Η κεντρική μονάδα των φυλακών Κορυδαλλού αποτελεί πραγματικό όνειδος για τη χώρα μας, καθώς σήμερα βρίσκονται σε αυτή 1.750 κρατούμενοι, όταν δεν προβλέπεται να ξεπερνούν τους 1.222, και σύμφωνα με τα συμπεράσματα της έκθεσης του Συμβουλίου της Ευρώπης, «καταγράφεται υπερπληθυσμός και χρόνια έλλειψη προσωπικού, τα οποία επιτείνουν τις πολλές πρόσθετες ελλείψεις». Αυτές περιλαμβάνουν «πολύ κακές υλικές συνθήκες, έλλειψη υγιεινής, απουσία κατάλληλου προσωπικού, υψηλά επίπεδα βίας και εκφοβισμού μεταξύ των κρατουμένων, καθώς και ανεπαρκή και ακατάλληλη ιατρική περίθαλψη στις φυλακές».

Με τα παραπάνω δεδομένα, καθίσταται πιο αναγκαία από ποτέ η ολοκλήρωση της μετεγκατάστασης των φυλακών από τον Κορυδαλλό στον Ασπρόπυργο. Ομως, σύμφωνα με τους συνδικαλιστές, το μέλλον καταγράφεται εξαιρετικά δυσοίωνο.

Οπως σημειώνει χαρακτηριστικά ο πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδίας Σωφρονιστικών Υπαλλήλων Σπύρος Καρακίτσος, «ως εργαζόμενοι την έχουμε ακούσει να εξαγγέλλεται από τουλάχιστον τρεις πρωθυπουργούς: Από τον Ανδρέα Παπανδρέου, τον Κώστα Σημίτη και το 2019 από τον τωρινό Πρωθυπουργό. Σαφώς πρόκειται για τεράστιο έργο που απαιτεί χρόνο και χρήμα, όμως προσωπικά ποτέ δεν πίστεψα ότι η μετεγκατάσταση θα είναι άμεση και γρήγορη, ενώ τη θεωρώ και προβληματική». Στο ίδιο μήκος κύματος και ο νυν πρόεδρος της Ομοσπονδίας Κώστας Βαρσάμης, ο οποίος τοποθετεί την ολοκλήρωση του σχεδίου σε βάθος πενταετίας.

Το κόστος

Ο προϋπολογισμός για το πολυαναμενόμενο έργο το 2021, όταν ξεκίνησε η διαδικασία για την υλοποίησή του, εκτιμήθηκε σε 130 εκατ. ευρώ (σ.σ. μόνο η ανέγερση), ενώ σήμερα ξεπερνά κατά πολύ αυτό το ποσό. Οπως αναφέρουν στελέχη της αγοράς, εξαιτίας της πανδημίας και της επακόλουθης ενεργειακής και πληθωριστικής κρίσης, το κατασκευαστικό κόστος εκτοξεύτηκε, με αποτέλεσμα να θέσει εκτός πραγματικότητας όλους τους προϋπολογισμούς που είχαν καταρτιστεί πριν από το 2022. Επιπρόσθετα, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, οι καταστροφικές πλημμύρες στη Θεσσαλία είχαν ως αποτέλεσμα τη μεταφορά κονδυλίων προς ανακούφιση των πληγέντων, γεγονός που οδήγησε σε νέα καθυστέρηση.

Βάσει σχεδιασμού, το κατάστημα κράτησης που θα αντικαταστήσει τον γερασμένο Κορυδαλλό πρόκειται να κατασκευαστεί σε εκτός σχεδίου περιοχή του Δήμου Ασπροπύργου, στο δημόσιο ακίνητο «Πρώην Στρατόπεδο Αμερικανικής Ευκολίας», συνολικού εμβαδού 103 στρεμμάτων, και σύμφωνα με τις σχετικές ανακοινώσεις, σε πλήρη λειτουργία θα μπορεί να αναλάβει τη φύλαξη 2.000 κρατουμένων, καθώς και τη λειτουργική εξυπηρέτηση 650 σωφρονιστικών υπαλλήλων και λοιπού προσωπικού.

Τον Οκτώβριο του 2023 ανακοινώθηκαν τέσσερα επενδυτικά σχήματα (ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, ΑΚΤΩΡ Παραχωρήσεις, ΑΒΑΞ και MYTILINEOS) που εκδήλωσαν ενδιαφέρον για το έργο ΣΔΙΤ, ύψους 765 εκατ. ευρώ (σ.σ. γενικός προϋπολογισμός), ενώ μετά τον ανταγωνιστικό διάλογο θα ακολουθήσει η υποβολή των δεσμευτικών προσφορών. Το επόμενο διάστημα αναμένεται και η διενέργεια από το ΤΑΙΠΕΔ μελέτης σκοπιμότητας για την αξιοποίηση των εγκαταστάσεων στον Κορυδαλλό.

