Με μια ιστορική απόφαση, το Σύμφωνο Μετανάστευσης και Ασύλου εγκρίθηκε από την Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έπειτα από σχεδόν μία δεκαετία αμφίθυμων προσεγγίσεων, αλλεπάλληλων αδιεξόδων, διαφωνιών και αναπροσαρμογών ώστε η επόμενη ημέρα να φέρει μια ρεαλιστικότερη προσέγγιση στην πολύ δύσκολη διαχείριση της μετανάστευσης και του ασύλου. Ολα τα κομβικά νομοθετικά κείμενα του Συμφώνου υπερψηφίστηκαν, ενώ τώρα το κείμενο θα διαβιβαστεί στα κράτη-μέλη του Συμβουλίου προς ψήφιση στα τέλη Απριλίου.

Τι αφορά το Σύμφωνο Μετανάστευσης και Ασύλου;

Το Σύμφωνο καθορίζει τη νέα προσέγγιση της Επιτροπής για τη μετανάστευση, αντιμετωπίζει το ζήτημα της διαχείρισης των συνόρων και εξασφαλίζει μεγαλύτερη συνοχή για την ενσωμάτωση της εσωτερικής και της εξωτερικής διάστασης των μεταναστευτικών πολιτικών. Εξηγεί πώς συνδυάζονται τα διάφορα νομοθετικά και μη νομοθετικά μέσα και περιγράφει ποια μέτρα λαμβάνει άμεσα η Επιτροπή και ποια αναμένονται για αργότερα και περιγράφονται με ακρίβεια στον χάρτη πορείας.

Ποιες αλλαγές επιφέρει;

Στους εννιά νομοθετικούς φακέλους περιλαμβάνονται οι εξής σημαντικές αλλαγές:

  • Νέος κανονισμός για τη διαχείριση του ασύλου και της μετανάστευσης που αναμένεται να αντικαταστήσει τον ισχύοντα κανονισμό του Δουβλίνου για εξορθολογισμό των κανόνων και συντόμευση προθεσμιών.
  • Νέοι κανόνες για τις καταστάσεις μεταναστευτικής κρίσης και ανωτέρας βίας με προσωρινά έκτακτα μέτρα.
  • Αναβάθμιση της βάσης δεδομένων της ΕΕ για τα δακτυλικά αποτυπώματα προς ενίσχυση του κανονισμού Eurodac.
  • Νέος οργανισμός της ΕΕ για το άσυλο, που θα εντείνει τη στήριξη της συνεργασίας και της αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών-μελών.
  • Νέος κανονισμός για τον έλεγχο διαλογής ώστε να προσδιορίζεται γρήγορα η ορθή διαδικασία για κάθε πρόσωπο που εισέρχεται στην ΕΕ.
  • Κοινή διαδικασία ασύλου για όλα τα κράτη-μέλη όταν υποβάλλεται αίτηση διεθνούς προστασίας.
  • Ενιαίοι κανόνες για τις αιτήσεις ασύλου, για την εναρμόνιση των προτύπων προστασίας και των δικαιωμάτων των αιτούντων άσυλο.
  • Καλύτερες συνθήκες υποδοχής για καλύτερο επίπεδο ζωής και συγκρίσιμες συνθήκες διαβίωσης.
  • Νέο πλαίσιο της ΕΕ για την επανεγκατάσταση.

Πώς θα λειτουργεί ο μηχανισμός αλληλεγγύης;

Το Σύμφωνο περιλαμβάνει νέες μορφές αμοιβαίας στήριξης μεταξύ των κρατών-μελών, προσαρμοσμένες σε διαφορετικές καταστάσεις. Αναγνωρίζει ότι κανένα κράτος-μέλος δεν θα πρέπει να φέρει δυσανάλογη ευθύνη και ότι όλα τα κράτη-μέλη θα πρέπει να συμβάλλουν διαρκώς στην αλληλεγγύη. Προβλέπονται προγράμματα «χορηγίας επιστροφής» και άλλες συνεισφορές.

Τα κράτη-μέλη μπορούν να συμβάλλουν εθελοντικά στην αλληλεγγύη ανά πάσα στιγμή, ενώ θα λάβουν και χρηματοδοτική συνεισφορά από τον προϋπολογισμό της ΕΕ για μετεγκατάσταση.

Ποιος είναι επιλέξιμος για μετεγκατάσταση;

Στο πλαίσιο της αλληλεγγύης που εφαρμόζεται στις επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης, οι αιτούντες άσυλο που δεν βρίσκονται στη διαδικασία στα σύνορα μπορούν να μετεγκατασταθούν. Σε καταστάσεις πίεσης ή κινδύνου πίεσης το πεδίο εφαρμογής της μετεγκατάστασης διευρύνεται. Επίσης σε καταστάσεις κρίσης, το πεδίο είναι ευρύτερο και περιλαμβάνει επίσης τους αιτούντες άσυλο που βρίσκονται στη διαδικασία στα σύνορα, καθώς και τους παράτυπους μετανάστες.

Ποιοι διαφωνούν με το νέο Σύμφωνο;

Ουγγαρία και Πολωνία αντέδρασαν αμέσως επισημαίνοντας ότι δεν θα δεχθούν μετεγκαταστάσεις σύμφωνα με τους νέους κανόνες αλληλεγγύης, ενώ ακροδεξιά, ακροαριστερά, πράσινα κόμματα και ΜΚΟ έχουν δεσμευτεί – για διαφορετικούς λόγους – να δώσουν μάχες ενάντια στην εφαρμογή του.

Στην ψηφοφορία, την αντίθεσή τους εξέφρασαν βουλευτές του ουγγρικού κόμματος του Βίκτορ Ορμπαν Fidesz, όπως και η ακροδεξιά ομάδα Ταυτότητα και Δημοκρατία (ID) που περιλαμβάνει τη Λέγκα της Ιταλίας, τον Εθνικό Συναγερμό της Γαλλίας και τη γερμανική Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD).

Παρά τη γενική υποστήριξη των Σοσιαλιστών (S&D), της Κεντροδεξιάς (EPP) και των Φιλελεύθερων (Renew), ορισμένα μέλη και εθνικές αντιπροσωπείες ψήφισαν κατά τμημάτων του Συμφώνου. Οι Ιταλοί Σοσιαλιστές καταψήφισαν ορισμένους φακέλους, μαζί με το Κίνημα των Πέντε Αστέρων και μέλη των Γάλλων Les Républicains, που ανήκουν στο ΕΛΚ, ενώ μέλη των Φιλελευθέρων απείχαν παρά τη γραμμή της Ομάδας Renew.

Πώς επηρεάζει τις ευρωεκλογές του Ιουνίου;

Αναλυτές συγκλίνουν στο ότι το Σύμφωνο αυτό θα συνεχίσει να παίζει βασικό ρόλο στις εθνικές προεκλογικές εκστρατείες, ειδικά ενόψει των ευρωεκλογών του Ιουνίου. Ο τρόπος διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών αποτελεί βασική προτεραιότητα για τις προεκλογικές εκστρατείες όλων των ευρωπαϊκών κομμάτων.

Οι νέοι κανονισμοί αναμένεται να αρχίσουν να εφαρμόζονται έπειτα από δύο χρόνια, διάστημα που τα κράτη-μέλη έχουν για να εισαγάγουν τις αλλαγές στην εθνική τους νομοθεσία.