Την Τρίτη 7 Μαϊου ο Βλαντιμίρ Πούτιν ορκίστηκε για την πέμπτη θητεία του ως πρόεδρος της χώρας και έτσι θα κυβερνάει μέχρι το 2030. Ενώ τα στρατεύματά του προωθούνται επιτυχώς στην Ουκρανία, ακούγεται παρηγορητικό το επιχείρημα της «εν μια νυκτί» κατάρρευσης του, όπως συνέβη με την ΕΣΣΔ.
Είναι όμως ρεαλιστικό;
Οι ιστορικές αναλογίες μπορεί να είναι ελκυστικές, αλλά παραπλανητικές καθώς μπορεί να εστιάζουν την προσοχή μας σε επιφανειακές ομοιότητες, ενώ αγνοούν τις δομικές διαφορές.
Αυτό πιστεύει ο Καθηγητής Διακυβέρνησης στο Πανεπιστήμιο Γουέσλιαν και συνεργάτης του Κέντρου Ρωσικών και Ευρασιατικών Σπουδών Ντέιβις στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, Πήτερ Ρούτλαντ.
Αν και στους ανθρώπους αρέσει να τους λένε αυτό που θέλουν να ακούσουν, ο Αμερικανός καθηγητής υποστηρίζει ότι υπάρχουν πολλές σημαντικές πτυχές, στις οποίες η κυβέρνηση του Πούτιν βρίσκεται σε πολύ διαφορετική κατάσταση από την ΕΣΣΔ της περεστρόικα.
Για πέντε λόγους ο Ρούτλαντ εξηγεί στο Responsible Statecraft, για ποιόν λόγο δεν πρέπει οι Αμερικανοί διπλωμάτες να ποντάρουν στην κατάρρευση του Ρώσου προέδρου.
Ο Πούτιν δεν είναι Γκορμπατσόφ
Πρώτον, ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ήταν στην εξουσία μόνο για έξι χρόνια και δεν μπόρεσε ποτέ να θέσει αποτελεσματικό έλεγχο στον στενό κύκλο των σοβιετικών ηγετών, ούτε στη γραφειοκρατία γενικότερα.
Ως αποτέλεσμα, οι πρωτοβουλίες πολιτικής του εμποδίστηκαν να εφαρμοστούν αποτελεσματικά, αναγκάζοντάς τον να υιοθετήσει πιο ριζοσπαστικά μέτρα που αποσταθεροποίησαν ολόκληρο το σύστημα.
Αντίθετα, ο Πούτιν εγκατέστησε πολύ γρήγορα ισχυρό έλεγχο στις αντίπαλες ελίτ μετά την άνοδό του στην εξουσία το 2000, αποκαθιστώντας την «κατακόρυφη εξουσία». Είναι επικεφαλής για 24 χρόνια και οι περισσότεροι αναλυτές συμφωνούν ότι τα θεσμικά θεμέλια του καθεστώτος Πούτιν είναι γερά και πιθανότατα θα επιζήσει μετά τον θάνατο του ιδρυτή του.
Η Ουκρανία δεν είναι Αφγανιστάν
Δεύτερον, ένας κρίσιμος παράγοντας στην διάλυση της ΕΣΣΔ ήταν το γεγονός ότι διεξήγαγε έναν πόλεμο στον Αφγανιστάν τον οποίο έχασε και στη συνέχεια αναγκάστηκε να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με τη Δύση.
Η Ρωσία διεξάγει έναν πόλεμο στην Ουκρανία τον οποίο εξακολουθεί να είναι βέβαιη ότι μπορεί να κερδίσει.
Η Ρωσία είναι καπιταλιστική
Τρίτον, η ΕΣΣΔ ήταν χρεοκοπημένη, έχοντας εμπορικά ελλείμματα και δανειζόταν χρήματα στο εξωτερικό. Αντίθετα, παρά την πίεση των δυτικών κυρώσεων, η Ρωσία είχε εμπορικό πλεόνασμα 50 δισ. δολ. πέρυσι.
Η σοβιετική κεντρικά σχεδιασμένη οικονομία ήταν άκαμπτη που βασιζόταν σε κρατικές επιδοτήσεις, λέει ο Ρούτλαντ, ενώ σήμερα η Ρωσία έχει μια δυναμική καπιταλιστική οικονομία, καλά ενσωματωμένη στην παγκόσμια οικονομία με έμπειρους επιχειρηματίες που απέφυγαν τις δυτικές κυρώσεις.
Συγκεντρωτικό και ομοιογενές κράτος
Τέταρτον, η ΕΣΣΔ ήταν μια ομοσπονδία όπου οι Ρώσοι αποτελούσαν το 52% του πληθυσμού. Σήμερα όμως, η Ρωσία του Πούτιν είναι ένα πιο συγκεντρωτικό κράτος όπου οι Ρώσοι αποτελούν το 82% του πληθυσμού.
Ομολογουμένως, η πιθανότητα μιας ισλαμιστικής εξέγερσης στον Βόρειο Καύκασο είναι μια πιθανή πρόκληση για την ασφάλεια της χώρας.
Μπορεί η Ρωσία να κινδυνεύει από την ισλαμική τρομοκρατία, όπως έδειξε και η τρομοκρατική επίθεση στη Μόσχα, αλλά ο Ρούτλαντ εκτιμά ότι δεν πρόκειται να προκαλέσει αλλαγή καθεστώτος.
«Η λογική που μετέτρεψε τον Τσετσένο ηγέτη Ραμζάν Καντίροφ σε πιστό υποτελή της Μόσχας θα ίσχυε για κάθε διάδοχο» αναφέρει ο Ρούτλαντ. «Είναι καλύτερα να απολαμβάνετε μια ροή επιδοτήσεων από τη Μόσχα και να αγοράζετε Lamborghini, παρά να μετατραπεί το Γκρόζνι σε μια θάλασσα από ερείπια. Οι Τσετσένοι πήραν το μάθημά τους από τον πρώτο και τον δεύτερο πόλεμο: ότι η επιδίωξη της ανεξαρτησίας δεν αξίζει τον κόπο. Καμία από τις άλλες εθνοτικές δημοκρατίες της Ρωσικής Ομοσπονδίας δεν ενδιαφέρεται εξ αποστάσεως να ξεκινήσει πόλεμο με τη Μόσχα».
Δεν υπάρχουν συνέχεια Πριγκόζιν
Πέμπτον, η εξέγερση της Βάγκνερ τον Ιούνιο του 2023 μπορεί φαινομενικά να απείλησε την κυβέρνηση του Πούτιν, αλλά το γεγονός είναι ότι ο Γιεβγκένι Πριγκόζιν ηττήθηκε και πλέον είναι νεκρός. Έτσι και η υπόθεση Πριγκόζιν σύμφωνα με τον Αμερικανό ειδικό είναι «ακραίο να χρησιμεύσει ως θεμέλιο για την πολιτική των ΗΠΑ» έναντι της Ρωσίας.
Συνεπώς, ο Αμερικανός ειδικός εκτιμά πως για να επικρατήσει κανείς στη διπλωματία και τον πόλεμο χρειάζεται μια ρεαλιστική αξιολόγηση των δυνατών και των αδυναμιών του αντιπάλου.
«Η απότομη κατάρρευση της ΕΣΣΔ μας θυμίζει να περιμένουμε το απροσδόκητο, αλλά ο Πούτιν έχει μάθει από τα λάθη του Γκορμπατσόφ» λέει ο Ρούτλαντ, ενώ «η Ουάσιγκτον δεν πρέπει να οικοδομήσει την πολιτική της για τη Ρωσία με την υπόθεση ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται».
