H δικαιοσύνη δεν είναι εκδικητική. Δεν στηρίζεται στο συναίσθημα, ούτε το εκμεταλλεύεται. Στηρίζεται – ή πρέπει να στηρίζεται – στο κράτος δικαίου. Εγγυάται τις ατομικές ελευθερίες των πολιτών και τιμωρεί με αναλογικό τρόπο όσους τις παραβιάζουν. Γνωρίζει όμως να δείχνει και επιείκεια.
Η δικαιοσύνη δεν είναι αναίσθητη. Ενδιαφέρεται, και λαμβάνει υπόψη της, τους λόγους για τους οποίους μπορεί κάποιος να παραβιάσει τον νόμο. Δεν αντιμετωπίζει – ή δεν πρέπει να αντιμετωπίζει – με τον ίδιο τρόπο έναν πλούσιο με έναν φτωχό κλέφτη. Δείχνει κατανόηση απέναντι σε έναν σωματικά ή ψυχικά άρρωστο. Και είναι πάντα έτοιμη να συγχωρήσει κάποιον παραβάτη που δείχνει μεταμέλεια.
Η δικαιοσύνη δεν είναι όμως ούτε αφελής. Προτιμά να αφήσει ελεύθερο έναν ένοχο παρά να καταδικάσει έναν αθώο. Αλλά δεν γυρίζει το άλλο μάγουλο μπροστά σε έναν αποδεδειγμένα ένοχο. Ούτε επιτρέπει να τεθούν σε κίνδυνο ζωές αθώων ανθρώπων από έναν αμετανόητο παραβάτη. Αν κρίνει ότι ένας άνθρωπος είναι επικίνδυνος, φροντίζει – ή πρέπει να φροντίζει – την εξουδετέρωση αυτού του κινδύνου. Κάποιος που κακοποιεί τη γυναίκα του δεν μπορεί να μένει ανενόχλητος μέχρι να τη σκοτώσει.
Τούτων λεχθέντων, η σχέση της δικαιοσύνης με την ηθική δεν είναι αμφίπλευρη. Η μεταμέλεια μπορεί να συμβάλλει στην επιείκεια, δεν αποτελεί όμως ρητή προϋπόθεσή της. Το είδαμε στην περίπτωση του Παττακού: το 1990 αποφυλακίστηκε λόγω ανηκέστου βλάβης της υγείας του παρόλο που δεν σταμάτησε να υπερασπίζεται τα εγκλήματα της χούντας. Το είδαμε στην περίπτωση του Κουφοντίνα: μπορεί να σόκαρε κάθε δημοκρατικό άνθρωπο η εικόνα ενός προκλητικού και αμετανόητου δολοφόνου να κυκλοφορεί με επίσημη άδεια στα Εξάρχεια, όμως στις προϋποθέσεις που ορίζει ο νόμος για τη χορήγηση άδειας δεν περιλαμβάνεται η μεταμέλεια.
Βέβαια, η άδεια είναι διαφορετικό πράγμα από την αποφυλάκιση. Και πάλι: η «ηθική βελτίωση», το να «μεταστραφεί ο έσω άνθρωπος» όπως έλεγαν παλιά, δεν περιλαμβάνεται στους όρους του άρθρου 106 του Ποινικού Κώδικα για την υπό όρο απόλυση. Αυτό που κρίνεται κάθε φορά είναι αν αυτός που ζητά επιείκεια από ένα σύστημα το οποίο ο ίδιος πολέμησε, είτε από τα δεξιά είτε από τα αριστερά, έχει τη δυνατότητα να αξιοποιήσει αυτή την επιείκεια για να προβεί σε νέες επικίνδυνες πράξεις.
Πριν από έναν μήνα, το δικαστικό Συμβούλιο Λαμίας αποφάσισε την αποφυλάκιση του Νίκου Μιχαλολιάκου με περιοριστικούς όρους. Ο εισαγγελέας διαφώνησε, επισημαίνοντας ότι ο αρχηγός της Χρυσής Αυγής δεν έχει δείξει μεταμέλεια ούτε «ηθική βελτίωση», αλλά αντιθέτως επιμένει με άρθρα του ότι έχει πέσει θύμα πολιτικής σκευωρίας. Εκανε έφεση και το Συμβούλιο Εφετών Λαμίας τη δέχθηκε, με αποτέλεσμα ο Μιχαλολιάκος να επιστρέψει στη φυλακή.
Επειδή υπήρχε κίνδυνος να τελέσει νέες αξιόποινες πράξεις; Δύσκολο. Μάλλον για να κοπεί ο βήχας στον Κασιδιάρη και στον Κουφοντίνα. Γιατί η δικαιοσύνη είναι και προνοητική.
