«Η μεγαλύτερη δυσκολία μου είναι να κινηθώ στη δική μου γενιά»

Πώς είναι να έχεις ραντεβού με μια από τις καλύτερες νέες ερμηνεύτριες της εποχής μας και να φτάνεις να μιλάς για τη Γενιά Ζ, το νοίκι της, τη Γάζα ή τον Βασίλη Καζούλη;

Μα αν έχεις συνάντηση με τη Νεφέλη Φασούλη όλα αυτά περικλείονται και ανακατεύονται στη συζήτηση. Μαζί με πολιτική, Μεσόγειο, τη σημασία της «σκηνής» στην καλλιτεχνική δημιουργία. Τη Νεφέλη τη βοηθά και το πώς μεγάλωσε και οι αποσκευές της από ωδεία μέχρι τη Νομική (ναι, είναι και δικηγόρος με άδεια επαγγέλματος) και από τις συνεργασίες της με τον Καζούλη, τον Καλαντζόπουλο αλλά και τον κομβικό για εκείνη Δεληβοριά και σήμερα τον Απέργη μέχρι τη διαδρομή της στην τζαζ. Είναι πολύ νέα, μα δηλώνει «παλιομοδίτισσα».

Και η αλήθεια είναι πως η προσήλωσή της στην ιδέα του δίσκου ως ενιαίου αισθητικού συνόλου αλλά και η εμμονή της στον ήχο και τη ζύμωση για μια ιδέα την απομακρύνουν από τα ήθη της γενιάς της. Η Νεφέλη είναι στις καλύτερες, είναι σε μια φάση που συγκροτεί το δικό της κοινό, που κοινωνεί τον δικό της δίσκο (σε μουσική και στίχους του Αντώνη Απέργη) και που ετοιμάζεται για το καλοκαίρι της που προφανώς θα τη βρει on the road.

Να ξεκινήσουμε λίγο από τη συνάντηση αυτή με τον πολυοργανίστα και συνθέτη Αντώνη Απέργη. Πώς προκύπτει η σύμπραξή σας για τον δίσκο «Ο κήπος»;

Τον ακολουθούσα τον Αντώνη από πολύ μικρή, γιατί μου άλλαξε πάρα πολύ τον τρόπο που βλέπω τη μουσική. Κάποια στιγμή ο ίδιος με προσέγγισε να γράψει κάποια τραγούδια μισά – μισά με άλλη φωνή. Εγώ έφυγα για την Αμερική όμως και αυτό δεν προχώρησε.

Πότε φύγατε;

Ελειπα το 2022-23 για επτά μήνες. Και γυρνώντας είχα αποφασίσει ότι θα πω στον Αντώνη αυτό να το κάνουμε δουλειά και ότι θα το κάνω εγώ παραγωγή. Δεν μου αρέσει να βγαίνουν τραγούδια έτσι, να πηγαίνουν χαμένα στην πληροφορία του Ιντερνετ. Ηθελα να είναι συγκροτημένο πράμα. Δεν ξέρω πόσα τραγούδια στο συρτάρι του έχει, οπότε ήταν πάρα πολύ εύκολο.

Γιατί επιλέξατε τον Απέργη, ενώ είστε άλλη εντελώς γενιά;

Εχει δύο – τρία πράγματα που μου μιλάνε στην ψυχή πολύ άμεσα. Είναι η Ανατολική Μεσόγειος. Η μουσική του έχει πολλά στοιχεία βέβαια και από Αφρική και από Αμερική. Εγώ αισθάνθηκα κάποια στιγμή ότι πήγα λίγο να πάρω έναν δρόμο που δεν είχε πια την Ανατολή.

Παλιότερα απαντούσατε ότι στέκεστε σε όλα τα είδη πάντως.

Εχει να κάνει πολύ με το πού βρίσκεσαι και πώς επικοινωνείς με τους ανθρώπους γύρω σου. Θεωρώ ότι όντας στην Ελλάδα, οτιδήποτε άλλο μου φαίνεται υποκριτικό. Θες την τσαλκάντζα σου. Σε αυτή τη φάση αισθάνομαι ότι έτσι είμαι ειλικρινής. Στην Αμερική δεν μου συνέβαινε κάτι αντίστοιχο. Στην Αμερική ήξερα ότι έπρεπε να είμαι σε πιο τζαζ ή δυτικούς δρόμους για να επικοινωνήσω με τον άλλον.

Αρα είναι ιδανικό πρόσωπο ο Απέργης. Κάνει συγκερασμούς εξάλλου μουσικά.

Εντελώς. Βασικά παίζει με τον εγκέφαλο των ανθρώπων.

