Ο Φατίχ Τερίμ που ανέλαβε λίγο πριν από τα Χριστούγεννα τον ποδοσφαιρικό Παναθηναϊκό και ο Εργκίν Αταμάν που ήρθε πέρυσι το καλοκαίρι για να πάρει στα χέρια του το τιμόνι του πάντα φιλόδοξου στο μπάσκετ Παναθηναϊκού γίνονται αιτία πολλών συζητήσεων. «Είναι καλοί προπονητές οι Τούρκοι;» αναρωτιούνται οι οπαδοί – κι όχι μόνο αυτοί του ΠΑΟ. Κάνουν για την Ελλάδα; Τους έχουμε ανάγκη; Τα ακούω συχνά. Και είναι ερωτήσεις που έχουν να κάνουν με δύο πράγματα. Με την άγνοιά μας για τον τουρκικό επαγγελματικό αθλητισμό γενικότερα και την καχυποψία με την οποία αντιμετωπίζουμε τους γείτονες. Ισως και με έναν παράξενο ευρωπαϊκό μεγαλοϊδεατισμό μας: στα αθλητικά μας θυμόμαστε συχνά ότι «ανήκομεν εις την Δύση». Ισως γιατί βλέπουμε ματς στο σπίτι παραγγέλνοντας πίτσα κι όχι κεμπάπ.
Κρυφτό
Στο ποδόσφαιρο με τους Τούρκους παίζαμε για χρόνια κρυφτό. Οσο κι αν ακούγεται παράξενο από το 1948 που οι εθνικές ομάδες της Ελλάδας και της Τουρκίας έπαιξαν το πρώτο τους φιλικό (κέρδισαν με 1-3 οι Τούρκοι) μέχρι το 2004, οι πολιτικές αντιπαλότητες είχαν ως αποτέλεσμα να υπάρχουν ελάχιστα επίσημα παιχνίδια Ελλάδας – Τουρκίας σε επίπεδο εθνικών ομάδων: παίζαμε μαζί τους συνήθως μόνο στους Μεσογειακές Αγώνες κι αυτό σπάνια. Η FIFA και η UEFA θεωρούν τα ματς υψηλής επικινδυνότητας και φρόντιζαν η Εθνική Ελλάδας και η Εθνική Τουρκίας να μη βρίσκονται σε ίδιους ομίλους προκριματικών Μουντιάλ ή Euro. Ιδια προσοχή υπήρχε και στις κληρώσεις των ευρωπαϊκών διοργανώσεων των συλλόγων: τα ραντεβού είναι λίγα, πολύ λίγα. Αυτό οφείλεται και στο ότι το 1958 ο Ολυμπιακός που έπρεπε να αγωνιστεί στο Κύπελλο Πρωταθλητριών με αντίπαλο την Μπεσίκτας αρνήθηκε να αγωνιστεί και αποκλείστηκε. Το πράγμα αλλάζει μόλις το 2002 όταν ο Παναθηναϊκός αντιμετωπίζει τη Φενέρμπαχτσε. Η ΕΠΟ και η τουρκική ποδοσφαιρική ομοσπονδία επεξεργάζονταν τότε την πιθανότητα μιας κοινής υποψηφιότητας για τη διοργάνωση του Euro του 2004 ή του 2008. Ο τότε υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Παπανδρέου έβλεπε θετικά τη «διπλωματία της μπάλας». Ως υπουργός Εξωτερικών θέλησε να δει στην Πόλη το ματς της Φενέρ με τον ΠΑΟ: τον προϋπάντησαν με μια βροχή από καρέκλες – δημοσιεύματα της εποχής κάνουν λόγο για προβοκάτσια των Γκρίζων Λύκων. Στη ρεβάνς στη Λεωφόρο οι οπαδοί του ΠΑΟ υποδέχτηκαν τη Φενέρ με πανό στα οποία διακρίνεται η επιβλητική μορφή του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Τα δύο αυτά ματς μάλλον μεγάλωσαν την ένταση – τουλάχιστον στη Λεωφόρο ο Παναθηναϊκός είχε κερδίσει με 4-1 και είχε προκριθεί.
Πέρασε
Τα ματς εκείνα ήταν πάντως τα τελευταία επεισοδιακά. Σιγά σιγά ο φανατισμός πήγε στην άκρη και οι ελληνοτουρκικές αναμετρήσεις στο ποδόσφαιρο υπήρξαν συνεχείς, όπως άλλωστε και οι αγορές ελλήνων ποδοσφαιριστών από τουρκικές ομάδες. Αλλά οι Τούρκοι παρέμειναν στα μάτια μας εντελώς άγνωστοι στο ποδόσφαιρο. Ακόμα και τα χρόνια των συνδρομητικών καναλιών που μεταδίδουν ακόμα και πρωταθλήματα χωρών της Λατινικής Αμερικής, μετάδοση του τουρκικού πρωταθλήματος δεν είχαμε. Ο πολύς κόσμος τον Τερίμ π.χ. δεν τον γνωρίζει, ενώ τον Μουρίνιο νιώθει ότι τον ξέρει σαν να έχει δουλέψει στην Ελλάδα. Στο μπάσκετ οι συναντήσεις με τους Τούρκους ήταν σαφώς περισσότερες και πριν από τη δημιουργία της Ευρωλίγκας στην οποία ο Ολυμπιακός και ο ΠΑΟ παίζουν συνεχώς με τη Φενέρ και την Εφές. Ο Γιάννης Ιωαννίδης θεωρούσε τον εαυτό του «τουρκοφάγο». Οι παλιοί έλληνες διεθνείς έχουν όλοι να αφηγηθούν ιστορίες που έχουν ζήσει στην Τουρκία όπου οι οπαδοί ήταν πάντα φανατισμένοι. Ενας τελικός Κυπέλλου Κυπελλούχων το 1993, Αρης – Εφές στο Τορίνο, τελείωσε με το χαμηλότερο σκορ όλων των εποχών (50-48) και τρομερά επεισόδια εις βάρος της τουρκικής ομάδας. Υπήρξαν θρίαμβοι και αποτυχίες και δικές μας και των Τούρκων και φυσικά πολλοί παίκτες που έπαιξαν και στα δύο πρωταθλήματα. Αντίθετα με τον Τερίμ, τον Αταμάν τον γνωρίζουμε.