Ασφυξία στις Κεντρικές Φυλακές

Κρατούμενοι που ζουν στοιβαγμένοι, κοιμούνται σε κελιά – τρύπες, χωρίς κλιματισμό ή πρόσβαση σε φυσικό φως, σε χώρους που μετρούν ακόμη και έναν αιώνα ζωής, με τους κατάδικους να διαβιούν σε λίγα τετραγωνικά μαζί με υπόδικους αλλά και τους βαρυποινίτες με μικροπαραβάτες ή χρήστες ουσιών. Αυτές είναι οι συνθήκες που καταγράφονται σε αρκετά καταστήματα κράτησης, με τους εκπροσώπους των σωφρονιστικών υπαλλήλων να εκφράζουν ταυτόχρονα την έντονη ανησυχία τους για περαιτέρω επιδείνωση της κατάστασης με την εφαρμογή του νέου Ποινικού Κώδικα που έχει ήδη ξεκινήσει από την 1η Μαΐου. Υπενθυμίζεται πως, ανάμεσα σε άλλα, σε αυτόν προβλέπεται αυστηροποίηση ποινών ακόμη και για τη λεγόμενη ήπια εγκληματικότητα.

Μέχρι τα τέλη του 2023 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου είχε καταδικάσει 139 φορές την Ελλάδα για τις συνθήκες κράτησης σε σωφρονιστικά καταστήματα και αστυνομικά κρατητήρια, ενώ μόνο για το έτος 2023 η Ελλάδα αναγκάστηκε να πληρώσει αποζημιώσεις ύψους 2.866.520 ευρώ. Αυτό οδήγησε τον Αρειο Πάγο στην αποστολή εγκυκλίου προς τους εισαγγελείς της χώρας, υπενθυμίζοντας το γράμμα και το πνεύμα των νόμων για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Στις 15 Μαρτίου, άλλωστε, η Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης εξέφρασε «βαθιά ανησυχία» για τον υπερπληθυσμό των φυλακών που εξακολουθεί να επηρεάζει σωφρονιστικές εγκαταστάσεις στην Ελλάδα, σημειώνοντας ότι περισσότερες από 1.200 αιτήσεις σχετικά με συνθήκες κράτησης εκκρεμούν ενώπιον του ΕΔΔΑ.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Γενικής Γραμματείας Αντεγκληματικής Πολιτικής, την 1η Μαΐου στις 35 φυλακές της χώρας βρίσκονται 10.371 κρατούμενοι και στις 20 από αυτές καταγράφεται υπερπληθυσμός, που σε πολλές περιπτώσεις ξεπερνά την ονομαστική χωρητικότητα. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αποτελεί το Σωφρονιστικό Κατάστημα Τρίπολης με 123 κρατούμενους, όταν η ονομαστική χωρητικότητα είναι 53 άτομα, ενώ η ίδια εικόνα καταγράφεται και στην Κομοτηνή με σχεδόν διπλάσιους κρατούμενους (303) σε σύγκριση με αυτούς που μπορούν να φιλοξενηθούν (162).

Ταυτόχρονα, βέβαια, οι καταγραφές του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη αποτυπώνουν μία τελείως διαφορετική εικόνα, καθώς «μετρούν» 392… κενές θέσεις σε πανελλαδικό επίπεδο. Ομως, στελέχη των φυλακών υπογραμμίζουν πως η αλήθεια είναι αυτή που καταδεικνύεται από τα στοιχεία της Γενικής Γραμματείας Αντεγκληματικής Πολιτικής αλλά και το Συμβούλιο της Ευρώπης. Οπως διευκρινίζουν, τα καταστήματα κράτησης που εμφανίζουν χαμηλότερη πληρότητα από την ονομαστική τους χωρητικότητα είναι είτε αγροτικές φυλακές είτε ανήκουν σε διαφορετική βαθμίδα ασφαλείας και ως εκ τούτου δεν μπορούν να δεχθούν συγκεκριμένης κατηγορίας καταδικασθέντες. Παράλληλα, συνεχίζουν, οι φυλακές που βρίσκονται σε περιοχές με αυξημένες μεταναστευτικές ροές δέχονται και τη μεγαλύτερη πίεση, καθώς καλούνται διαρκώς να διαχειριστούν νεοαφιχθέντες εν αναμονή δικαστηρίων ή μεταγωγών.

«Οι υπάλληλοι προσπαθούμε όσο μπορούμε να διαχειριστούμε μια κατάσταση υπερπληρότητας», λέει στα «ΝΕΑ» ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Σωφρονιστικών Υπαλλήλων Ελλάδας Κώστας Βαρσάμης, επισημαίνοντας πως οι καινούργιες φυλακές στη Δράμα, χωρητικότητας 600 ατόμων, αναμένεται να αποσυμφορήσουν αυτές της Κομοτηνής και της Νιγρίτας, οι οποίες είναι υπερκορεσμένες εξαιτίας και της παράνομης μετανάστευσης. «Εντούτοις, ο νέος Ποινικός Κώδικας που προβλέπει την αυστηροποίηση των ποινών αλλά και των προϋποθέσεων για χορήγηση αδειών θα οδηγήσει σε νέα αύξηση των κρατουμένων».

Παράλληλα, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου και για την υποστελέχωση: «Υπάρχουν προγραμματισμένες προσλήψεις, πλην όμως προχωρούν με πολύ βραδύ ρυθμό. Χαρακτηριστικά, η προκήρυξη 6Κ του 2018 δεν έχει κλείσει ακόμη».