Ο δίσκος «Ο κήπος» είναι ένα τοπίο;

Είναι το μαγικό μας μέρος. Ο Απέργης είναι μοτιβικός συνθέτης και στιχουργός. Και επιστρέφει στην ιδέα του παράδεισου, του κήπου. Δεν αισθάνομαι ότι αφήνω μια πλευρά του εαυτού μου απέξω τραγουδώντας Αντώνη.

Στο πρόσφατο λάιβ σας στο Ιλιον είδα ένα πολύ νέο κοινό – εγώ υπέστην ένα δημογραφικό σοκ. Ρωτώ γιατί τώρα συγκροτείτε το κοινό σας.

Να σου πω την αλήθεια κι εγώ έπαθα αντίστοιχο δημογραφικό σοκ. Κυρίως γιατί εγώ ήξερα ότι έχω ένα κοινό πια, αλλά το έχω φτιάξει μέσω του Φοίβου Δεληβοριά πιο πολύ. Φυσιολογικό αυτό γιατί μου έγραψε δίσκο. Τώρα φοβήθηκα πως δεν θα με ακολουθούσε αυτό το κοινό. Και ήταν παρέες που έλεγαν τα τραγούδια όλα απ’ έξω και έπαθα σοκ. Αυτό με έκανε πραγματικά ευτυχισμένη. Αγκάλιασε ο κόσμος μια αλλόκοτη δουλειά.

Γιατί το λέτε;

Είναι μια αλλόκοτη δουλειά για κάποιον που δεν έχει ακούσει ποτέ Αντώνη. Και ξαφνικά μπαίνει σε ένα τέτοιο πράγμα.

Γιατί θέλατε δίσκο με την παλιά λογική;

Γιατί είμαι σούπερ παλιομοδίτικη. Εχω μια ανάγκη να περικλείονται όλα σε μια ενότητα. Αν κάτι είναι ανεξήγητο δεν μου κάθεται. Είμαι ιδεοκεντρική. Ισως να φταίει που έχω πολλούς δίσκους στο σπίτι από τους γονείς. Μεγάλωσα με δίσκους. Μιλούσαμε για τη μουσική.

Στο Παγκράτι μεγαλώσατε;

Ναι.

Πότε σας μπαίνει αυτό το μικρόβιο της μουσικής;

Ούτε ξέρω και πώς ήρθαν τα πράγματα στην τελική. Αλλά θυμάμαι στο σχολείο, έτσι, από λόγια φίλων και όχι από δικές μου αναμνήσεις, ότι το ‘λεγα ότι θα το κάνω. Ηθελα να γίνω τραγουδίστρια και το ‘λεγα ότι θέλω να τραγουδάω. Οτι μάλλον μπορώ να το κάνω αυτό.

Πώς ξεκινάει αυτό;

Στην αρχή ξεκίνησα με τον Βασίλη Καζούλη.

Το διάβασα, ναι.

Είχα ανεβάσει ένα βίντεο στο YouTube όπου έλεγα το «All My Loving» των Beatles με τον αδελφό μου. Από κει με είδε ο Βασίλης.

Σπουδαία συνεργασία, έτσι; Κάνατε γύρα κι εν Ελλάδι για δύο χρόνια.

Ημουν πιτσιρίκα, δεκαοχτώ χρονών. Εγώ τον θεωρώ τον ίδιο σπουδαίο μαχητή, αγωνιστή. Είναι μαχητής γιατί ήταν μόνος στην μπάντα. Οταν μεσουρανούσε δεν τον πρόλαβα αλλά τον γνώρισα ως έναν άνθρωπο που ακόμα παίρνει την κιθάρα και ταξιδεύει παίζοντας. Τον ξεκουράζαμε με τον αδελφό μου λέγοντας κάποια τραγούδια στα δικά του διαλείμματα.

Πήγατε παντού. Διάβασα και μια αστεία ιστορία στη Θήβα.

Παίξαμε σε ένα μέρος που ήταν προφανές πως δεν υπήρχε αντίστοιχη εμπειρία. Και ανέβηκα εγώ και μετά από λίγο μου μύριζε καμένο. Πίσω από το stage ήταν το τζάκι.

Μετά σε βρίσκουμε πρώτα με τον Παναγιώτη Καλαντζόπουλο.

Ο Παναγιώτης με βρίσκει με δύο τρόπους. Με είχε βρει αρχικά ως μαθήτρια 16 χρονών. Εμένα είναι θείος μου ο σκηνοθέτης Κώστας Καπάκας που έχει συνεργαστεί με τον Παναγιώτη. Μου είχε πει τότε ο Καλαντζόπουλος λοιπόν ότι «όλα καλά αλλά είσαι πολύ μικρή. Θα τα πούμε μετά από πάρα πολύ καιρό». Μετά από χρόνια έψαχνε τραγουδίστρια. Ετσι βρέθηκα εκεί ξανά για ακρόαση. Δεν του είπα τίποτε για να μην επηρεαστεί. Δεν με θυμόταν. Και με πήρε. Μετά του θύμισα ποια είμαι.