Μοιάζουν
Υπάρχει κάτι στο οποίο οι τουρκικές ομάδες του ποδοσφαίρου και του μπάσκετ μοιάζουν; Ναι, υπάρχει: και στα δύο σπορ οι Τούρκοι αγαπούν να φτιάχνουν ακριβές ομάδες. Αυτό συνιστά μια μεγάλη διαφορά ανάμεσα σε εμάς κι αυτούς. Οι ελληνικές ομάδες σήμερα και στο ποδόσφαιρο και στο μπάσκετ προσπαθούν σε γενικές γραμμές να είναι προσεκτικές στο ξόδεμα των χρημάτων. Αν μια χρονιά γίνουν υπερβάσεις, την επόμενη συνήθως οι ομάδες μαζεύονται – στο ποδόσφαιρο δεν υπάρχουν πια και τα σίγουρα χρήματα των ευρωπαϊκών διοργανώσεων. Οι Τούρκοι αντιθέτως ακόμα κι όταν περνούν οικονομικές κρίσεις, για τις ομάδες του ποδοσφαίρου και του μπάσκετ ξοδεύουν πολλά. Οι ομάδες τους έχουν σταθερά έσοδα όχι μόνο από τα εισιτήρια (τα γήπεδά τους είναι αρκετά μοντέρνα και συχνά ασφυκτικά γεμάτα…), αλλά και από τηλεοπτικά κανάλια, χορηγούς, στοιχηματικές εταιρείες κ.λπ. Ο Τερίμ και ο Αταμάν μας ήρθαν από μια χώρα στην οποία ήταν συνηθισμένοι να δουλεύουν σε ομάδες με μεγάλα μπάτζετ. Στις μεγάλες τους μέρες υπήρξαν καλοί διαχειριστές: ξόδεψαν χρήματα πολλά και σωστά. Ας το έχουμε στα υπ’ όψιν μας.
Το κοινό
Αν υπάρχει κάτι κοινό στην περίπτωση των δύο τούρκων προπονητών είναι ότι στην Τουρκία δούλεψαν ως απόλυτα αφεντικά στοχεύοντας πάντα στο πώς θα φέρουν στις ομάδες τους ακριβούς παίκτες. Και ο Τερίμ και ο Αταμάν έχουν δουλέψει στις εθνικές ομάδες – ο Αταμάν το κάνει ακόμα – αλλά αυτές οι δουλειές ήταν ανταμοιβή για όσα έκαναν στους συλλόγους. Ο Τερίμ υπήρξε σύμβολο της πάμπλουτης Γαλατά, ο Αταμάν ο αναμορφωτής της Εφές που έκανε μαζί του σπουδαία πράγματα και στην Ευρωλίγκα, μολονότι μάλιστα είναι αμιγώς ομάδα μπάσκετ και δεν έχει ποδοσφαιρικό κοινό. Οι δύο δεν αισθάνονται ότι στην Ελλάδα δίνουν εξετάσεις επάρκειας, όχι γιατί είναι μεγαλομανείς (ο Τερίμ χαμογελούσε όταν τον αποκαλούσαν «αυτοκράτορα»), αλλά γιατί έχουν ζήσει μέρες δόξας. Τόσο μεγάλης ώστε επιχειρηματίες τους επέτρεπαν να ξοδεύουν πολλά, παίκτες έψαχναν τρόπους για να πάρουν τα μεγάλα συμβόλαια που οι ίδιοι έδιναν, και οπαδοί τους θεωρούσαν αναντικατάστατους.
Ακριβά
Εμείς αναρωτιόμαστε αν είναι καλοί προπονητές οι δύο Τούρκοι. Ο Τερίμ έχει μεγάλο σεβασμό για το όνομα του ΠΑΟ. Ο Αταμάν θεωρεί τους Πράσινους ομάδα με υποχρέωση να πρωταγωνιστεί στην Ευρώπη. Αλλά δεν ξέρω τι πιστεύουν οι ίδιοι για τις απαιτήσεις του ελληνικού κοινού ή την κριτική των δημοσιογράφων. Κυρίως δεν έχω καταλάβει αν θεωρούν τα πρωταθλήματα της Ελλάδας στα οποία με τις ομάδες τους παίρνουν μέρος ως κάτι τρομερά συναρπαστικό. Τα τουρκικά πρωταθλήματα είναι λαμπερότερα. Ισως κομμάτι υπερτιμημένα. Αλλά γεμάτα ακριβούς παίκτες…
