«Κύριε, είστε τοιούτος;». Ο Μπερνάρ Μπουσέ είναι 81 χρόνων σήμερα, δεν θα ξεχάσει όμως ποτέ αυτά τα λόγια του προέδρου του δικαστηρίου όπου σύρθηκε, στα μέσα της δεκαετίας του 1960, στην Ανω Σαβοΐα, επειδή είχε σεξουαλική σχέση, στα 23 του, με έναν 18χρονο. «Κάνατε μαζί μπάνιο με έναν νεαρό ανήλικο άνδρα. Γιατί;», συνέχισε ο δικαστής. «Κύριε πρόεδρε, δεν υπήρχε αρκετό ζεστό νερό ώστε να γεμίσουμε δύο φορές την μπανιέρα», υπερασπίστηκε εαυτόν ο κατηγορούμενος. Το δικαστήριο τον καταδίκασε σε ένα γερό πρόστιμο, διατάσσοντας παράλληλα να δημοσιευτεί η απόφασή του στην τοπική εφημερίδα. «Σκεφτόμουν “Θεέ μου, όταν θα το διαβάσει αυτό ο πατέρας μου και η οικογένειά μου…”», θυμάται. «Κουβαλούσαμε στους ώμους μας ένα κουσούρι, το βάρος μιας κοινωνίας που μας θεωρούσε άρρωστους, εγκληματίες, ανθρώπους που έπρεπε να θεραπεύσει, ανθρώπους που έπρεπε να κυνηγήσει…».
Με τη μαρτυρία του Μπερνάρ Μπουσέ είχε ξεκινήσει, τον Αύγουστο του 2022, η «Monde» μια σειρά δημοσιευμάτων με τίτλο «Τα λαθραία χρόνια», αφιερωμένη στην περίοδο που η ομοφυλοφιλία ήταν ακόμη παράνομη στη Γαλλία και τιμωρούνταν με φυλάκιση τριών ετών. To έγκλημα του σοδομισμού είχε καταργηθεί ήδη από το 1791, υπήρχε όμως πάντα το «όπλο» της προσβολής της δημοσίας αιδούς, και το 1942 το καθεστώς του Βισί είχε προσθέσει στο νομικό οπλοστάσιο μια διαφορετική ηλικία σεξουαλικής συναίνεσης για τις ομοφυλοφιλικές (τα 21 έτη) και τις ετεροφυλοφιλικές (τα 13 έτη) σχέσεις. Η διαφορά αυτή παρέμεινε, μόλις το 1982 εξισώθηκε στα 15 έτη. Υπολογίζεται πως μεταξύ 1945 και 1982 καταδικάστηκαν, με αυτό το άλλοθι, περισσότεροι από 10.000 άνθρωποι – ένα 90%, σε ποινές φυλάκισης χωρίς αναστολή. Ακόμα κι εκείνοι που απλώς οδηγήθηκαν μια νύχτα στο τμήμα, συχνά κατέληγαν να χάσουν τη δουλειά τους ή και το σπίτι τους. Στη «Monde», o Μπερνάρ Μπουσέ εξιστόρησε όλη τη ζωή του, από τον «εφιάλτη» της εφηβείας του σε μια μικρή επαρχιακή πόλη μέχρι το συνεχές κρυφτούλι με την αστυνομία, αργότερα, στο Μπορντό και το Παρίσι, τον φόβο, την ταπείνωση, τους φίλους που αυτοκτόνησαν. Και έπειτα από αυτόν, τον λόγο πήραν πολλοί ακόμα άνθρωποι που πέρασαν μεγάλο κομμάτι της ζωής τους ως «παρίες».
