Σε λίγες ημέρες το Ισραήλ θα έχει κλείσει μισό έτος σφοδρού πολέμου εναντίον της Χαμάς με θύματα εκατοντάδες χιλιάδες αμάχους. Για πολλούς αναλυτές όμως, οι υπηρεσίες, οι πράκτορες και οι πολιτικοί του Ισραήλ στην πραγματικότητα δεν ξέρουν να διεξάγουν αντιτρομοκρατικό πόλεμο.

«Εάν αντλούνταν διδάγματα από τον Πόλεμο κατά της Τρομοκρατίας, το Ισραήλ δεν θα είχε ξεκινήσει στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Γάζα χωρίς μια σταθερή στρατηγική και σαφή στόχο» αναφέρει η Αμερικανίδα ειδική εμπειρογνώμων στη δεξαμενή σκέψης RAND Κάρεν Σούντκαμπ.

Τι είναι όμως αυτό που καθιστά την ειδική τόσο επικριτική έναντι του Ισραήλ, φτάνοντας στο σημείο να τονίζει πως «το “Διαλύστε τη Χαμάς”» δεν ήταν, και δεν είναι, ένας υγιής στρατιωτικός στόχος»;

Πρώτον, για την ίδια η «καταστροφή» μιας τρομοκρατικής οργάνωσης –όπως την έχει χαρακτηρίσει η Δύση τη Χαμάς- μόνο μέσω στρατιωτικής ισχύος είναι αδύνατη. Έρευνες που επικαλείται η Αμερικανίδα έχουν δείξει πως ο πιο συνηθισμένος τρόπος για να ηττηθεί μια τρομοκρατική ομάδα είναι η μετάβαση στην πολιτική διαδικασία.

Στο 43% των περιπτώσεων μεταξύ 1968 και 2008 όπου τρομοκρατικές ομάδες συμμετείχαν στη πολιτική διαδικασία, επιτεύχθηκαν πολιτικοί στόχοι και οι ομάδες τερματίστηκαν. Άλλο 40% των περιπτώσεων, η σύλληψη ή η δολοφονία βασικών ηγετών από τις υπηρεσίες επιβολής του νόμου ή τις υπηρεσίες πληροφοριών οδήγησε στο τέλος των τρομοκρατικών ομάδων.

Παρά το γεγονός ότι το Ισραήλ διεξήγαγε τέσσερις μεγάλες στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Γάζα τα τελευταία 15 χρόνια, δεν κατάφερε να εξαλείψει τη Χαμάς ούτε να την αποδυναμώσει, λέει η Σούντκαμπ τονίζοντας πως ειδικά οι οργανώσεις με θρησκευτικά κίνητρα είναι ιδιαίτερα επίμονες.

Η Χαμάς δεν είναι Αλ Κάιντα

Δεύτερον, για την Σούντκαμπ μπορεί η Χαμάς να έχει χαρακτηριστεί τρομοκρατική οργάνωση, αλλά δεν μπορεί να ηττηθεί με τον τρόπο που συνέβη με την Αλ Κάιντα, με απλή δολοφονία σημαντικών ηγετών, όπως ο Οσάμα μπιν Λαντίν και ο Αμπού Μπακρ αλ Μπαγκντάντι

Ο λόγος είναι ότι η Χαμάς «είναι συνυφασμένη με την τοπική οικονομία, τη διακυβέρνηση και την κοινωνία. Έτσι, η ήττα της ομάδας απαιτεί μια στρατιωτική εκστρατεία με πολλαπλές, συμπληρωματικές γραμμές προσπάθειας».

Ωστόσο, η πλήρης εξάλειψη της επιρροής και της παρουσίας της Χαμάς θα απαιτήσει μια πολύπλευρη προσπάθεια, που θα μοιάζει περισσότερο με καταστολή εξέγερσης, δίνοντας έμφαση στη μείωση απωλειών αμάχων και στη προστασία των τοπικών κοινωνιών και οικονομιών.

Δίχως ακρίβεια στα χτυπήματα

Τρίτον, εάν αντλούνταν διδάγματα από τον Πόλεμο κατά της Τρομοκρατίας, λέει η ειδική, οι επιχειρήσεις στη Γάζα θα ήταν ακριβείς, υποστηριζόμενες από λεπτομερείς πληροφορίες και όπλα ακριβείας.

