Ο κόσμος στον οποίο ζούμε, πιο «ενιαίος» παρά ποτέ από πολλές απόψεις, είναι ταυτόχρονα πιο ανταγωνιστικός παρά ποτέ στα διάφορα μέρη που τον αποτελούν. Υπάρχει κραυγαλέα, εκρηκτική αντίθεση ανάμεσα στις υλικές δυνάμεις που κατέκτησε, και τις κοινωνικές σχέσεις μέσα στις οποίες ακόμα ζει.

Η πραγματική «εξουσία» είναι περισσότερο παρά ποτέ συγκεντρωμένη σε μικρές προνομιακές μειοψηφίες, Δυτικά και Ανατολικά. Οι μειοψηφίες άλλωστε αυτές, διηρημένες στις ίδιες τις γραμμές τους σε μικρότερα ακόμα ανταγωνιστικά κλειστά «κέντρα», είναι ξεπερασμένες από τις δυνάμεις που διαθέτουν και πάνω στις οποίες θεωρούν ότι τάχα κυριαρχούν.

Ο κόσμος μας, στο σύνολο, παρασύρεται προς ένα άγνωστο μέλλον που κανείς δεν προσδιορίζει και δεν μπορεί να προβλέψει.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 3.5.1985, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Το αποκορύφωμα της παρανοϊκής του πορείας και εξέλιξης εκδηλώνεται πολύτροπα. Στη ρήξη που διευρύνεται ανάμεσα στις αναπτυγμένες χώρες και τον ογκούμενο «Τρίτο Κόσμο». Στην επιταχυνόμενη καταστροφή του οικολογικού περιβάλλοντος. Στην αέναη κούρσα των ατομικών και πολεμικών γενικά εξοπλισμών.

Και τα τρία αυτά φαινόμενα, σε στενότατη αλληλεπίδραση, οδηγούνται στον πιο εκρηκτικό παροξυσμό. Αν η ανθρωπότητα αποφύγει την καταστροφή της, από μια από τις τρεις αυτές αιτίες, ή οποιοδήποτε συνδυασμό τους, πολύ πριν βέβαια ο πλανήτης χτυπηθεί από κάποια κρυφή ακόμα «Νέμεση», κάποιον άγνωστο μετεωρίτη ή κομήτη, ή απότομη πτώση της θερμοκρασίας, θάναι «θαύμα». «Θαύμα» με τα σημερινά δεδομένα αν η δυναμική τους αλληλεπίδραση εξακολουθήσει να εξελίσσεται όπως τώρα. Όποιος άνθρωπος έχει από την γενική του ανάπτυξη και την ενεργό κοινωνική του ένταξη κάποιο «περίσσευμα» συνείδησης, πρέπει να θεωρεί ότι η «σωτηρία» βρίσκεται στην μαζική, συντονισμένη, σε ολοένα και ανώτερα επίπεδα, αντίδραση της κοινωνίας.

Ο «Επαναστάτης Άνθρωπος» υποτίθεται ότι έχει τέτοιο «περίσσευμα συνείδησης», και γι’ αυτό βρίσκει την ολοκλήρωσή του όχι στην απλή παρατήρηση και σκέψη, αλλά ταυτόχρονα στη δράση και την πάλη.

Είναι αδύνατο να προδεί κανείς ποιος θα κερδίσει στην επιταχυνόμενη κούρσα ανάμεσα στις νέες ανεξέλεγκτες δυνάμεις που δημιούργησε η ανθρωπότητα, και τη μειοψηφία ακόμα των ανθρώπων που έχουν συνείδηση σε ποιον όλεθρο οδεύουμε ξένοιαστοι ή παραλυμένοι από ένα αίσθημα αδυναμίας ή μοιρολατρίας, και προσπαθούν να αφυπνίσουν έγκαιρα τη συντριπτική, αν είναι δυνατό, πλειοψηφία της κοινωνίας της εποχής τους.

Το ταξίδι λοιπόν είναι χωρίς τέλος, ο σταθμός «Ιθάκη» δεν υπάρχει.

Ο Επαναστάτης Άνθρωπος έχει συγκεράσει θεώρηση, σκέψη, πράξη, δράση, πάλη, όσο η καταχνιά του χρόνου και της βιολογικής φθοράς δεν του σκεπάζει το μυαλό, και η θέλησή του αντέχει ακόμα.

[…]

Οι επιμέρους καταστάσεις έχουν καθαυτές ένα περιορισμένο ενδιαφέρον, όταν δεν εντάσσονται στη γενικότητα. Όταν βρίσκομαι στη Γαλλία ή στην Αγγλία ή την Ισπανία ή την Πορτογαλία ή σε κάποια αφρικανική ή λατινοαμερικανική χώρα, οι ειδικές τους καταστάσεις με βοηθούν να επαληθεύω, να μεταβάλλω, να θεμελιώνω γενικότερες εκτιμήσεις και προοπτικές.

