Κατεδαφίζεται κατ’ απόλυτη προτεραιότητα το σύνολο των νέων χωρίς άδεια αυθαίρετων κατασκευών που ανεγέρθηκαν μετά την 1η Ιανουαρίου 2024. Ταυτόχρονα, θα αρχίσουν να κατεδαφίζονται και τα παλαιότερα αυθαίρετα αρχίζοντας από το 2023 και πίσω – και – με δέσμευση για ελάχιστο αριθμό ετήσιων κατεδαφίσεων που σήμερα δεν υπάρχει. Αυτά, μεταξύ άλλων, προβλέπονται σε σχέδιο νόμου του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, με το οποίο αλλάζουν τα πάντα στον τρόπο κατεδάφισης των αυθαιρέτων. Το σχέδιο νόμου, που παρουσιάζουν σήμερα «ΤΑ ΝΕΑ», αναμένεται να τεθεί σε δημόσια διαβούλευση μέσα στο επόμενο διάστημα, προκειμένου στη συνέχεια να κατατεθεί προς ψήφιση στη Βουλή.

Οπως προαναφέρθηκε, κατεδαφίζονται κατά προτεραιότητα οι πρόσφατες κατασκευές που έχουν ανεγερθεί με αφετηρία το 2023 και πίσω. Εδώ, με βάση τα όσα αναφέρονται στο σχέδιο νόμου προβλέπονται τα εξής: «Κατεδαφίζεται αριθμός αυθαιρέτων κατ’ ελάχιστον με αριθμό οικιστικών πρωτοκόλλων κατεδάφισης του 2022 κατά 50% με κριτήρια χρονικής προτεραιότητας και κατά 50% με κριτήρια περιβαλλοντικά και χωροταξικά. Τα κριτήρια θα εξειδικευτούν με απόφαση του υπουργού Περιβάλλοντος».

Ο σχεδιασμός για την κατεδάφιση των αυθαιρέτων περιλαμβάνει και αυτά που ανεγέρθηκαν πριν από το 2011. Σε αυτή την κατηγορία των αυθαιρέτων, όπως εξηγούν πηγές που γνωρίζουν καλά το θέμα, οι κατεδαφίσεις θα αρχίσουν από τις λεγόμενες «κραυγαλέες» περιπτώσεις, όπως είναι, για παράδειγμα, τα αυθαίρετα που ανεγέρθηκαν σε εκτάσεις που δεν ανήκουν ιδιοκτησιακά στους ιδιοκτήτες αυτών των κτισμάτων και είναι αδύνατον να νομιμοποιηθούν.

Η καχυποψία του ΣτΕ

Κατά τις ίδιες πηγές, όλος αυτός ο προγραμματισμός και η προτεραιοποίηση των κατεδαφίσεων γίνεται επειδή, με τις μαζικές τακτοποιήσεις/νομιμοποιήσεις των αυθαιρέτων που έλαβαν χώρα τα τελευταία χρόνια, οι πιθανότητες να κατεδαφιστεί ένα αυθαίρετο ήταν πολύ μικρές.

«Είχες τις ίδιες πιθανότητες να σου κατεδαφίσουν το αυθαίρετο με το να κέρδιζες λαχείο» λένε. «Και αυτός είναι ο λόγος που υπάρχουν ακόμη αυθαίρετα από τη δεκαετία του ’70 τα οποία δεν έχουν κατεδαφιστεί».

Η προφανής αυτή αναντιστοιχία και ανεπάρκεια του κράτους είχε οδηγήσει στην εύλογη καχυποψία στις σχέσεις με το ΣτΕ. Ενδεικτικό είναι το γεγονός, πάντα κατά τις ίδιες πηγές, της μη αξιοποίησης των 4,5 δισ. ευρώ που υπάρχουν σήμερα στο Πράσινο Ταμείο, τα οποία, όπως επισημαίνουν, λιμνάζουν στο Ταμείο και δεν έχουν διοχετευτεί, με βάση τα όσα προβλέπονται, στην αποκατάσταση των ζημιών που προκάλεσε στο περιβάλλον η μαζική τακτοποίηση των αυθαιρέτων (σ.σ.: το λεγόμενο περιβαλλοντικό ισοζύγιο).