Αντ’ αυτού οι Ισραηλινοί βομβαρδισμοί κατέστησαν το 60 έως 80% της πόλης ακατοίκητο, με σχεδόν το 40 έως 45% των πυρομαχικών που εκτόξευσε τους δύο πρώτους μήνες του πολέμου να μην διαθέτουν σύστημα καθοδήγησης.

Ένας Ισραηλινός στρατιώτης κάθεται σε ένα Humvee, στη βόρεια Λωρίδα της Γάζας, 22 Νοεμβρίου 2023. (REUTERS/Ronen Zvulun)

Η μάχη σε ένα πυκνοκατοικημένο αστικό περιβάλλον που αναμειγνύονται άμαχοι και μαχητές απατείται ακρίβεια, όπως έχουν δείξει οι εμπειρίες ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος σε Μοσούλη και Ράκα. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να περιοριστεί η ζημιά των αμάχων σε ανθρώπους και υποδομές και απαιτείται από το διεθνές δίκαιο.

«Εάν αντλούνταν διδάγματα από τον Παγκόσμιο Πόλεμο κατά της Τρομοκρατίας, το Ισραήλ θα είχε αναγνωρίσει ότι η προστασία των αμάχων είναι ο μόνος τρόπος για να διασφαλίσει τη μακροπρόθεσμη ασφάλειά του και την αντιστήριξή του στη Χαμάς».

Γι΄αυτό και η Σούντκαμπ κάνει επίκληση στον υπουργό Άμυνας των ΗΠΑ Λόιντ Ώστιν, ο οποίος βασιζόμενος στην στρατιωτική εμπειρία του στο Αφγανιστάν και Ιράκ είχε προειδοποιήσει ήδη από τον Δεκέμβριο του 2023 πως: «Σε αυτό το είδος πολέμου, το κέντρο βάρους είναι ο άμαχος πληθυσμός. Και αν τον οδηγήσεις στην αγκαλιά του εχθρού, αντικαθιστάς μια τακτική νίκη με μια στρατηγική ήττα».

Χτύπα την ηγεσία, όχι ηγεσία και αμάχους

Τέταρτον, η ερευνήτρια της RAND λέει πως εάν αντλούνταν διδάγματα από τον Πόλεμο κατά της Τρομοκρατίας, οι ισραηλινές αμυντικές δυνάμεις θα έπαιρναν επίσης τον απαραίτητο χρόνο για να στοχεύσουν με ακρίβεια την ανώτερη ηγεσία της Χαμάς.

Μόνο κατά τον πρώτο μήνα των επιχειρήσεων οι Ισραηλινοί έπληξαν περισσότερους από 12.000 στόχους, αλλά σε ένα ταχέως μεταβαλλόμενο περιβάλλον, στο οποίο άμαχοι, εργαζόμενοι στην ανθρωπιστική βοήθεια, μαχητές και η ηγεσία της Χαμάς βρίσκονται εν κινήσει, είναι δύσκολο για τους ανθρώπους να αφιερώσουν αρκετό χρόνο στην επαλήθευση των στόχων που συνιστώνται από την τεχνητή νοημοσύνη για να διασφαλίσουν την ακρίβεια.

Ποιος λογοδοτεί στον Ισραηλινό στρατό;

Τέταρτον, η εμπειρογνώμων τονίζει ότι ο ισραηλινός στρατός δεν ανέπτυξε ένα σύστημα που να διασφαλίζει ότι θα δίνεται προτεραιότητα στην προστασία των αμάχων.

«Για παράδειγμα  κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων κατά του Ισλαμικού Κράτους, οι Σύμμαχοι είχαν συνήθως ένα όριο για αποδεκτό αριθμό θανάτων από μη μάχιμους μηδέν ή έναν. Εάν κάποιος πολίτης θα μπορούσε ενδεχομένως να πεθάνει ως αποτέλεσμα στρατιωτικού χτυπήματος, ο τοπικός διοικητής έπρεπε να ζητήσει υψηλότερη έγκριση για τη διεξαγωγή της επιχείρησης» αναφέρει η ίδια τονίζοντας έτσι πως η διατήρηση της ανάληψης ευθύνης για στρατιωτικές επιχειρήσεις θα θεωρούνταν κρίσιμο θεμέλιο και δομικό στοιχείο για τη μακροπρόθεσμη ασφάλεια στη Γάζα.

Ακόμα και οι Αμερικανοί υπήρξαν φορές που προχώρησαν σε έρευνες μετά από καταγγελίες για κακή συμπεριφορά των στρατευμάτων, όπως στην περίπτωση του Abu Ghraib στο Ιράκ ή ο βομβαρδισμός ενός πολιτικού νοσοκομείου στην Kunduz του Αφγανιστάν.