Αλλά και ο «Τρίτος Κόσμος» δεν είναι καθόλου «ενιαίος». Ιδιαίτερες ηθικές αξίες, ιδιαίτερη ψυχοσύνθεση και νοοτροπία, ιδιαίτερη κουλτούρα διακρίνουν π.χ. τους Άραβες, τους Μαύρους, τους Ασιάτες, τους Λατινοαμερικανούς, ξένες από πολλές απόψεις στον δικό μας τρόπο συμπεριφοράς και κατανόησης. Μας κρίνουν και τους κρίνουμε με σταθμά διαφορετικά, που εξηγούν την ασυνεννοησία, τις ανοιχτές προστριβές και τις κρυφές αντιπάθειες.

Αλλά ο Επαναστάτης Άνθρωπος, διεθνιστής, κοσμοπολίτης από τη φύση του, πρέπει να ’χει βαθιά συνείδηση και κατανόηση για την κατάσταση αυτή και να ’ναι ανοικτός σ’ όλες τις εμπειρίες και προσφορές από τον πλανήτη ολόκληρο.

Στη ζωή μου είχα διαρκώς να κάνω με άτομα απ’ όλες τις κοινωνικές τάξεις, αλλά και από πληθώρα χωρών και φυλών.

Προσπάθησα να τους προσεγγίσω επισημαίνοντας πού βρίσκεται η χαρακτηριστική «διαφορά» μαζί τους, να εξοικειωθώ μαζί της, να την ιδιοποιηθώ σ’ ό,τι το νέο προσέθετε στην πείρα μου και τον πολιτισμό μου.

Όταν συναντούσα ή συναντώ ή μελετώ κάποιο «ιστορικό» πρόσωπο, π.χ. τον Μπεν Μπέλλα στο απελευθερωμένο Αλγέρι ή σήμερα στην Ισπανία, την Αγγλία, την Ελβετία, ή τον Καντάφι σε κάποια σκηνή του στην έρημο ή σ’ ένα διεθνές σεμινάριο, στην Τρίπολη ή στη Βεγγάζη, ή τον Κάστρο ή τον Γκεβάρα ή τον Αλιέντε ή τον Χομεϊνί, πριν φύγει από τη Γαλλία, ή… ή… μ’ ενδιαφέρει ιδιαίτερα τι ζυγιάζουν σαν άνθρωποι τους οποίους διαμόρφωσε η εξουσία.

Τι βάθος είχαν ή απέκτησαν, πόσο απέφυγαν να χάσουν το «γνώθι σαυτόν» τους και να καταντήσουν απλοί παίκτες της «Κωμωδίας της Εξουσίας».

Αλλά στη μακριά «Γαλαρία των Πορτραίτων» που βλέπω να περνά συχνά από τα μάτια μου όταν τα στρέψω πίσω στη ζωή μου, φυσιογνωμίες από απλούς ανθρώπους, από αγωνιστές κάθε φυλής, άνδρες και γυναίκες με τους οποίους σε μια στιγμή της ζωής μας συνδεθήκαμε στενότερα, παίρνουν μια πιο ολοκληρωμένη διάσταση.

Θα ’θελα ακόμα μια φορά να τους χαιρετήσω όλους, να τους πω πως παραμένουν αξέχαστοι στη μνήμη μας, σύμβολα από κοινά αμετάκλητα ιδανικά, και μια κοινή πάλη.

Τα ζώα τελειώνουν τη ζωή τους χωρίς βέβαια προσευχές, αλλά και χωρίς λιγοψυχίες, κραυγές, θρήνους, δάκρυα.

Γέρνουν στο χώμα, ύστερα από τόσο μόχθο, και παραδίδονται, έχοντας απόλυτα ηρεμήσει, στο μυστήριο της Μεγάλης Σιωπής.

Μάρτης 1985

*Κείμενο του Μιχάλη Ράπτη, ευρέως γνωστού ως Πάμπλο (Michel Pablo), ηγετικής μορφής του διεθνούς τροτσκιστικού κινήματος. Έφερε τον τίτλο «Μια ζωή επαναστάτης» και είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Το Βήμα» στις 3 Μαΐου 1985.

Ο Μιχάλης Ράπτης

Το παρόν άρθρο αφιερώνεται στη μνήμη του χιλιανού προέδρου Σαλβαδόρ Αλιέντε (Salvador Allende Gossens), ο οποίος γεννήθηκε στην πόλη Βαλπαραΐζο στις 26 Ιουνίου 1908 και απεβίωσε στο Σαντιάγο στις 11 Σεπτεμβρίου 1973.