Ποιος σκότωσε τελικά τον Εμπραχίμ Ραϊσί;

Ευθύνονται λοιπόν οι εχθροί του Ιράν για τον θάνατο του προέδρου της χώρας, του Εμπραχίμ Ραϊσί, του υπουργού Εξωτερικών της και έξι ακόμα ανθρώπων, αξιωματούχων και μελών του πληρώματος, κατά τη συντριβή του ελικοπτέρου που τους μετέφερε από τα σύνορα με το Αζερμπαϊτζάν προς την Ταυρίδα, την περασμένη Κυριακή;

Μπορεί να ξεκαθάρισε ισραηλινός αξιωματούχος πως το Ισραήλ δεν είχε καμία σχέση, μπορεί να δήλωσε ο Τσακ Σούμερ, ο ηγέτης της δημοκρατικής πλειοψηφίας στην αμερικανική Γερουσία, ότι δεν υπάρχουν ενδείξεις εγκληματικής ενέργειας, μπορεί όλα να δείχνουν πως πρόκειται για δυστύχημα, λόγω της πυκνής ομίχλης και της ορεινής περιοχής, όμως ο πρώην υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Τζαβάντ Ζαρίφ, διαβεβαίωσε πως θα συμπεριληφθεί «στη λίστα των εγκλημάτων της Αμερικής κατά του ιρανικού λαού».

Ο Ζαρίφ αναφερόταν στις αμερικανικές και άλλες δυτικές κυρώσεις που δεν επιτρέπουν στο Ιράν, εδώ και χρόνια, να ανανεώσει τον αεροπορικό του στόλο ή να έχει πρόσβαση σε ανταλλακτικά και συμβάσεις συντήρησης. Οπως λέει χαρακτηριστικά στους «Financial Times» ο Αλί Ανσάρι, ιδρυτής του Ινστιτούτου Ιρανικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του St Andrews, «ο αεροπορικός στόλος του Ιράν είναι μια μεταφορά για το καθεστώς στο σύνολό του.

Είναι παλιός, δεν θα έπρεπε να μπορεί να πετάει, και όμως πετάει – μέχρι που παύει να πετάει».

Η πολιτική αεροπορία του Ιράν περιλαμβάνει μια χούφτα Airbus A300, που σταμάτησαν να κατασκευάζονται πριν από μία δεκαετία και πλέον· η μέση ηλικία των ενεργών αεροσκαφών του είναι σχεδόν 28 χρόνια, υπερδιπλάσια από τον παγκόσμιο μέσο όρο.

Ορισμένες δυτικές κυρώσεις ήρθησαν όταν το Ιράν συνήψε πυρηνική συμφωνία το 2015 με τις παγκόσμιες δυνάμεις, αλλά αυτό το παράθυρο έκλεισε απότομα το 2018, όταν ο Ντόναλντ Τραμπ εγκατέλειψε μονομερώς την πυρηνική συμφωνία και επέβαλε εκατοντάδες επιπλέον εξοντωτικές κυρώσεις: το Ιράν είχε προλάβει να παραλάβει μόλις τρία Airbus και 13 μικρά στροβιλοελικοφόρα ATR.

«Δεν πρόκειται να απολογηθούμε για το καθεστώς των κυρώσεών μας» διαβεβαίωσε ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Μάθιου Μίλερ. «Στο τέλος της μέρας, η ιρανική κυβέρνηση και μόνο είναι υπεύθυνη για την απόφαση να πετάξει ένα ελικόπτερο 45 χρόνων σε κακές καιρικές συνθήκες» πρόσθεσε.

Η αλήθεια είναι ότι εγείρονται αρκετά ερωτήματα. Για παράδειγμα, γιατί ο πιλότος επέλεξε να περάσει πάνω από τα βουνά εν μέσω ομίχλης αντί να παρακάμψει την περιοχή ή να επιλέξει έναν ασφαλέστερο προορισμό; Επίσης, αφού ο καιρός ήταν κακός και στην πομπή υπήρχαν τρία ελικόπτερα, γιατί ταξίδευαν μαζί πρόεδρος και υπουργός Εξωτερικών;

Πώς εξηγείται ότι τα άλλα δύο ελικόπτερα επέστρεψαν με ασφάλεια στην Ταυρίδα; Γιατί τα συνεργεία διάσωσης μετέβησαν στον τόπο του δυστυχήματος πεζή; Είναι αλήθεια ότι το μοιραίο ελικόπτερο εξερράγη;

Οι θεωρίες συνωμοσίας αφθονούν γιατί ο Ραϊσί θεωρούνταν ο βασικός αντίπαλος του γιου του αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ για τη διαδοχή του τελευταίου ως ανώτατου ηγέτη της χώρας. Ο πρώην πρόεδρος αποκαλούσε μάλιστα τον εαυτό του αγιατολάχ, παρόλο που στερούνταν των αναγκαίων προσόντων (ο Χαμενεΐ παρέλειψε αυτόν τον τίτλο στον επικήδειό του). Η αυτοπεποίθηση που είχε αρχίσει να αποκτά ήταν τόσο μεγάλη ώστε δεν δίστασε να διαφωνήσει δημοσίως με τον πρόεδρο της Βουλής, Μοχάμεντ Μπαγκέρ Καλιμπάφ, ο οποίος είναι στενός συγγενής του Χαμενεΐ. «Ο μεγάλος νικητής από τον θάνατο του Ραϊσί είναι ο γιος του Χαμενεΐ, ο Μοζτάμπα» λέει ένας πρώην σύμβουλος του ιρανού προέδρου στον «Economist».

Οποια κι αν είναι η αλήθεια για τον θάνατο του Ραϊσί, η απόγνωση των καθημερινών Ιρανών είναι ίδια. Οχι επειδή τον συμπαθούσαν: «Η παρουσία του υπενθύμιζε καθημερινά τις εκτελέσεις, τους σκοτωμένους διαδηλωτές, την πολυετή καταπίεση» λέει η 34χρονη Μασάντ. Αλλά επειδή «οι κυριότεροι εγκληματίες είναι ακόμη ζωντανοί και η ισλαμική Δημοκρατία εξακολουθεί να υπάρχει», όπως λέει ο 18χρονος Αλιρέζα. «Δυστυχώς δεν βλέπω καμιά ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον».