τη Λιθουανία, την Εσθονία και την Κροατία.
Στη συνέχεια, καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίστηκε και οι φόβοι για τις επεκτατικές φιλοδοξίες της Ρωσίας αυξήθηκαν, περισσότερα ευρωπαϊκά μέλη αύξησαν τους στρατιωτικούς τους προϋπολογισμούς. Ο αριθμός αυξήθηκε σε 11 το 2023, με την Ουγγαρία, τη Ρουμανία, τη Σλοβακία και τη νεοεισερχόμενη στο ΝΑΤΟ Φινλανδία να δαπανούν όλα πάνω από 2%, ενώ η Κροατία έπεσε κάτω από το όριο.
Τρίτη σε αμυντικές δυνάμεις επί ποσοστό του ΑΕΠ η Ελλάδα
Έτσι παρόλο που μέχρι τον Ιούλιο του 2023 οι περισσότερες χώρες μέλη δεν πετυχαίνουν τον στόχο του 2%, η χώρα μας έρχεται τρίτη σε αμυντικές δαπάνες πίσω από την Πολωνία που έχει αυξήσει σημαντικά τα ποσά που ξοδεύει λόγω του πολέμου στην Ουκρανία και τις ΗΠΑ.
Ειδικότερα οι χώρες που έχουν ξεπεράσει μέχρι στιγμής τον στόχο είναι η Πολωνία (3,9%), οι ΗΠΑ (3,49%), η Ελλάδα (3,01%), η Εσθονία (2,73%), η Λιθουανία (2,54%), η Φινλανδία (2,45%), η Ρουμανία (2,44%), η Ουγγαρία (2,43%), η Λετονία (2,27%), το Ηνωμένο Βασίλειο (2,07%) και η Σλοβακία (2,03%).
Οι αμυντικές δαπάνες των χωρών μελών του ΝΑΤΟ για το 2023
Εκείνοι που εξακολουθούν να υπολείπονται του στόχου ήταν η Γαλλία (1,9%), το Μαυροβούνιο (1,87%), η Βόρεια Μακεδονία (1,87%), η Βουλγαρία (1,84%), η Κροατία (1,79%), η Αλβανία (1,76%), οι Κάτω Χώρες (1,7%), η Νορβηγία (1. 67 τοις εκατό), Δανία (1,65 τοις εκατό), Γερμανία (1,57 τοις εκατό), Τσεχική Δημοκρατία (1,5 τοις εκατό), Πορτογαλία (1,48 τοις εκατό), Ιταλία (1,46 τοις εκατό), Καναδάς (1,38 τοις εκατό), Σλοβενία (1,35 τοις εκατό), Τουρκία (1,31 τοις εκατό), Ισπανία (1,26 τοις εκατό) και Βέλγιο (1,26 τοις εκατό).
Το Λουξεμβούργο είναι η χώρα που δαπανάει τα λιγότερα για τις αμυντικές της δαπάνες με μόλις 0,72% του ΑΕΠ, αν και λόγω του μοναδικά μικρού μεγέθους του έχει τον δικό του στόχο να δαπανά το 2% του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος για τον στρατό του. Η Ισλανδία δεν διαθέτει δικό της στρατό, οπότε δεν περιλαμβάνεται στα στοιχεία.
Οι αμυντικές δαπάνες των χωρών μελών του ΝΑΤΟ για το 2023
«Το 2% αφορά βασικά την πειθώ των Ηνωμένων Πολιτειών»
Αν οι συμμαχικές δεσμεύσεις που δόθηκαν στο Newsweek τον περασμένο μήνα τηρηθούν και αν η Σουηδία γίνει τελικά το 32ο μέλος της συμμαχίας κατά τη διάρκεια του 2024, τα μισά από τα μέλη του ΝΑΤΟ θα φτάσουν το όριο του 2% πριν από την έναρξη της θητείας του επόμενου προέδρου των ΗΠΑ.
Αλλά με τόσους πολλούς να εξακολουθούν να χάνουν «τη μητέρα όλων των στόχων», όπως περιέγραψε τον στόχο ο Φαμπρίς Ποτιέ, ένας πρώην διευθυντής σχεδιασμού πολιτικής του ΝΑΤΟ που εργάστηκε για τη σύνοδο κορυφής της Ουαλίας, η απογοήτευση δεκαετιών των ΗΠΑ με τους συμμάχους τους είναι απίθανο να μειωθεί.
«Το 2% αφορά βασικά την πειθώ των Ηνωμένων Πολιτειών», δήλωσε ο Ποτιέ στο Newsweek.
Ο ρόλος του πολέμου στην Ουκρανία
Σύμφωνα με το Al Jazeera, οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ φαίνεται να κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση, παρά τον συνεχή αγώνα για την επίτευξη του 2%. Οι στρατιωτικές δαπάνες έχουν αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια και η πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία ωθεί σε νέες επενδύσεις στη στρατιωτική βιομηχανική βάση του μπλοκ και σε μια σκλήρυνση της στάσης του στα ρωσικά σύνορα.
Πέρυσι, τα κράτη του ΝΑΤΟ πέτυχαν επίσης τον συλλογικό στόχο να αφιερώσουν το 20% του συνόλου των ετήσιων αμυντικών δαπανών σε σημαντικό νέο εξοπλισμό και σχετική έρευνα και ανάπτυξη.
Αρκετά μέλη του ΝΑΤΟ ανακοίνωσαν την πρόθεσή τους να αυξήσουν τους αμυντικούς τους προϋπολογισμούς και να επιτύχουν τον στόχο του 2% μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η Γαλλία υποσχέθηκε να επιτύχει το όριο το 2025, η Ιταλία το 2028, η Ισπανία το 2029 και το Βέλγιο το 2035.
Τον Δεκέμβριο, η συμμαχία ανακοίνωσε στρατιωτικό προϋπολογισμό ύψους 2,03 δισεκατομμυρίων ευρώ για το 2024, δηλαδή αύξηση 12% από το 2023.
Σύμφωνα με τον Λευκό Οίκο, οι ΗΠΑ έχουν παράσχει στην Ουκρανία εν καιρώ πολέμου μεγαλύτερη οικονομική βοήθεια από οποιαδήποτε άλλη χώρα, ύψους 44 δισ. δολαρίων από το 2022.
Οι ειδικοί δήλωσαν ότι το ΝΑΤΟ εξακολουθεί να υπολείπεται του στόχου του για τις στρατιωτικές δαπάνες των επιμέρους μελών και οι προϋπολογισμοί των δυτικοευρωπαϊκών χωρών που βρίσκονται πιο μακριά από τη Ρωσία, όπως η Γερμανία, ήταν από τους πιο αργά αυξανόμενους.
Από το 2021 έως το 2023, το Βερολίνο αύξησε τις δαπάνες του ως ποσοστό του ΑΕΠ κατά 0,1%. Η γειτονική Πολωνία της Ουκρανίας, από την άλλη πλευρά, έχει σχεδόν διπλασιάσει τις δαπάνες της κατά τη διάρκεια αυτού του χρονικού διαστήματος.
