Εκλογές στη Γαλλία: Τα διακυβεύματα για τη χώρα και την Ευρώπη

Η Γαλλία ετοιμάζεται για τις πιο κρίσιμες και πολωμένες βουλευτικές εκλογές της πρόσφατης ιστορίας της, με τους πολίτες να σπεύδουν στις κάλπες για τον πρώτο γύρο, σήμερα Κυριακή, εν μέσω των ανησυχιών από την αυξανόμενη δημοτικότητα της ακροδεξιάς.

Ήταν 9 Ιουνίου, όταν ο Εμανουέλ Μακρόν ανακοίνωνε τη διάλυση της Εθνοσυνέλευσης και τη διενέργεια πρόωρων εκλογών εξαιτίας της βαριάς ήττας του φιλελεύθερου συνασπισμού από την ακροδεξιά «Εθνική Συσπείρωση» (RN) στις ευρωεκλογές.

Οι ψηφοφόροι, οι σχολιαστές και ακόμη και ορισμένοι από τους ίδιους τους πολιτικούς συμμάχους του Μακρόν λένε ότι πρόκειται για ένα μεγάλο στοίχημα, το οποίο αν τελικά επαληθευτούν οι δημοσκοπήσεις φέρνει το κόμμα της Λεπέν πιο κοντά στην εκλογική νίκη.

Ακολουθεί ένας οδικός χάρτης για τα κλειδιά και την κατανόηση των εκλογών.

Το εκλογικό σύστημα στη Γαλλία;

Η Γαλλία έχει ημιπροεδρικό σύστημα. Ο πρόεδρος εκλέγεται με άμεση και καθολική ψηφοφορία από το 1965. Οι βουλευτικές εκλογές διεξάγονται επίσης με άμεση και καθολική ψηφοφορία.

Ο πρωθυπουργός διορίζεται από τον πρόεδρο, αλλά συνήθως ανήκει σε πολιτικό κόμμα που έχει την πλειοψηφία στην Εθνοσυνέλευση. Συνεπώς, ο πρόεδρος και ο πρωθυπουργός μπορούν θεωρητικά να ανήκουν σε δύο διαφορετικά κόμματα.

Ο πρώτος γύρος ξεκινά την Κυριακή 30 Ιουνίου και θα υπάρξει δεύτερος γύρος στις 7 Ιουλίου. Σαράντα εννέα εκατομμύρια πολίτες με δικαίωμα ψήφου πρόκειται να επιλέξουν 577 βουλευτές.

Η επαναληπτική ψηφοφορία θα διεξαχθεί λιγότερο από τρεις εβδομάδες πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού, με τη δήμαρχο της πόλης, να δηλώνει ότι οι πρόωρες εκλογές «χάλασαν το πάρτι».

Οι γαλλικές προεδρικές και βουλευτικές εκλογές διεξάγονται σε δύο γύρους με το πλειοψηφικό σύστημα. Αυτό σημαίνει ότι οι δύο πρώτοι υποψήφιοι που θα λάβουν τις περισσότερες ψήφους στον πρώτο γύρο την Κυριακή θα περάσουν αυτόματα στον δεύτερο γύρο.

Υπάρχει ένα ρητό: Στον πρώτο γύρο ψηφίζεις με την καρδιά σου, στον δεύτερο με το μυαλό σου. Αυτό σημαίνει ότι οι επιλογές του δεύτερου γύρου είναι συχνά μία ψήφος «τακτικής», όχι υπέρ ενός συγκεκριμένου υποψηφίου καθαυτού, αλλά για να διασφαλιστεί ότι δεν θα κερδίσει κάποιος άλλος.

Επιπλέον, όσοι υποψήφιοι λάβουν τουλάχιστον το 12,5% των ψήφων των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων – και όχι, όπως συμβαίνει συχνά, των ψηφοφόρων που ψήφισαν πραγματικά – θα περάσουν επίσης στον δεύτερο γύρο.

Οι ψηφοφόροι θα πρέπει στη συνέχεια να αποφασίσουν στον δεύτερο γύρο την Κυριακή ποιος από τους υποψηφίους θα κερδίσει την έδρα στο κοινοβούλιο.

Το σύστημα αυτό έχει σημαντικό αντίκτυπο στα πολιτικά αποτελέσματα και στη συμπεριφορά των ψηφοφόρων.

Οι πολιτικοί αναλυτές θα παρακολουθούν στενά την προσέλευση των ψηφοφόρων. Όσο υψηλότερη είναι η προσέλευση, τόσο πιο πιθανό είναι περισσότεροι από δύο υποψήφιοι να φτάσουν το όριο του 12,5%.

Ποιος είναι στα δεξιά;

Το ακροδεξιό κόμμα «Εθνική Συσπείρωση» έχει διευρυνόμενο προβάδισμα στις δημοσκοπήσεις ενόψει του πρώτου γύρου της Κυριακής. Η Μαρίν Λεπέν επιδιώκει να μεταρρυθμίσει το κόμμα από τότε που ανέλαβε από τον πατέρα της, Ζαν-Μαρί Λεπέν, το 2011. Έχει προσπαθήσει να αναδιαμορφώσει την εικόνα του, ώστε να γίνει πιο αποδεκτή στον μέσο Γάλλο ψηφοφόρο.