Μετά πια έρχεται στην πορεία σας ο Δεληβοριάς.

Ηθελε τραγουδίστρια για την Ταράτσα του.

Εκεί νομίζω ανοίγετε το ρεπερτόριό σας. Κι έρχεται ο δίσκος σας. «Ο κόσμος σου». Και εντυπωσίασε το βιντεοκλίπ με εσάς σε σκηνοθεσία του The Boy απ’ το διαμέρισμα της πόλης. Μια εικόνα εγκλεισμού. Αστικής μοναξιάς.

Είμαι όμως αυτό το άτομο που δείχνει στο βίντεο. Εγώ, να ξέρεις, είμαι βαρετό άτομο.

Με τον δίσκο αυτό φτιάχνετε πια και τη δική σας εντελώς διαδρομή.

Για μένα είναι το πιο σημαντικό σημείο στη ζωή μου το γεγονός ότι λέω τραγούδια σε πρώτη εκτέλεση που πιστεύω είναι το πιο κομβικό ίσως πράγμα. Γι’ αυτό και οι δίσκοι. Εχω εμμονή με το να έχω ρεπερτόριο.

Και έχει ενδιαφέρον πώς τα βλέπει όλα αυτά η γενιά σας.

Νομίζω η μεγαλύτερη δυσκολία μου είναι να κινηθώ στη δική μου γενιά. Είναι δύσκολα και για τη νέα γενιά τα πράγματα. Κατακερματισμένη, μοναχική.

Λέτε για την περίφημη γενιά Ζ;

Εγώ δεν νομίζω πως ανήκω εκεί, είμαι ένα κλικ πιο πίσω ηλικιακά – γεννήθηκα το 1995. Η Ζ είναι μετά το 2000. Εγώ τη δική μου τη γενιά δυσκολεύομαι να την παρακολουθήσω.

Για τη γενιά Ζ λένε πως ζει πολύ παροντικά πάντως οι έρευνες. Ζει για το τώρα.

Η νέα γενιά το νιώθει. Τα αδιέξοδά της, το οικονομικό και γενικά το υπαρξιακό. Οτι ξέρεις, έχουμε φτάσει σε μια κατάσταση που δουλεύουμε για 600 ευρώ. Αμα δεν έχεις τίποτα, δεν έχεις τίποτε να χάσεις. Το Ε9 δεν έχει τίποτα για πολύ κόσμο.

Πρέπει η μουσική να έχει σύνδεση με όλα αυτά;

Κατά τη γνώμη μου πρέπει να έχει. Αλλά και αν δεν έχει νομίζω ότι απλά δεν τη βλέπουμε τη σύνδεση

«Ο κήπος» όμως έχει και εσωτερικά τραγούδια. Πιο εσωστρεφή.

Υπάρχει νοσταλγία, αλλά είναι πιο βαθύ. Εμένα εκεί που με έχει «βρει» μέσα μου αυτή η δουλειά είναι η ανάγκη να πάμε σε κάτι που κυνηγάμε συνέχεια. Κάτι που δεν το βρίσκουμε. Και εν τέλει όντως το ορίζει πάντα ότι το βρίσκεις αφού έχεις φύγει. Ξέρω ότι συνεχώς ψάχνω και δεν το βρίσκω και ελπίζω να το έχω βρει πριν φύγω.

Δίνετε έμφαση στη μουσική ή στον στίχο; Ο Ακης Πάνου έλεγε πως ο στίχος είναι το παν.

Με βοήθησαν πάρα πολύ τα ταξίδια. Στην Ελλάδα είναι ισχυρός ο στίχος.

Για καιρό ήσασταν πάντως μέσα στην τζαζ.

Είναι ζήτημα σκηνής και δεν υπάρχει σκηνή, εκ των πραγμάτων ένα μέρος που να μαζεύει ανθρώπους.

Πιστεύετε στη σκηνή.

Παρά τα πολλά στέκια, σκηνή δεν έχουμε.

Ο Απέργης πάει συχνά στην Απανεμιά.