Νομιμοποίηση

«Μέχρι τώρα φέρναμε τη νομιμοποίηση χωρίς γκρέμισμα. Τώρα θα φέρουμε πρώτα το γκρέμισμα και μετά τη νομιμοποίηση για να μην υπάρχουν καχυποψίες στο Συμβούλιο της Επικρατείας σχετικά με τις προθέσεις μας να μπουν κόκκινες γραμμές. Και όλα θα γίνονται με γνώμονα το πολεοδομικό ισοζύγιο, ώστε να αποκατασταθεί η ζημιά που έκανε η αυθαίρετη δόμηση με πληρωμή από αυτόν που έχτισε αυθαίρετα» επισημαίνει μιλώντας στα «ΝΕΑ» ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Θόδωρος Σκυλακάκης.

Για την υλοποίηση του σχεδιασμού που προβλέπεται από το σχέδιο νόμου, θεσμοθετείται σύστημα πλήρους παρακολούθησης του δομημένου περιβάλλοντος, διαδικασία εντοπισμού και καταγραφής της αυθαίρετης δόμησης με σύγχρονα τεχνολογικά μέσα (δορυφόρους, drones, τεχνητή νοημοσύνη κ.ά.), διασύνδεση συστήματος με το e-άδειες, καθώς και πλατφόρμα καταγγελιών. «Κάθε απόκλιση νέου κτίσματος πάνω από ένα μέτρο (αυτή είναι η τεχνική δυνατότητα που παρέχει η παρακολούθηση από δορυφόρο) θα κατεδαφίζεται χωρίς καμία εξαίρεση» λένε από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας.

Οικειοθελής κατεδάφιση

Οπως αναφέρεται στο σχέδιο νόμου, ο ιδιοκτήτης του αυθαιρέτου μπορεί να προβεί αυτοβούλως στην αποδοχή της έκθεσης αυτοψίας και στην κατεδάφιση ή αποκατάσταση της νόμιμης χρήσης με την επαναφορά των πραγμάτων στην προτέρα κατάσταση.

Για τον σκοπό αυτόν, θα πρέπει να υποβάλει στη Διεύθυνση Εφαρμογής Σχεδιασμού και Ελέγχου Δομημένου Περιβάλλοντος του ΥΠΕΝ, είτε ηλεκτρονικά (στη διεύθυνση d.paratiritirio@prv. ypeka. gr) είτε σε έγχαρτη μορφή αυτοπροσώπως είτε μέσω εξουσιοδοτημένου εκπροσώπου του, υπεύθυνη δήλωση με την οποία αναλαμβάνει την υποχρέωση να προβεί στην κατεδάφιση με ίδια μέσα, εντός 30 εργάσιμων ημερών από την τοιχοκόλληση της έκθεσης αυτοψίας στο ακίνητο.

Τα πρόστιμα και οι ελαφρύνσεις

Σε περίπτωση συμμόρφωσης του ιδιοκτήτη, διαγράφεται το 50% του προστίμου ανέγερσης και δεν επιβάλλονται ή ανακαλούνται, εφόσον έχουν ήδη επιβληθεί, οι διοικητικές κυρώσεις, ενώ παύει και η διοικητική δίωξη. Σε περίπτωση μερικής συμμόρφωσης του ιδιοκτήτη, διαγράφεται το 50% του προστίμου ανέγερσης που αναλογεί στα κατεδαφιστέα κτίσματα και στις αποκατασταθείσες χρήσεις, και κατά τα λοιπά επιβάλλονται όλες οι προβλεπόμενες κυρώσεις. Σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται στο σχέδιο νόμου, το πρόστιμο ανέγερσης είναι ίσο με την αξία του αυθαιρέτου επί τον συντελεστή περιβαλλοντικής επιβάρυνσης. Η αξία του αυθαιρέτου υπολογίζεται ως το γινόμενο της επιφανείας του, πολλαπλασιαζόμενης επί της τιμής ζώνης της περιοχής του ακινήτου, όπως αυτή ισχύει κατά την ημερομηνία της παράβασης, σύμφωνα με το σύστημα αντικειμενικών αξιών του υπουργείου Οικονομικών.

Το ελάχιστο ύψος του προστίμου ανέγερσης θα κυμαίνεται (ανάλογα με την περίπτωση) από 250 έως 1.500 ευρώ. Σημειώνεται πως από την τοιχοκόλληση της έκθεσης αυτοψίας μέχρι την κατεδάφιση ή τη νομιμοποίηση των αυθαιρέτων (εφόσον προβλέπεται) επιβάλλεται για κάθε έτος μη αποκατάστασης της αυθαιρεσίας πρόστιμο μη έγκαιρης κατεδάφισης, το οποίο ισούται με το 50% του προστίμου ανέγερσης, το οποίο κυμαίνεται (ανάλογα με την περίπτωση) από 100 έως 750 ευρώ.

