Αναζήτηση
Μετά τη μοβ και τη γαλάζια, ήρθε η σειρά της… γίγας, μιας νομαδικής μέδουσας, η οποία μπορεί να φτάσει ακόμα και το ένα μέτρο. Ηδη οι πρώτες έκαναν την εμφάνισή τους στα νερά της Ρόδου, με τους επιστήμονες να προειδοποιούν για ραγδαία αύξηση του πληθυσμού τους.
Ειδικότερα, νωρίτερα απ’ ό,τι αναμενόταν, στα μέσα Μαρτίου – αν και η άνοιξη είναι γενικά η εποχή που αρχίζουν να κάνουν αισθητή την παρουσία τους οι μέδουσες – εντοπίστηκε σε αρκετές παραλίες της Ρόδου η τροπική μέδουσα Rhopilema nomadica, γνωστή και ως νομαδική.
Πρόκειται για ξενικό είδος, που έχει διαφανές γαλαζωπό χρώμα και διάμετρο από 30-40 εκατοστά έως και ένα μέτρο. Σύμφωνα με τον Υδροβιολογικό Σταθμό Ρόδου / ΕΛΚΕΘΕ, στην κάτω επιφάνεια του σώματός της υπάρχουν οκτώ πλοκάμια με νηματοκύστες, δηλαδή μικρά κεντριά με δηλητήριο, που αν έρθουν σε επαφή με το δέρμα προκαλούν έντονο πόνο, αίσθημα καύσου, κνησμό και ερεθισμό της περιοχής.
Από τη δεκαετία του 1980, καταγράφονται περιοδικές εξάρσεις του πληθυσμού των μεδουσών στις ελληνικές θάλασσες, με την εμφάνισή τους να επηρεάζεται από αρκετούς παράγοντες. Οπως επισημαίνει στα «ΝΕΑ» ο ιχθυολόγος στον Υδροβιολογικό Σταθμό Ρόδου / ΕΛΚΕΘΕ Γεράσιμος Κονδυλάτος, ο αριθμός τους μέχρι στιγμής δεν είναι ανησυχητικός (έχουν καταγραφεί περί τις 200), παρά το γεγονός ότι βρίσκονται σε πολλά σημεία γύρω από το νησί.
Η κλιματική αλλαγή που συμβάλλει στην αύξηση της θερμοκρασίας των θαλασσών φαίνεται πως είναι ο λόγος που οι μέδουσες αναπαράγονται τόσο συχνά. «Ειδικά φέτος η θερμοκρασία της θάλασσας ήταν συνεχώς άνω των 19 βαθμών Κελσίου, καταγράφοντας διαφορά 2-3 βαθμών συγκριτικά με προηγούμενες χρονιές» εξηγεί.
Προσθέτει, δε, πως η ταυτόχρονη έλλειψη θηρευτών στις θάλασσες και η μείωση των θαλάσσιων χελωνών, των οποίων οι μέδουσες αποτελούν βασική τροφή, συμβάλλουν στην αύξηση του πληθυσμού των μεδουσών. Αλλωστε, υπενθυμίζεται ότι ειδικά στην Ανατολική Μεσόγειο ο πληθυσμός της θαλάσσιας χελώνας παραμένει σε κίνδυνο.
Αποστάσεις
«Οπως και να έχει, θα πρέπει να μάθουμε να ζούμε και με τις μέδουσες.
Την περίοδο έξαρσης του φαινομένου, καλό είναι οι πολίτες να αποφεύγουν να κολυμπούν σε μεγάλες αποστάσεις από την ακτή ώστε σε περίπτωση δυσάρεστης… συνάντησης με μια μέδουσα Rhopilema nomadica να μπορούν να επιστρέψουν γρήγορα και με ασφάλεια, ώστε να εφαρμόσουν όλες τις βασικές οδηγίες. Μεταξύ αυτών είναι η αφαίρεση των πλοκαμιών ή άλλων υπολειμμάτων της μέδουσας με μια πλαστική κάρτα, τσιμπιδάκι ή ξύλο και όχι με γυμνά χέρια και το ξέπλυμα της περιοχής με θαλασσινό νερό» συμβουλεύει ο ιχθυολόγος.
Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με το Ελληνικό Παρατηρητήριο Βιοποικιλότητας, η έξαρση της μοβ μέδουσας Pelagia noctiluca στο Αιγαίο, που ταλαιπώρησε για τουλάχιστον τρεις χρονιές, φαίνεται πως φτάνει στο τέλος της. Ωστόσο, στο Ιόνιο, όπως αναφέρεται, είναι η τρίτη συνεχόμενη χρονιά έξαρσης και υπάρχει πιθανότητα πολύ μικρών τοπικών φαινομένων έξαρσης σε ορισμένες περιοχές για μικρά χρονικά διαστήματα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.
Η Μεσόγειος, πάντως, που είναι μια σχεδόν κλειστή θάλασσα με μια πολύ αργή ανανέωση των υδάτων αλλά και ταχύτερη, σε σύγκριση με άλλες θάλασσες, αύξηση της θερμοκρασίας, έχει γίνει το «σπίτι» για τουλάχιστον 1.000 αλλόχθονα είδη.
Στις ελληνικές θάλασσες, δε, τα ξενικά είδη φτάνουν τα 240. «Το σημαντικό είναι να αντιστρέψουμε το αρνητικό κλίμα που έχει δημιουργηθεί για τα είδη που έχουν… εισβάλει στη Μεσόγειο. Αλλωστε, η αύξηση του ποσοστού των αλλόχθονων ειδών ψαριών στην παράκτια αλιεία δεν είναι υποχρεωτικά αρνητική» υπογραμμίζει ο Γεράσιμος Κονδυλάτος.
Ηδη, ερευνητές του ΕΛΚΕΘΕ και του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα πως αρκετά από τα ξενικά είδη έχουν τη δυνατότητα να αξιοποιηθούν είτε με απευθείας κατανάλωση είτε μέσω μεταποίησης (π.χ. σαρδελόγαυρος, τρομπέτα) ή χρήσης στην παραγωγή ιχθυοτροφών, καλλυντικών και διατροφικών συμπληρωμάτων.
Ακόμα και το λεοντόψαρο, το οποίο έχει… δυσφημιστεί εξαιτίας της τοξίνης που μπορεί να εγχύσει από τις σκληρές του άκανθες, είναι εδώδιμο ψάρι, το οποίο μπορεί ο καταναλωτής να το αγοράσει – και μάλιστα σε πολύ προσιτή τιμή – καθαρισμένο, χωρίς τον φόβο ότι θα διατρέχει κάποιον κίνδυνο από «τσίμπημα». Αντίστοιχα, ερευνητές από το ΕΜΠ πήραν τα Ω3 από το λεοντόψαρο και την τρομπέτα και τα έβαλαν σε χυμούς, ενώ με την τοξίνη παρήγαγαν αντιρυτιδική κρέμα.
