Το παζλ

H καχυποψία δεν είναι μόνο θεμιτή, αλλά και αναγκαία: τα ανοίγματα ενός πολιτικού όπως ο Ερντογάν προς την Ελλάδα δεν μπορεί να εισπράττονται τοις μετρητοίς, πρέπει πάντα να λαμβάνονται υπόψη η συγκυρία, η οικονομική κατάσταση της Τουρκίας, οι πιέσεις που δέχεται από τους συμμάχους της, τα παζάρια του κυβερνώντος κόμματος με τους εταίρους του, το τι θέλει κάθε φορά να ακούσει το εσωτερικό ακροατήριο. Ο ίδιος ο τούρκος πρόεδρος, άλλωστε, φροντίζει συχνά να συνοδεύει τις θετικές χειρονομίες με εμπρηστικές δηλώσεις.

Υπάρχει όμως κι ένας άλλος τρόπος να αναλύσουμε κινήσεις όπως οι υποστηρικτικές δηλώσεις της αξιωματούχου του τουρκικού υπουργείου Πολιτισμού για τα Γλυπτά, το παράθυρο που άφησε ο τούρκος υπουργός Παιδείας για την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, η στήριξη, με ανταλλάγματα φυσικά, της υποψηφιότητας της Ελλάδας για μια θέση μη μόνιμου μέλους στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Να σκεφτούμε δηλαδή πόσο μπορεί να είχε βοηθήσει, χρόνια τώρα, μια αντιμετώπιση των ελληνοτουρκικών διαφορών με θετικό πνεύμα. Τι παράπλευρες συνέπειες θα μπορούσε να έχει η παραγωγική αξιοποίηση των κοινών συμφερόντων των δύο χωρών αντί για την εμμονική οχύρωση πίσω από κλισέ περί «ανθελληνικών προκλήσεων».

Η αντίρρηση είναι γνωστή: το τανγκό θέλει δύο. Δεν μπορείς να επενδύσεις σε μια χώρα που συνδέει την κυριότητα μιας σειράς νησιών με την αποστρατιωτικοποίησή τους. Δεν μπορείς να κάνεις καλόπιστο διάλογο με κάποιον που ανά πάσα στιγμή μπορεί να βγάλει από το συρτάρι το casus belli. Μα η απειλή αυτή, όσο προκλητική κι αν ακούγεται (και είναι), παραπέμπει σε ένα σενάριο, τη γενική επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια, που θα μετέτρεπε το Αιγαίο σε ελληνική λίμνη. Οποιαδήποτε χώρα, και τις καλύτερες προθέσεις να είχε, θα αντιδρούσε με σφοδρότητα σε μια τέτοια κίνηση, προς την οποία άλλωστε ήταν και είναι αντίθετοι όχι μόνο οι σύμμαχοί μας, αλλά και όλοι οι έλληνες πολιτικοί που πιστεύουν στην ανάγκη των σχέσεων καλής γειτονίας, με πρώτο τον αείμνηστο Κωνσταντίνο Καραμανλή.

Η διπλωματία, βέβαια, ορίζει ότι δεν αποκηρύσσεις μονομερώς ένα δικαίωμά σου. Μπορείς όμως, μέσω της διπλωματίας, να στείλεις μήνυμα στην άλλη πλευρά ότι είσαι διατεθειμένος να συζητήσεις όλα εκείνα τα μέτρα που θα συμβάλουν στην παγίωση της ειρήνης, της εμπιστοσύνης και της συνεργασίας. Ο έλληνας Πρωθυπουργός το έχει κάνει σε έναν βαθμό, αποσπώντας μια διαρκή ηρεμία στους ουρανούς του Αιγαίου. Διστάζει όμως να κάνει το αποφασιστικό βήμα, είτε επειδή περιμένει να διαπραγματευτεί από θέση ισχύος είτε επειδή φοβάται μήπως του πουν ότι κάνει παραχωρήσεις στους πειρατές.

Η Τουρκία, όμως, δεν είναι Σοβιετική Ενωση. Και το ότι στερείται πολλών από τα χαρακτηριστικά των κανονικών δημοκρατιών δεν την καθιστά αυτομάτως αναξιόπιστο συνομιλητή. Μερικές φορές είναι αρκετό να συνδέσεις τα κομμάτια του παζλ.