Αναζήτηση
Δεν μπορούσα ποτέ να φανταστώ ότι ο Αλέξανδρος Τομπάζης θα χτυπούσε κάποια στιγμή την πόρτα του γραφείου μου και θα μου ζητούσε βοήθεια.
Ηρθε πολύ ταραγμένος, καταβεβλημένος και ευσυγκίνητος, με την εικόνα του ηττημένου, περιγράφοντάς μου τη δραματική σχέση που βίωνε από την απαξιωτική συμπεριφορά γνωστού καταξιωμένου αλλά κακότροπου τεχνοκράτη, που στο όνομα της τήρησης των εντολών του δεν υπολόγιζε τίποτα για την ολοκλήρωση της επέκτασης του Μεγάρου Μουσικής.
Ηταν η εποχή που λόγω των Ολυμπιακών Αγώνων το μοναδικό και τόσο καλά οργανωμένο γραφείο του Τομπάζη είχε αναπτυχθεί υπέρμετρα μέσα σε λίγο χρόνο και υπήρχαν τεράστιες δυσκολίες να ανταποκριθεί στις πρωτοφανείς τότε απαιτήσεις των έργων της εποχής.
Οση ώρα μου μιλούσε συγκινημένος και απελπισμένος, ήρθε αυτόματα στη μνήμη μου σαν μια κινηματογραφική ταινία το τεράστιο έργο του, που με είχε πραγματικά εντυπωσιάσει από τα νεανικά μου χρόνια, ξεκινώντας από τον περίφημο πύργο «Δίφρος» στην Αγία Βαρβάρα στο Χαλάνδρι (1974).
Ενα αντισυμβατικό και τεχνολογικά καινοτόμο συγκρότημα διαμερισμάτων (βλ. φωτογραφία), με επιρροές από τον ιαπωνικό μπρουταλισμό και μεταβολισμό, που σχεδίασε σε συνεργασία με τον Δημήτρη Διαμαντόπουλο.
Και ακολούθησαν αμέτρητες κατοικίες, κτίρια γραφείων, ξενοδοχεία, μεταξύ των οποίων και η ανάπλαση του Hilton, από όπου ξεκίνησε και η πρώτη μας συνεργασία, σχολεία, βιομηχανικές εγκαταστάσεις, μουσεία, νοσοκομεία, τράπεζες, δημαρχεία και εκκλησιαστικοί χώροι με αποκορύφωμα τον Ναό της Αγίας Τριάδας Fatima στην Πορτογαλία, σε συνεργασία με τον αρχιτέκτονα Alvaro Siza και σημαντικούς έλληνες και ξένους καλλιτέχνες.
Ενα μεγάλης κλίμακας έργο, που επαναπροσδιορίζει την έννοια του ιερού, με μια υπερβατική ατμόσφαιρα στο εσωτερικό, ενταγμένο σε μια πλατεία που υποδέχεται 500.000 πιστούς. Ξαναθυμήθηκα τις συστηματικές συμμετοχές του γραφείου του και τα πολλαπλά βραβεία σε αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, όπου αναδεικνύονταν οι επιρροές του από την τεχνολογία και τις τρέχουσες διεθνείς τάσεις.
Αφοσιωμένος στην αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας και της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής, μας αιφνιδίασε με την πρωτοποριακή κατοικία «Ηλιος 1» (1977) στην Τράπεζα Αιγιαλίας και το Ηλιακό Χωριό στη Λυκόβρυση, αναζητώντας πάντα την απλότητα με κεντρικό μότο το «less is beautiful», συνδυάζοντας το όνειρο με το εφικτό. Πραγματοποίησε πολλαπλά ταξίδια στο εξωτερικό για να δει εκθέσεις, να δώσει διαλέξεις, να μετάσχει σε επιτροπές κρίσης ή συνέδρια και να επισκεφτεί νέα σημαντικά έργα αρχιτεκτονικής.
Αγάπησε τη ζωγραφική από την παιδική του ηλικία, συνεχίζοντας να ξυπνά πολύ νωρίς το πρωί για να ζωγραφίσει εκ του φυσικού τοπία και νεκρές φύσεις με μελάνια και ακουαρέλες (βλ. φωτογραφία), έχοντας πραγματοποιήσει σημαντικές εκθέσεις σε γκαλερί, παράλληλα με την παρουσίαση του αρχιτεκτονικού του έργου στην αναδρομική έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη το 2007. Εργα που πραγματοποίησε μέσα από τις πολλαπλές συνεργασίες που ανέπτυξε με νέους αρχιτέκτονες – όλοι δούλευαν με σύμπνοια και δοτικότητα –, που ο ίδιος ενέπνεε και ταυτόχρονα τους μεταλαμπάδευσε τις οργανωτικές του γνώσεις, δίνοντάς τους τις δυνατότητες να καθιερωθούν στη συνέχεια με τα δικά τους γραφεία.
Προτείνει πάντα και μέσα από τα πολλά βιβλία του να προσεγγίζουμε την αρχιτεκτονική με αρκετή μετριοφροσύνη και ελάχιστη αλαζονεία ή εγωισμό.
Παράλληλα, ακολουθώντας τον πατέρα του φωτογράφο Νικόλαο Τομπάζη, φωτογράφιζε με απίστευτη μεθοδικότητα και ακολουθούσαν παρουσιάσεις ειδικά μετά τα μεγάλα του ταξίδια, υλικό που πέρασε και στα βιβλία του. Λάτρης επίσης της κλασικής μουσικής, που απολάμβανε με τη δεινή πιανίστρια γυναίκα του Αλεξάνδρα, αλλά και συλλέκτης έργων τέχνης.
ΣΤΕΝΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ.
Με όλα αυτά που έτρεξαν στη μνήμη μου όση ώρα τον άκουγα, ήταν αδύνατον σε αυτή την εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση που βρισκόταν να του αρνηθώ τη βοήθειά μου και τη στήριξη με όλες τις δυνάμεις του γραφείου μου. Την επόμενη ημέρα, παραμονή Χριστουγέννων του 2002, νωρίς το πρωί στα γραφεία της ΓΕΚ, συμφωνήθηκε η στενή συνεργασία μας, που συνεχίστηκε για ένα αρκετά μεγάλο διάστημα και σε άλλα σημαντικά έργα. Μου συμπεριφέρθηκε με μια ειλικρινή και σπάνια ευγένεια και γενναιοδωρία και με μια εμπιστοσύνη που σε οδηγεί στο να προσπαθήσεις για το καλύτερο.
Ο Τομπάζης είναι ένας ευπατρίδης και ανήκει στους λίγους που σε αυτόν τον τόπο χαρακτηρίζονται από ένα ήθος, μια αξιοπρέπεια και αγωνίζονται για την αναβάθμιση αυτού του τόπου, του πολιτισμού του και της αρχιτεκτονικής μέσα από την ομαδική εργασία. Αν και λόγοι υγείας δεν επιτρέπουν την ενεργό και πλήρη συμμετοχή του, το γραφείο ακολουθώντας τα ίχνη που έχει χαράξει συνεχίζει την επιτυχή διαδρομή του, με κορυφαία την πρόσφατη επιτυχία, σε συνεργασία με το γραφείο David Chipperfield, στον διαγωνισμό για την επέκταση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.
