Η προσφυγιά αναβίωσε στη Σάρτη

Ηταν Χριστούγεννα του 1924, όταν οι πρώτοι πρόσφυγες από τον Μαρμαρά της Μικράς Ασίας έφταναν σε μια ακατοίκητη παραλία της Χαλκιδικής. Ενας τόπος έρημος ξεδιπλωνόταν μπροστά στα μάτια τους, χωρίς σπίτια, χωρίς ανθρώπους. Μόνο με δύο μοναστήρια, στα μετόχια των οποίων θα φιλοξενούνταν επί δύο χρόνια δεκάδες άνθρωποι, μέχρι να καταφέρουν να χτίσουν τα σπίτια τους. Τα συναισθήματα με τα οποία έφτασαν στη Σάρτη πριν από 100 χρόνια οι διωγμένοι Ελληνες από την Αφησιά της Μικράς Ασίας αναβίωσαν πριν από λίγες ημέρες σε μια συγκλονιστική αναπαράσταση: κάτοικοι της περιοχής, απόγονοι των προσφύγων, αναπαρέστησαν τους προγόνους τους που έφτασαν από τη θάλασσα φορτωμένοι με τα λιγοστά υπάρχοντά τους, αναζητώντας μια νέα πατρίδα για να ριζώσουν.

Μαζί με τους αφησιανούς πρόσφυγες το 1924 έφτασε και ο παπα-Θανάσης, ο οποίος μετά την τελευταία Θεία Λειτουργία στην Αφησιά έβαλε τα εικονίσματα του ναού σε ένα μπαούλο και οι διωγμένοι Ελληνες τα πήραν μαζί τους. Η εικόνα της Παναγίας Ελεούσας φυλάσσεται σήμερα στον Ιερό Ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου Σάρτης και τη μεταφορά της αναπαράστησανοι απόγονοι των προσφύγων

Μπήκαν στα θαλασσοδαρμένα καΐκια τους, κρατώντας λίγους μπόγους με ό,τι κατάφεραν να περισώσουν και έχοντας μαζί τους την εικόνα της Παναγίας της Ελεoύσας που έφεραν από την Αφησιά – κι έκαναν έτσι ένα ιδιαίτερο μνημόσυνο στους προγόνους τους. Η αγωνία στα μάτια των ξεριζωμένων, η νοσταλγία για τη θάλασσα της Αφησιάς που τόσο πολύ τους θύμιζε η παραλία της Σάρτης, τα όνειρά τους για το μέλλον, όλα ζωντάνεψαν ξανά έναν αιώνα μετά.

Μνημείο

Στην αναπαράσταση συμμετείχαν περισσότεροι από 25 άνθρωποι και την ευθύνη για το δρώμενο είχε ο Πολιτιστικός Σύλλογος Σάρτης «Η Αφησιά», με πρωτοβουλία του οποίου στήθηκε στο σημείο της αποβίβασης και ένα μνημείο για τα 100 χρόνια από την εγκατάσταση των προσφύγων στην περιοχή.

Οπως εξηγεί στα «ΝΕΑ» ο πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Νικόλαος Πετσάβας, απόγονος προσφύγων και ο ίδιος, «συνολικά 220 οικογένειες έφυγαν από την Αφησιά το 1924. Πρώτος σταθμός τους ήταν το Λαύριο». Εφτασαν εκεί με το πλοίο «Κωνσταντινούπολις», που μετέφερε στην Ελλάδα 1.200 βασανισμένες ψυχές. Κάποιοι παρέμειναν στο Λαύριο – άλλοι γνωρίζοντας ότι αρκετοί κάτοικοι του Μαρμαρά είχαν κατευθυνθεί προς τη Χαλκιδική αποφάσισαν να τους ακολουθήσουν. «Ετσι, 120 οικογένειες έφτασαν με καΐκια στη Σάρτη το 1924. Εδώ δεν υπήρχε απολύτως τίποτα. Εφτιαξαν τον οικισμό από την αρχή, στον οποίο έδωσαν νοσταλγικά το όνομα Νέα Αφησιά, και έζησαν σε απομόνωση μέχρι τη δεκαετία του ΄50. Τότε φτιάχτηκε ο πρώτος δρόμος που τους συνέδεε με άλλους οικισμούς της περιοχής. Τα πρώτα χρόνια η μόνη τους επαφή με τον υπόλοιπο κόσμο ήταν ένα καράβι που έδενε μία φορά την εβδομάδα – αν το επέτρεπαν οι καιρικές συνθήκες – για να φέρει τρόφιμα και άλλες προμήθειες», λέει ο κ. Πετσάβας.

