Μια μέρα, περίπου δεκαπέντε χρόνια πριν, ήρθε και μου είπε «περιμένουμε παιδί». Η καρδιά μου σφίχτηκε· πάλι; Πάλι ελπίδα, πάλι φόβος και μετά πάλι η απόλυτη απελπισία; Η φίλη μου έμενε έγκυος ξανά και ξανά, αλλά δεν μπορούσε να κυοφορήσει μέχρι το τέλος. Κάθε εγκυμοσύνη τελείωνε με το πένθος που δεν λέει το όνομά του, με τα παιδιά που «χάνονταν». Αλλά εκείνη τη μέρα με κοίταξε με βλέμμα διαφορετικό. «Θα μας το φέρει στον κόσμο άλλη», μου είπε. Στους μήνες που ακολούθησαν έβλεπα πάνω της μια κρυφή αλλαγή, κάτι σιωπηλό που σιγά σιγά ετοιμαζόταν και μεγάλωνε μέσα της· και κατάλαβα τι ήταν όταν μου ήρθε το μήνυμα «μπαίνουμε για τοκετό» κι ύστερα από λίγο η φωτογραφία: η φίλη μου με ένα πρόσωπο που έλαμπε σαν χίλιοι ήλιοι, δίπλα ο σύντροφός της, και στην αγκαλιά της το μωρό τους. Η φίλη μου, μητέρα. Δεν είναι παρένθετη μητρότητα: είναι παρένθετη κυοφορία. Η μητρότητα είναι εκείνο το άλλο.
Μπορούμε να βρούμε (και θα βρούμε) τόσους ακόμα τρόπους να δημιουργούμε ζωή. Είναι αναπόφευκτο όσο κι αν θέλουμε, αν θέλουμε, να το πολεμήσουμε. Οπως τα νερά του ποταμού που τρέχουν προς τη θάλασσα, η ζωή θα τρέχει πάντα προς τη ζωή: προς τα εκεί όπου την αποζητούν, τη λαχταρούν και δίνουν ό,τι έχουν και δεν έχουν (χρήματα, ναι, αλλά όχι μόνο) για να την αποκτήσουν. Πολλά θα εφευρεθούν και θ’ αλλάξουν στον τρόπο που «γίνονται τα παιδιά», εκτός από έναν: αυτόν για τον οποίο χρησιμοποιούμε τη λέξη «μητρότητα», γιατί δεν βρήκαμε άλλη. Μια άλλη λέξη γι’ αυτό που σου συμβαίνει όταν μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα (όσα χρειάζεται για να δεις για πρώτη φορά και ν’ αγκαλιάσεις το παιδί σου) αλλάζει όλη σου η ζωή. Μια άλλη λέξη για εκείνη τη στιγμή που καταλαβαίνεις ότι για όλη την υπόλοιπη ζωή σου δεν θα είσαι πια αυτό που ήσουν, γιατί αυτό για το οποίο θα ξυπνάς και θα αναπνέεις δεν θα είσαι εσύ αλλά ένα άλλο πλάσμα.
Λέμε μητρότητα και δεν εννοούμε μια μάνα: εννοούμε το αίσθημα που ξεπερνά τα ανθρώπινά μας ένστικτα αυτοπροστασίας, εγωισμού, εγωκεντρισμού, ακόμα και επιβίωσης. Μητρότητα δεν είναι το δευτερόλεπτο της σύλληψης (όσο κι αν παραμένει το μεγαλύτερο ή και το μοναδικό θαύμα της επίγειας παρουσίας μας), ούτε οι μήνες της κυοφορίας (όσο κι αν ένα σώμα ζει μέσα από ένα άλλο), ούτε η στιγμή της γέννας (όσο κι αν παρόμοιος τέτοιος αποχωρισμός κι υποδοχή, ταυτόχρονα, δεν υπάρχει) – όλα αυτά είναι αναγκαίες, αλλά όχι ικανές συνθήκες. Μητρότητα δεν είναι ένα φύλο, ούτε η αντανάκλασή του πάνω σε κάποιον, ούτε μια ληξιαρχική πράξη που σε κορνιζάρει ως «γονέα». Και παρένθετη μητρότητα δεν υπάρχει – υπάρχει μόνο η αληθινή, που είναι η από πάντα (σαν να προϋπήρχε κι από την ίδια μας την ύπαρξη) και για πάντα προέκταση της ψυχής μας στην ψυχή ενός άλλου πλάσματος. Και δεν συμβαίνει πάντα αυτό. Οι ιστορίες δεν είναι πάντα ωραίες, το ξέρουμε δα.
Δεν θα βρούμε ποτέ τρόπους να εξασφαλίσουμε την πραγματική μητρότητα, ανεξάρτητα από φύλα και μεθόδους. Δεν θα μπορέσουμε ποτέ να εφεύρουμε τη συνταγή που θα εξασφαλίζει σε κάθε παιδί που γεννιέται ότι θα βρεθεί στην αγκαλιά αυτού του αισθήματος που ξεπερνά οτιδήποτε άλλο. Οι λέξεις θα πολλαπλασιάζονται (γονείς, δότες, βιολογικοί, θετοί…), αλλά ας μην μπερδεύουμε τη μία, τη μοναδική που μας ενδιαφέρει και που είναι αβέβαιη σαν την ανθρώπινη φύση. Η αληθινή μητρότητα δεν κυοφορείται ούτε παρασκευάζεται ούτε δωρίζεται. Δυστυχώς και ευτυχώς. Δυστυχώς γιατί, όταν δεν υπάρχει, τίποτε δεν θα μπορέσει ποτέ να ξεγελάσει ένα παιδί για την απουσία της· και ευτυχώς γιατί, όταν υπάρχει, δεν έχει καμία σημασία ποιος και πώς του τη δίνει. Μια μέρα, περίπου δεκαπέντε χρόνια μετά, ήρθε και μου είπε «δεν ξέρω πότε ακριβώς αισθάνθηκα για πρώτη φορά μητέρα». Τολμώ να πω, ήξερα εγώ.