Διαβάζοντας την έρευνα, ένας σοσιαλιστής γερουσιαστής, ο Χουσεΐν Μπουρζί, αποφάσισε να αναλάβει δράση. Κατέθεσε λοιπόν στη Γερουσία ένα νομοσχέδιο με στόχο την αποκατάσταση των ανθρώπων αυτών και την αναγνώριση της ευθύνης του κράτους στις διακρίσεις που υπέστησαν. Η γαλλική Γερουσία το υιοθέτησε, τον περασμένο Νοέμβριο, φροντίζοντας ωστόσο πρώτα να το αποδυναμώσει. Η Εθνοσυνέλευση το υπερψήφισε, την περασμένη Τετάρτη, σε πρώτη ανάγνωση, επαναφέροντας την αρχή μιας οικονομικής αποζημίωσης για τους ανθρώπους που είχαν καταδικαστεί για ομοφυλοφιλία, καθώς και τη συγκρότηση μιας επιτροπής που θα εξετάζει τις αξιώσεις για αποζημίωση – κάτι που έχουν ήδη κάνει η Γερμανία, η Ισπανία, η Βρετανία, η Αυστρία. «Είναι καιρός να πούμε απόψε, στο όνομα της Γαλλικής Δημοκρατίας, συγγνώμη, συγγνώμη στους ομοφυλόφιλους της Γαλλίας που υπέστησαν επί 40 χρόνια αυτή την απολύτως άδικη καταστολή», δήλωσε ο γάλλος υπουργός Δικαιοσύνης. «Η Δημοκρατία μας δεν είναι ποτέ τόσο όμορφη όσο όταν ξέρει να αναγνωρίζει πως έχασε το νήμα των ιδρυτικών αρχών της, της ελευθερίας, της ισότητας, της αδελφοσύνης», πρόσθεσε.
Οι κοινωνίες προχωρούν, άλλες ταχύτερα και άλλες με καθυστέρηση. Ενίοτε, νιώθουν αρκετά δυνατές ώστε να κάνουν και λίγη αυτοκριτική. Σε κάθε βήμα εμπρός, ωστόσο, υπάρχει αντίδραση. Το 2013, τη χρονιά που ψηφίστηκε στη Γαλλία ο Γάμος για Ολους, οι ομοφοβικές πράξεις εκτοξεύτηκαν – είχε φροντίσει για αυτό ο αντιδραστικός, διχαστικός λόγος όσων εναντιώθηκαν σε αυτόν. Δέκα χρόνια μετά, στην περσινή, ετήσια έκθεσή της, η οργάνωση SOS Homophobie προειδοποιούσε για μια αλματώδη αύξηση των πράξεων και επιθέσεων κατά των τρανς. Είναι «το παράδοξο της ορατότητας», επεσήμαινε η Φλορά Μπολτέρ από το Ιδρυμα Ζαν Ζορές. «Η πλειοψηφία του πληθυσμού οδεύει προς μια μεγαλύτερη αποδοχή των ΛΟΑΤ+, είναι αδιαμφισβήτητο. Για να γίνεις αποδεκτός, πρέπει να είσαι ορατός. Ομως το να είσαι ορατός σημαίνει ταυτόχρονα να ταυτοποιείσαι ως ΛΟΑΤ+, κάτι που αυξάνει τον κίνδυνο επιθέσεων. Παράλληλα, οι αντι-ΛΟΑΤ+ έχουν κατά κάποιο τρόπο ριζοσπαστικοποιηθεί και έχουν υιοθετήσει μια στρατηγική κατηγορηματικής αντιστροφής: πλασάρονται ως θύματα, αποκλεισμένα πια από μια κοινωνία όπου οι απόψεις τους θεωρούνται όλο και περισσότερο εκτός τόπου και χρόνου».
Δεν τα εφηύραμε τα προβλήματα αυτά, δεν έχουμε κάποια αποκλειστικότητα. Και δεν χρειάζεται καν να σπάμε το κεφάλι μας για να βρούμε τη λύση: μία είναι, η παιδεία. Στη Γαλλία γίνεται επί του παρόντος προσπάθεια αναμόρφωσης και διεύρυνσης του μαθήματος της σεξουαλικής αγωγής στα σχολεία, ώστε να μαθαίνουν οι μαθητές «πώς να ζουν και να μεγαλώνουν, γαλήνια, μαζί με το σώμα τους», «πώς να οικοδομούν με τους άλλους σχέσεις σεβασμού και να εξελίσσονται μέσα από αυτές», «πώς να βρουν τη θέση τους στην κοινωνία και να γίνουν άνθρωποι ελεύθεροι και υπεύθυνοι». Χωρίς ταμπού. Αντιδράσεις προφανώς και υπάρχουν. Αλλά, επιτέλους, ας καταλάβουμε ότι προέρχονται από μια μειοψηφία, η οποία μας απειλεί μόνο όσο της το επιτρέπουμε.
