Δεν ήταν μεγάλο το πένθος αυτή τη φορά – αν υπήρξε καν πένθος: ούτε τη σημαία της Ρωσίας είδα να κυματίζει στα προφίλ του facebook ούτε «είμαστε όλοι Μοσχοβίτες» διάβασα ούτε τον θυρεό της Μόσχας είδα να αναρτάται, όπως έγινε με τη σφαγή στο παρισινό Bataclan το 2015. Οι συζητήσεις ήσαν ψυχροί υπολογισμοί αν αυτή τη φορά ο ISIS δολοφόνησε περισσότερους ή λιγότερους από τότε, αν η τα θύματα στη Μόσχα ήσαν περισσότερα ή λιγότερα σε σχέση με την επίθεση των Τσετσένων εθνικιστών σε θέατρο της ρωσικής πρωτεύουσας πριν είκοσι τόσα χρόνια.
Και «φυσικά» το μέγα ερώτημα ήταν αν οι Ουκρανοί ήσαν ή όχι πίσω από την επίθεση: αφού ανατίναξαν τους αγωγούς αερίου στη Βαλτική, αφού έστειλαν δρόνους να χτυπήσουν τη Μόσχα, γιατί να μην οργανώσουν και κάτι τέτοιο; Μήπως οι Ρώσοι δεν έχουν σκοτώσει εκατοντάδες άμαχους στην Ουκρανία με τυφλά χτυπήματα σε αστικούς στόχους;
Ο πόλεμος μας έκανε σκληρούς, απάνθρωπους. Στον πόλεμο είναι αποδεκτή η βαρβαρότητα της σφαγή αμάχων, αν οι άμαχοι ανήκουν στο αντίπαλο στρατόπεδο. Δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστηρίζουν τις ισραηλινές εκκαθαρίσεις στο Γκέτο της Γάζας: πρέπει να υπάρξει «τελική λύση» του προβλήματος «Χαμάς» που απειλεί την ύπαρξη του Ισραήλ – λησμονώντας πως κάποιοι επεδίωκαν την Τελική Λύση με κεφαλαία πριν 80 χρόνια.
Φοβάμαι πως και αν ακόμη φυσικό φαινόμενο –σεισμός ή μετεωρίτης– είχε θανατώσει τους 150 νεαρούς Μοσχοβίτες, πάλι αδιάφορη θα ήταν η αντίδραση, δεν θα αποτελούσε αφορμή ή πρόσχημα για φιλανθρωπικές κινήσεις, όπως αυτές που έγιναν δύο φορές μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Ο πόλεμος αποκτηνώνει, παύει η ανθρώπινη ζωή να αποτελεί αξία: αν πρόκειται τον εχθρό, ο θάνατος του είναι η απόλυτη αξία.
Η Ρωσία ξεκίνησε τον πόλεμο, άρα «καλά να πάθει» ανεξάρτητα από το ποιοι ήσαν οι φονιάδες – το ενδιαφέρον που εκδηλώθηκε για τους νεκρούς και όσους βασανίζονται και πονούν τραυματισμένοι στα νοσοκομεία ήταν ασύγκριτα μικρότερο από το ενδιαφέρον για το αν οι δολοφόνοι βασανίστηκαν για να ομολογήσουν, κάτι που θα επιβεβαίωνε την κτηνωδία του πουτινικού καθεστώτος.
Η Ρωσία ξεκίνησε τον πόλεμο και ήδη το καθεστώς της κατάφερε κάτι πολύ σπουδαίο: να εξαλείψει τη συμπόνοια. Γιατί η σκλήρυνση απέναντι στους εχθρούς φέρνει την αγριότητα στην αυλή μας, οι πόλεμοι κατεβάζουν πολύ χαμηλά τους δείκτες της ανθρωπιάς, της αλληλεγγύης. Κυριαρχεί η αριθμητική των απωλειών των ημετέρων και εχθρικών δυνάμεων, όχι τα συναισθήματα για την απώλεια ανθρώπινων όντων·γινόμαστε όλοι άσπλαχνοι υπολογιστές.
Είναι ένας ακόμη λόγος να τελειώσει ο πόλεμος, πριν αποκτηνωθούμε εντελώς όλοι.