«Ηταν σαν δώρο για μένα, ένα δώρο ελευθερίας»

Το περασμένο Σάββατο ανέλαβαν έναν εντελώς διαφορετικό ρόλο, μιλώντας σε διεθνές και ελληνικό ακροατήριο στο 9ο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, το οποίο για πρώτη φορά έδωσε βήμα σε πρώην ασυνόδευτους ανήλικους. Για τον Χάντι, τον Τζαμίλ, τον Μοχάμεντ, τη Νεγκίν, τον Κεϊτά και τον Αμαντού η εμπειρία αυτή ήταν πρωτόγνωρη, καθώς έχουν συνηθίσει το… κοινό τους να είναι ασυνόδευτα παιδιά, που έφτασαν στη χώρα μας έπειτα από ένα δύσκολο κι επικίνδυνο ταξίδι, θέση στην οποία είχαν βρεθεί και οι ίδιοι πριν από μερικά χρόνια.

Καθημερινά βρίσκονται σε δομές και διαμερίσματα, όπου φιλοξενούνται ασυνόδευτοι ανήλικοι, έχοντας αναλάβει την εξατομικευμένη καθοδήγησή τους. Αυτή είναι η δουλειά του «μέντορα» του προγράμματος Mentorship, που υλοποιείται από τον Ιούλιο του 2021 από τη Γενική Γραμματεία Προστασίας Ευάλωτων Πολιτών και Θεσμικής Προστασίας του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, με την υποστήριξη και χρηματοδότηση του Οργανισμού της Ευρωπαϊκής Ενωσης για το Ασυλο (EUAA).

Από τους παλαιότερους στο πρόγραμμα είναι ο Κεϊτά, με καταγωγή από την Ακτή του Ελεφαντοστού. Το 2010, σε ηλικία μόλις 15 ετών, αναγκάστηκε να φύγει από τη χώρα του και έφτασε στην Ελλάδα, ύστερα από ένα επικίνδυνο ταξίδι, μέσω του Εβρου κι από εκεί στη Θεσσαλονίκη.

Αν και από πολύ νωρίς έζησε τι σημαίνει ελληνική γραφειοκρατία, δεν το έβαλε κάτω. Ξεκίνησε σχολείο, πήγε Γυμνάσιο και Λύκειο και μετά κατάφερε να βρει δουλειά. Στο μεταξύ, όμως, είχε κάνει αίτηση για άσυλο, η οποία απορρίφθηκε. Τελικά πήρε άδεια διαμονής, βάσει της επταετούς παραμονής στη χώρα. Και παρόλο που στις συναντήσεις με τους ασυνόδευτους ανηλίκους δεν αναφέρονται στις δυσκολίες που οι ίδιοι οι μέντορες αντιμετώπισαν μέχρι να φτάσουν στην Ελλάδα, τα παιδιά βλέπουν μπροστά τους ζωντανά παραδείγματα που έχουν παλέψει για να ενταχθούν και να προχωρήσουν εδώ τη ζωή τους. «Νιώθω ευγνωμοσύνη που μας δόθηκε η ευκαιρία από το υπουργείο να δουλέψουμε με τα ασυνόδευτα ανήλικα, αλλά θέλω να διευκρινίσω πως δεν μας έκαναν χάρη, το αξίζαμε γιατί δεν τα παρατήσαμε. Οπως δόθηκε σε εμάς η ευκαιρία, έτσι θα ήθελα η Ελλάδα να βοηθήσει τα ασυνόδευτα που θέλουν να μείνουν στη χώρα», λέει στα «ΝΕΑ».

«Η Ελλάδα έχει αναδειχθεί πρωταθλήτρια στην παιδική προστασία. Ο θεσμός των μεντόρων αποτελεί άλλη μια ιστορία επιτυχίας. Είναι πρώην ασυνόδευτοι ανήλικοι που τα κατάφεραν, δουλεύουν κοντά μας και γίνονται πρότυπα για τους συνομηλίκους τους, αποδεικνύοντας ότι ο άνθρωπος είναι η εκπαίδευσή του. Αποδεικνύεται επίσης και η ορθότητα της απόφασης του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, πριν από τρία χρόνια, να προστατευτούν τα παιδιά, ώστε να μην εργαλειοποιούνται από το οργανωμένο έγκλημα και τη ριζοσπαστικοποίηση, στο στόχαστρο των οποίων βρίσκονται πάντα οι νέοι», σημειώνει στα «ΝΕΑ» η υφυπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, αρμόδια για την ένταξη, τους ευάλωτους πολίτες και τα ασυνόδευτα ανήλικα, Σοφία Βούλτεψη.