Ιδιαίτερα συγκινητικές σκηνές εκτυλίχθηκαν κατά τη διάρκεια της αναπαράστασης της άφιξης των αφησιανών προσφύγων στη Χαλκιδική πριν από 100 χρόνια. Την αναπαράσταση δεν έκαναν ηθοποιοί αλλά κάτοικοι της Σάρτης, όλοι τους απόγονοι των προσφύγων του 1924

Αναφερόμενος στην αναπαράσταση, ο πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Σάρτης «Η Αφησιά» εξηγεί πως «θέλαμε να το ζήσουμε όλο αυτό. Ολοι όσοι συμμετείχαν ήταν απόγονοι προσφύγων. Μπήκαν στις βάρκες, ξεκίνησαν από κάποιο σημείο για να φανεί ότι έρχονται από μακριά, έφτασαν κρατώντας τα μπαούλα τους και μαζί τους είχαν ένα αντίγραφο της εικόνας της Παναγίας της Ελεούσας που έφεραν μαζί τους οι πρόσφυγες και που σήμερα φυλάσσεται στον ιερό ναό του Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Προσπαθήσαμε, ακολουθώντας πιστά τις μαρτυρίες που έχουμε καταγράψει, να αναπαραστήσουμε ακριβώς ό,τι έκαναν εκείνοι τότε. Και επειδή μας αρέσουν οι συμβολισμοί, οι νέοι που έβγαλαν την εικόνα στη στεριά είναι οι απόγονοι εκείνων που την είχαν βγάλει πριν από 100 χρόνια και έχουν τα ίδια ονόματα των προγόνων τους».

Πολύτιμα αντικείμενα

Κύριος σκοπός των κατοίκων της Σάρτης είναι η διάσωση της ιστορικής μνήμης. Στο πλαίσιο αυτό ο Πολιτιστικός Σύλλογος «Η Αφησιά», που αριθμεί περίπου 300 μέλη, έχει καταγράψει πολύτιμες μαρτυρίες, οι οποίες αποπνέουν την αγωνία των προσφύγων να χτίσουν ένα νέο, καλύτερο μέλλον στον τόπο όπου βρέθηκαν, έχει συγκεντρώσει τη γενεαλογία των αφησιανών προσφύγων, έχει συλλέξει αντικείμενα, φωτογραφίες και άλλα τεκμήρια από τους πρόσφυγες της περιοχής και έχει φτιάξει ένα μικρό ιστορικό και λαογραφικό μουσείο.

Το κεντρικό μνημείο που αποκαλύφθηκε την ημέρα του δρώμενου αναπαριστά μια στοίβα από κλειστά βιβλία, που συμβολίζουν την ιστορία που κουβάλησαν μαζί τους οι πρόσφυγες, πάνω στα οποία ένα ανοικτό βιβλίο, εν είδει ημερολογίου, περιλαμβάνει αληθινές μαρτυρίες των διωγμένων της Αφησιάς. Επίσης, στο σημείο τοποθετήθηκαν πλάκες με τα ονόματα των προσφυγικών οικογενειών, μια ελιά για τις ρίζες που έριξαν στον τόπο, μια άγκυρα για το τελευταίο τους λιμάνι και 120 λευκές τριανταφυλλιές για καθεμία από τις οικογένειες που ίδρυσαν τη Σάρτη.