Τα πρόστιμα ανέγερσης των αυθαιρέτων καταβάλλονται από τον υπόχρεο σε 30 ισόποσες μηνιαίες δόσεις και τα πρόστιμα μη έγκαιρης κατεδάφισης σε 12 μηνιαίες δόσεις, από τις οποίες η πρώτη μέσα στον επόμενο μήνα από τη βεβαίωση προστίμου στην αρμόδια οικονομική υπηρεσία. Στην περίπτωση που το οφειλόμενο πρόστιμο εξοφληθεί ολόκληρο εντός του πρώτου μηνός από τη βεβαίωση παρέχεται έκπτωση 30% του ποσού αυτού. Διευκρινίζεται πως οι ιδιοκτήτες ή εντολείς κατασκευής ή εγκατάστασης αυθαιρέτων κατασκευών ή αλλαγών χρήσεων αντίστοιχα και οι εργολάβοι κατασκευής τους τιμωρούνται με ποινή φυλάκισης 2 ετών και χρηματική ποινή 180 έως 360 ημερήσιες μονάδες. Οπως αναφέρεται στο σχέδιο νόμου, το ύψος της κάθε ημερήσιας μονάδας δεν μπορεί να είναι κατώτερο από 70 ευρώ ούτε ανώτερο από 150 ευρώ.

Αναστολή λειτουργίας για οικονομικές δραστηριότητες

Σε περιπτώσεις εντοπισμού αυθαίρετων κτισμάτων και κατασκευών/αυθαιρέτων αλλαγής χρήσης, αν πρόκειται για χώρο στον οποίο ασκείται ή χρησιμοποιείται για την άσκηση και την υποστήριξη της εν γένει λειτουργίας της οικονομικής δραστηριότητας: α) επιβάλλεται προσωρινή αφαίρεση της άδειας ή της έγκρισης λειτουργίας ή β) εκδίδεται απόφαση προσωρινής διακοπής της λειτουργίας. Ταυτόχρονα με τις κυρώσεις επιβάλλεται και διακοπή της ηλεκτροδότησης.

Δεν διώκονται

Τα μέλη των κλιμακίων ελέγχου δεν ευθύνονται, δεν διώκονται και δεν εξετάζονται για πράξεις ή παραλείψεις που αφορούν την εφαρμογή του νόμου, εκτός αν: α) ενήργησαν με πρόθεση και σκοπό να προσπορίσουν στον εαυτό τους ή σε τρίτο παράνομο περιουσιακό στοιχείο ή να βλάψουν το Δημόσιο, β) παραβίασαν το απόρρητο των πληροφοριών και γ) παρενέβησαν το καθήκον εχεμύθειας. Οι κατεδαφίσεις θα γίνονται από δύο φορείς: το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας και το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών.

Προσφυγές

Κατά την έκθεση αυτοψίας, ο ενδιαφερόμενος μπορεί να ασκήσει ενδικοφανή προσφυγή στο Κεντρικό Συμβούλιο Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων Β’ εντός 10 ημερών από την τοιχοκόλληση της έκθεσης αυτοψίας στο ακίνητο. Η προθεσμία και η άσκηση της προσφυγής έχουν ανασταλτικό αποτέλεσμα.

Προσφυγή δεν γίνεται στην περίπτωση που κατά τον έλεγχο διαπιστωθεί ότι εκτελούνται οικοδομικές εργασίες, δεν υπάρχει έγκυρη πινακίδα έργου και πρόκειται για αυθαίρετα κτίσματα ή κατασκευές στη ζώνη λιμένα ή εφαρμόζεται διαδικασία για την έκδοση πρωτοκόλλου κατεδάφισης.

Η προσφυγή θα πρέπει να συνοδεύεται από αποδεικτικό καταβολής υπέρ του Πράσινου Ταμείου παραβόλου 200 ευρώ για παραβάσεις επιφανείας έως 30 τ.μ., 500 ευρώ για παραβάσεις έως και 80 τ.μ. και 1.000 ευρώ για παραβάσεις επιφανείας άνω των 80 τ.μ.