Ωστόσο, οι Ισραηλινοί μόλις στις αρχές Φεβρουαρίου 2024, άρχισαν να ερευνούν ισχυρισμούς για πιθανές παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου σχετικά με απώλειες αμάχων. Εάν το Ισραήλ συμβάδιζε με το διεθνές δίκαιο τότε πιθανότατα θα μείωνε τα αντίποινα εντός του Ισραήλ ή της Λωρίδας της Γάζας από τη Χαμάς ή άλλες παλαιστινιακές τρομοκρατικές ομάδες, αναφέρει η Σούντκαμπ.

Επίσης, η Αμερικανίδα ειδικός επισημαίνει ότι το Ισραήλ πρέπει να παρέχει ανεμπόδιστη πρόσβαση στη Γάζα από διεθνείς οργανισμούς ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως η Human Rights Watch, η Airwars και η Διεθνής Αμνηστία, ώστε να μπορούν να ερευνήσουν καταγγελίες για ζημιά αμάχων και να δημοσιεύσουν τα αποτελέσματα.

Ο Νετανιάχου κάνει λάθος για την επόμενη μέρα

Πέμπτον, εάν έπαιρναν μαθήματα από προηγούμενους αντιτρομοκρατικούς πολέμους, οι Ισραηλινοί θα συνεργαζόταν ήδη με διεθνείς και τοπικούς εταίρους για να προετοιμαστεί για μελλοντική διακυβέρνηση, σταθεροποίηση και ανοικοδόμηση στη Γάζα.

«Η διασφάλιση ότι η Γάζα έχει μια βιώσιμη οικονομία, η κυβέρνηση και η κοινωνία των πολιτών σέβεται την ανθρωπιά των Παλαιστινίων, θα τους προσφέρει ένα μέλλον και θα συμβάλει στη διασφάλιση της ασφάλειας του Ισραήλ» λέει η ειδική αναφέροντας τις εμπειρίες σε Αφγανιστάν και Ιράκ.

«Οι επαρχιακές ομάδες ανασυγκρότησης στο Αφγανιστάν και το Ιράκ θα μπορούσαν να παράσχουν ένα πρότυπο για την ενσωμάτωση πολλών ενδιαφερομένων στις διαδικασίες σταθεροποίησης και ανασυγκρότησης, ιδιαίτερα των τοπικών ηγετών. Τα σχέδια για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας, της Υεμένης και της Μοσούλης θα μπορούσαν επίσης να παρέχουν οδικούς χάρτες για τη Γάζα» λέει.

Ωστόσο, τα μεταπολεμικά σχέδια του πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου για τη Γάζα δεν προβλέπουν σταθεροποίηση ή ανοικοδόμηση, λέει η Σούντκαμπ, αλλά δίνουν προτεραιότητα στον ισραηλινό έλεγχο ασφαλείας, την πρόσβαση και την αποστρατικοποίηση -σε βάρος των Παλαιστινίων- της Λωρίδας της Γάζας.

Έτσι, η ερευνήτρια προτείνει πως για να μειωθεί η υποστήριξη για τρομοκρατικές και αντάρτικες οργανώσεις, θα πρέπει να δοθούν στους πολίτες αποτελεσματικές πολιτικές και κοινωνικές επιλογές.

«Χρειάζονται σπίτια, επιχειρήσεις, εκπαιδευτικές εγκαταστάσεις και κοινότητες για ανοικοδόμηση. Οι άνισες και ανεπαρκείς προσπάθειες ανοικοδόμησης στη βορειοανατολική Συρία από το 2017, σε συνδυασμό με τον συνεχιζόμενο συριακό εμφύλιο πόλεμο, έδωσαν στο Ισλαμικό Κράτος την ευκαιρία να διατηρήσει τις ανταρτικές δραστηριότητες και την πίεση εναντίον αμάχων και τοπικών κυβερνητικών αρχών».

Έτσι και το σχέδιο του Νετανιάχου, όπως αναφέρει η ίδια, δεν δίνει στους Παλαιστίνιους υπηρεσίες ή φωνή για το δικό τους μέλλον, κάτι που πιθανότατα θα υπονομεύσει τη μακροπρόθεσμη ασφάλεια στο Ισραήλ, τη Λωρίδα της Γάζας και πιθανώς τη Δυτική Όχθη.