Πολύ μικρό και πολύ όμορφο μέρος. Πιστεύω ότι εμείς το κάνουμε στέκι. Εγώ έχω ανάγκη από ένα μέρος να ξέρω ότι είναι εκεί και θα πάω εγώ να κάνω το δικό μου. Οχι να κουβαλάω συνέχεια τον κόσμο σε άλλα μέρη. Εγώ έχω την ανάγκη να ξέρω ότι θα πάω σε ένα μέρος όπου θα γίνει η λεγόμενη ζύμωση. Οπως ήταν το πατάρι του Λουμίδη μεταπολεμικά ή ακόμη και άλλα καφενεία. Μπορεί σήμερα να γίνεται συνάντηση στο fb. Στην Αμερική υπάρχει ακόμα πάντως αυτό. Επειδή είναι τόσο ζούγκλα ως πόλη έχεις ανάγκη να ξέρεις. Αν δεν σε δουν να μιλήσουν μαζί σου, να ανταλλάξετε ιδέες, να καταλάβετε ότι ταιριάζουν τα χνώτα σας, δεν συνεργάζεστε.

Πώς πήγατε, αλήθεια, στην Αμερική (ΝΥ);

Με μια καλλιτεχνική υποτροφία. Εκανα και εμφανίσεις. Και πολλές γνωριμίες βασικά.

Και μετά σάς γεννήθηκε η απάντηση στο δίλημμα Ανατολή – Δύση. Λέτε πια και λαϊκά.

Πλέον ναι, αν και πιστεύω ότι τα λαϊκά δεν περνάνε.

Γιατί το λέτε;

Εχω αυτή την αίσθηση στο νεότερο κοινό. Τα θεωρούν παλιά. Το συμπέρασμα είναι ότι η επαρχία τα θέλει πιο πολύ, η Αθήνα ζορίζεται λίγο. Μάλλον έχει αλλάξει και η γλώσσα, έχει αλλάξει ο ήχος εντελώς, είναι πολλά πράγματα.

«Η Σάττι είναι φουλ γενιά Ζ στην απεύθυνση»

Σας είδαμε με μια μεγάλη μπάντα στην παρουσίαση του «Κήπου».

Και μια πολύ μεγάλη παρέα. Εγώ πέρασα φανταστικά. Μακάρι να παίζαμε μόνο έτσι. Είναι υπέροχο σαν αίσθηση. Είναι ο τρόπος που πρέπει να γίνεται. Νομίζω ότι δεν το είχα ξανακάνει να παίξω με τέτοια μπάντα, τόσα όργανα και ήταν διονυσιακό, αλλά ήταν ωραία. Ευχαριστήθηκα πάρα πολύ.

Πού θα είστε στις ευρωεκλογές; (Σ.σ.: δεν θα είναι δικαστική αντιπρόσωπος φέτος παρότι είναι δικηγόρος.)

Θα πάω ένα μικρό τουρ στην Ευρώπη. Με ένα μικρό σχήμα τζαζ από την Αμερική. Μετά το καλοκαίρι θα γυρίσω με την μπάντα μου.

Γιουροβίζιον είδατε φέτος;

Κοίταξε, εμένα μου αρέσει το ποπ, οπότε τα βλέπω αυτά τα πολυθεάματα, τα λατρεύω. Αυτή τη φορά επειδή ήμουν ευαισθητοποιημένη με τη Γάζα πολιτικά, το παρακολούθησα όλο για να καταλάβω τι συμβαίνει με το Ισραήλ. Δηλαδή είχα πάθει ένα τέτοιο πράγμα: έβλεπα τις δηλώσεις των καλλιτεχνών, τι έβαζαν στο Instagram, τι γράφουν, τι γίνεται. Ολα. Ηθελα να δω αν θα βγει κάποιος να πει κάτι.

Η Μαρίνα Σάττι σάς αρέσει;

Μου άρεσε όλο αυτό που έχει πάει να κάνει. Θεωρώ ότι ήδη από την αρχή της εμφάνισής της ξεχώρισα αυτό που κάνει. Είναι φουλ γενιά Ζ στην απεύθυνση.

Πώς ήταν η εμπειρία να έχετε όλη την ευθύνη της παραγωγής ενός δίσκου; Με τη διανομή;

Είναι μια μεγάλη διαφορά από παλιά. Εντελώς. Ο κόσμος πια δεν θα πληρώσει εύκολα για δίσκο – CD.

Αρα είναι το ελάχιστο κλειδί το λάιβ σας.

Ναι, μα γι’ αυτό και ξαφνικά τα λάιβ απέκτησαν τόση σημασία. Νομίζω ότι το ένα έφερε το άλλο. Είναι και λίγο συνάντηση, event για τον κόσμο πια η συναυλία. Είναι ένα πολύ ωραίο πράγμα και καλώς έχει γίνει. Αλλά ελπίζω να μη σκάσει σαν φούσκα.