Αυτή τη στιγμή, ο εκτιμώμενος αριθμός ασυνόδευτων ανηλίκων στη χώρα μας αγγίζει τις 2.160, με το 13% να είναι κορίτσια και τα 1.633 να διαμένουν σε Κέντρα Φιλοξενίας. Μία από τις μεγαλύτερες ανησυχίες των ασυνόδευτων που ζουν σήμερα στην Ελλάδα είναι το νομικό καθεστώς, αν θα πάρουν άσυλο και τι θα γίνει αν λάβουν απορριπτική απόφαση. Η απάντηση των μεντόρων είναι μία: Να κάνουν ό,τι περνάει από το χέρι τους, να μη σταματούν την προσπάθεια, ασχέτως με την πορεία της αίτησής τους.

Ούτε μία, ούτε δύο, αλλά συνολικά 23 φορές προσπάθησε να μπει στην Ελλάδα ο Τζαμίλ από το Αφγανιστάν. Εχοντας ξεκινήσει το ταξίδι από τη χώρα του μαζί με τον κατά ένα έτος μικρότερο αδερφό του, χρειάστηκαν περίπου επτά μήνες μέχρι να καταφέρει να πατήσει – μέσω Εβρου – σε ελληνικό έδαφος. «Η κατάσταση στο Αφγανιστάν δεν είναι καλή τα τελευταία 43 χρόνια. Η οικογένεια μας βοήθησε να φύγουμε», θυμάται ο Τζαμίλ που τότε ήταν 17 ετών. Κάθε φορά που έκαναν μια απόπειρα εισόδου, η Αστυνομία τούς έπιανε και τους επέστρεφε στην Τουρκία, όπου πέρασαν και το μεγαλύτερο μέρος αυτής της δύσκολης διαδρομής.

Εναν χρόνο μετά την άφιξή τους, τα δύο αδέρφια πήραν άσυλο, είχαν ήδη ξεκινήσει το σχολείο και γνωρίζοντας καλά αγγλικά άρχισαν να εργάζονται ως διερμηνείς. «Η αλήθεια είναι ότι μετά το άσυλο θα μπορούσαμε να είχαμε φύγει από τη χώρα όπως έκαναν πολλοί άλλοι, αλλά αποφασίσαμε να μείνουμε και να το παλέψουμε». Στα τέλη Αυγούστου του 2022 ο Τζαμίλ έγινε μέλος της οικογένειας των μεντόρων. Μέσω του προγράμματος, η ομάδα, εκτός από τις συζητήσεις και την καθοδήγηση σε ασυνόδευτα, πραγματοποιεί δραστηριότητες, όπως ζωγραφική. Αυτή η μορφή τέχνης, άλλωστε, βοήθησε τον Τζαμίλ να ξεπεράσει το ψυχολογικό βάρος που δημιούργησε το ταξίδι από το Αφγανιστάν με προορισμό την Ελλάδα. Μέχρι στιγμής, μάλιστα, ο νεαρός μέντορας έχει πραγματοποιήσει περί τις 16 εκθέσεις ζωγραφικής εντός κι εκτός συνόρων.

Οπως επισημαίνει ο γενικός γραμματέας Προστασίας Ευάλωτων Πολιτών και Θεσμικής Προστασίας, Ηρακλής Μοσκώφ, η αποτελεσματική ένταξη των ασυνόδευτων ανήλικων και νεαρών ενήλικων προσφύγων είναι στρατηγικός στόχος για πολλαπλούς λόγους: για την πρόοδο και την ευημερία των ίδιων, για την ενίσχυση της οικονομίας και για την τόνωση της κοινωνικής συνοχής. «Η ομάδα των μεντόρων αποτελεί έναν πρωτοποριακό θεσμό και έναν κρίσιμο σύμμαχο στην προσπάθειά μας. Οι μέντορες, μετασχηματίζοντας το βίωμά τους σε εκπαιδευτική πράξη, καθοδηγούν με ευαισθησία και ενσυναίσθηση νέα παιδιά που αναζητούν τον δρόμο για την ενηλικίωση. Στη διαδικασία αυτή μεταφέρουν όχι μόνο τη γνώση τους, αλλά και τις προσωπικές τους εμπειρίες, λειτουργώντας ως πρότυπα και δημιουργώντας μαζί με τους εφήβους ουσιαστικούς δεσμούς».

Η μοναδική γυναίκα μέντορας. Στις 29 Δεκεμβρίου 2015, την ημέρα των γενεθλίων της, έφτασε στη Λέσβο. «Ηταν σαν δώρο για μένα, ένα δώρο ελευθερίας», θυμάται, μιλώντας στα «ΝΕΑ», η 26χρονη Νεγκίν από το Νότιο Ιράν, η οποία – προς το παρόν τουλάχιστον – είναι και η μοναδική γυναίκα μέντορας του προγράμματος. Σε ηλικία 18 ετών είχε βρεθεί μόνη της σε μια ξένη χώρα, χωρίς να γνωρίζει τη γλώσσα. «Εμεινα στη Λέσβο για λίγες ημέρες και με το πλοίο έφτασα στην Αθήνα, όπου φιλοξενήθηκα στο camp του Ελαιώνα για δύο μήνες. Σχολείο είχα τελειώσει στο Ιράν και γνώριζα πολύ καλά αγγλικά, οπότε ύστερα από μικρό χρονικό διάστημα ξεκίνησα να εργάζομαι ως διερμηνέας. Οσο για τα ελληνικά, επειδή ακριβώς δεν πήγα σε σχολείο εδώ, τα έμαθα κυρίως μέσω της δουλειάς και από φίλους».

Μητέρα σήμερα ενός 7χρονου αγοριού, η Νεγκίν βρίσκεται δίπλα στα ασυνόδευτα παιδιά, εστιάζει όμως λίγο παραπάνω στα νεαρά κορίτσια που έκαναν μόνα τους το ταξίδι προς την Ελλάδα. Τι τα συμβουλεύει; Να είναι ανεξάρτητα, θα απαντήσει αμέσως. «Τα κορίτσια κατάγονται από χώρες στις οποίες ο άνδρας ορίζει πάντα τις ζωές των γυναικών. Αυτό, λοιπόν, που θέλω να τους περάσω είναι να σταθούν στα πόδια τους, να μάθουν τη γλώσσα, να δουλέψουν, να πάρουν τη ζωή στα χέρια τους». Οσο για τον γιο της, αυτός ξέρει ότι η μαμά του βοηθάει παιδιά που δεν έχουν γονείς «και η αλήθεια είναι ότι αισθάνεται μεγάλη υπερηφάνεια».

Και με… κανάλι στο YouTube. Η ομάδα μεντόρων δημιούργησε πρόσφατα κι ένα κανάλι στο YouTube με ενημερωτικά βίντεο που απευθύνονται στα παιδιά από τρίτες χώρες, τα οποία ζουν στην Ελλάδα.

Οι έξι νέοι δημιούργησαν αυτή τη σειρά των βίντεο, με τίτλο «Μαθαίνοντας με τους μέντορες», σε γλώσσα απλή και κατανοητή, στο πλαίσιο μιας προσπάθειας να ενημερώσουν και να προσεγγίσουν έναν ακόμη μεγαλύτερο αριθμό παιδιών που έχουν ανάγκη υποστήριξης για τα πρώτα τους βήματα στη χώρα μας. Καταπιάνονται με θέματα όπως η εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας, μιλούν για τη σημασία της προσωπικής υγιεινής στη ζωή των προσφύγων και γενικά αναφέρονται σε όλες τις αλλαγές που μπορεί να επηρεάσουν τη ζωή των παιδιών. Η γλώσσα των βίντεο είναι η ελληνική, ενώ υπάρχουν διαθέσιμοι υπότιτλοι σε αγγλικά, γαλλικά, φαρσί, αραβικά, ουρντού και παστό. Η δημιουργία των βίντεο υποστηρίχθηκε από τον Οργανισμό της Ευρωπαϊκής Ενωσης για το Ασυλο (EUAA).