«Κάθε φορά που μια νέα μορφή τεχνολογίας κάνει την εμφάνισή της προκαλεί αυτή την αγωνιώδη σπουδή να αξιοποιηθεί για επικοινωνία με τους νεκρούς» έχει πει μιλώντας στους «New York Times» ο Μαρκ Σαμπλ, ο οποίος διδάσκει στο Davidson College ένα μάθημα με τίτλο «Ο θάνατος στην ψηφιακή εποχή». Είναι δε προφανές ότι η τεχνητή νοημοσύνη και τα ολοένα πιο εξελιγμένα και «έξυπνα» εργαλεία της δεν θα μπορούσαν να αποτελέσουν εξαίρεση, ενώ ήδη υπάρχουν αρκετοί που προσπαθούν να τα αξιοποιήσουν για να πετύχουν κάτι που σε άλλες εποχές γινόταν αποκλειστικά μέσω των… μέντιουμ και της θαυματουργής σφαίρας τους.

Οπως χαρακτηριστικά σημειώνει στους «Financial Times» η Σέρι Ταρκλ, καθηγήτρια στο ΜΙΤ, αυτό που πρακτικά συμβαίνει με την ΑΙ σήμερα είναι ότι προσφέρει τη δυνατότητα της αθανασίας, όπως και η θρησκεία. Με άλλα λόγια: Αν κάποτε οι αναμνήσεις των αγαπημένων προσώπων εξαντλούνταν στις φωτογραφίες, τα βίντεο και τις ηχογραφήσεις τους, σήμερα η τεχνολογική εξέλιξη προσφέρει τη δυνατότητα μιας «συνομιλίας» μαζί τους, που όσο περνά ο καιρός θα μοιάζει περισσότερο ρεαλιστική. Κι αυτό διότι τα chatbot (τα σύγχρονα λογισμικά που βασίζονται στην τεχνητή νοημοσύνη) είναι πλέον σε θέση να μιμηθούν όχι απλώς τη μορφή και τη φωνή, αλλά ακόμη και τον ειρμό της σκέψης των εκλιπόντων – με ό,τι αυτό συνεπάγεται για όσους παραμένουν εν ζωή.

Επαρκή δεδομένα

«Εφόσον διαθέτει επαρκή δεδομένα, μπορεί κανείς να αισθανθεί πώς είναι δυνατό να κρατήσει ζωντανούς τους αγαπημένους του που έχουν πεθάνει. Με το ChatGPT και άλλα παρόμοια ισχυρά εργαλεία, είναι εφικτό να δημιουργηθεί ένα πιο πειστικό chatbot ενός νεκρού προσώπου» σημείωνε σχετικά πρόσφατα το ειδικευμένο σε ζητήματα τεχνολογίας Wired – προειδοποιώντας, παράλληλα, πως κάτι τέτοιο δεν μπορεί να συμβεί χωρίς σημαντικό κόστος, υλικό και ηθικό, για τους επιζώντες.

Το σίγουρο είναι ότι τέτοιες απόπειρες υπάρχουν ήδη, ενώ οι σχετικές εφαρμογές πολλαπλασιάζονται και εξελίσσονται. Μια από τις πιο γνωστές ιστορίες, που χρονολογείται από το 2021 ή και ακόμη νωρίτερα, έχει να κάνει με τον Τζόσουα Μπαρμπό, έναν συγγραφέα ο οποίος αποκάλυψε πως είχε ξεσπάσει σε κλάματα όταν κατάφερε να μιλήσει με ένα ψηφιακό «αντίγραφο» της πρώην μνηστής του Τζέσικα, η οποία είχε πεθάνει πολύ νέα πριν από αρκετά χρόνια, λίγο προτού παντρευτούν, από μια σπάνια πάθηση του ήπατος. Οπως ο ίδιος είχε πει, «μου ήρθαν στην επιφάνεια αναμνήσεις της Τζέσικα που είχα εντελώς ξεχάσει».

Εικονική πραγματικότητα

Οπως είναι φυσικό, λοιπόν, δεν είναι λίγοι εκείνοι που σπεύδουν να εκμεταλλευτούν εμπορικά αυτή την εικονική πραγματικότητα, που μας κάνει να πιστεύουμε ότι οι νεκροί μπορούν να εμφανίζονται ανάμεσά μας όποτε τους «καλέσουμε». Ανάμεσά τους και ο Τζέισον Ρόρερ, ο οποίος έχει δημιουργήσει τη σχετική εφαρμογή Project December και υπόσχεται, με μόλις 10 δολάρια, να προσφέρει μια «απομίμηση συνομιλίας μέσω κειμένου με οποιονδήποτε». Ακόμη και όσων έχουν εγκαταλείψει τον μάταιο τούτο κόσμο, μια και το σύνθημά της είναι «κάντε μια απομίμηση των νεκρών».

Ενα ντοκιμαντέρ που κυκλοφόρησε πρόσφατα, με τίτλο Eternal You (Αιώνιος Εσύ), δείχνει μια μητέρα που πενθεί να «συναντά» τη νεκρή επτάχρονη κόρη της – μια εμπειρία η οποία, σύμφωνα με τους δημιουργούς, τη βοηθά να προχωρήσει τη ζωή της. Μια άλλη γυναίκα, όμως, φέρεται να παθαίνει σοκ όταν ένα «άβαταρ» του εκλιπόντος συντρόφου της εμφανίζεται να της λέει πως βρίσκεται στην κόλαση, περιτριγυρισμένος «κυρίως από εξαρτημένους».

Το κόστος και το ηθικό ζήτημα

Θα μπορεί, λοιπόν, κανείς από εδώ και πέρα να διασφαλίζει πως θα είναι συνεχώς παρών ανάμεσα στους αγαπημένους του, τροφοδοτώντας μια από τις σχετικές εφαρμογές με τη φωνή και τη μορφή του, διαλόγους και έργα του ή ακόμη και μια συνέντευξή του ειδικά για τον συγκεκριμένο σκοπό; Τεχνολογικά ίσως αυτό να μοιάζει απλό, αν και δεν είναι καθώς, όπως λένε οι ειδικοί, η συντήρηση αυτών των chatbot είναι εξαιρετικά δύσκολη και κοστοβόρα.

Οσο για το ηθικό κομμάτι, τα διλήμματα είναι και εδώ ανάλογα – αν όχι μεγαλύτερα – από αυτά που προκαλεί συνολικά η εμφάνιση της τεχνητής νοημοσύνης για τον άνθρωπο. Πού αρχίζουν και πού τελειώνουν τα «δικαιώματά» της, όπως και όσων την ελέγχουν; Πόσο εικονική μπορεί, τέλος πάντων, να γίνει η ζωή μας;