«Αυτή η στρατηγική εξομάλυνσης σημαίνει ότι έχει έρθει σε ρήξη με όλα όσα φοβίζουν τον κόσμο για το κόμμα», είπε μιλώντας στο Michigan Public, ο Γάλλος πολιτικός ιστορικός Ζαν Γκαριζέ. Αυτό περιελάμβανε την απομάκρυνση από τις αντισημιτικές προκλήσεις του πατέρα της και την πίεση για έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Αλλά το κόμμα έχει διατηρήσει τις βασικές, εθνικιστικές πεποιθήσεις για το τι σημαίνει να είσαι Γάλλος. Το νέο πρόσωπο του κόμματος είναι ο 28χρονος Ζορντάν Μπαρντελά, ο οποίος ανέλαβε από τη Λεπέν την ηγεσία του κόμματος -πρώτος που δεν φέρει το οικογενειακό όνομα- το 2022.

Το νεανικό χάρισμα, η εξυπνάδα, η ρητορική ικανότητα και η γνώση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης του Μπαρντελά βοηθούν να προσελκύσει μαζικά νέους ανθρώπους. Έχει 1,7 εκατομμύρια οπαδούς στο TikTok.

Ο Μπαρντελά έχει υποσχεθεί να αντιμετωπίσει τη μετανάστευση, την ασφάλεια και το υψηλό κόστος ζωής, συμπεριλαμβανομένης της υπόσχεσης να μειώσει δραματικά τους φόρους στα καύσιμα, στο ηλεκτρικό ρεύμα και στο φυσικό αέριο. Αλλά το κόμμα έχει υπαναχωρήσει από ορισμένες υποσχέσεις, όπως η μείωση της ηλικίας συνταξιοδότησης στα 60 έτη.

Ποιος είναι στα αριστερά;

Στη δεύτερη θέση στις δημοσκοπήσεις βρίσκεται ένας αριστερός συνασπισμός που αυτοαποκαλείται Νέο Λαϊκό Μέτωπο, σε αναφορά στο αρχικό Λαϊκό Μέτωπο που «πολέμησε» τα ακροδεξιά κινήματα και κέρδισε τις γαλλικές εκλογές το 1936.

Το μεγαλύτερο μέλος του συνασπισμού είναι το Σοσιαλιστικό Κόμμα, του οποίου ηγείται ο 44χρονος Ραφαέλ Γκλικσμάν. Το Νέο Λαϊκό Μέτωπο έχει παρουσιάσει σχέδια για την αύξηση των μισθών του δημόσιου τομέα, τη θέσπιση ανώτατων ορίων τιμών στα τρόφιμα, στο φυσικό αέριο και στο ηλεκτρικό ρεύμα, τη μείωση της ηλικίας συνταξιοδότησης στα 60 έτη και την ενίσχυση των μέτρων για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.

Υποστηρίζει ακόμα ότι θα πληρώσει για τις αυξανόμενες δημόσιες δαπάνες μέσω ενός συνδυασμού φόρων για τις επιχειρήσεις και τους πλούσιους. Ωστόσο, αυτό έχει εγείρει κάποια ερωτήματα σε μια χώρα που είδε πρόσφατα την πιστοληπτική της ικανότητα να υποβαθμίζεται λόγω ανησυχιών για τον προϋπολογισμό.

Για να αντιμετωπιστεί η ακροδεξιά, οι Σοσιαλιστές, ένα κύριο αριστερό κόμμα που κυβέρνησε τη Γαλλία στο παρελθόν, έχει συμμαχήσει με τους Πράσινους και άλλα αριστερά κόμματα, συμπεριλαμβανομένων των Κομμουνιστών και του κόμματος «Ανυπότακτη Γαλλία».

Ο ηγέτης της «Ανυπότακτης Γαλλίας», ο 72χρονος Ζαν-Λυκ Μελανσόν, σύμφωνα με τον Γκαριζέ «είναι γνωστός για τον αριστερό λαϊκισμό του, αφού διεκδίκησε δύο φορές την προεδρία. Αλλά έχει γίνει όλο και πιο ριζοσπαστικός και διχαστικός τελευταία, τρομάζοντας ορισμένους αναποφάσιστους ψηφοφόρους».

«Ήταν μια δύσκολη απόφαση», δήλωσε ο Γκλικσμάν για τη συμμαχία μεταξύ των Σοσιαλιστών του και των υπόλοιπων αριστερών ομάδων. «Δεν πρόκειται για έναν γάμο αγάπης. Δεν διαγράψαμε τις βαθιές διαιρέσεις μας, αλλά δημιουργήσαμε μια εκλογική μονάδα δράσης αντίστασης ενάντια στο χειρότερο σενάριο: τον θρίαμβο της ακροδεξιάς», είπε ακόμα.

Ποιος βρίσκεται στο κέντρο;

Το κεντρώο κόμμα συνασπισμού του προέδρου Μακρόν, η «Αναγέννηση», βρίσκεται στην τρίτη θέση των δημοσκοπήσεων. Ο Γκαμπριέλ Ατάλ, ο 35χρονος πρωθυπουργός της Γαλλίας, είναι ένας από τους κορυφαίους υποστηρικτές της εκστρατείας, προβάλλοντας αυτό που θεωρεί ως επιτυχίες του προέδρου της χώρας και υπερασπιζόμενος τις θέσεις του κόμματος υπέρ της Ε.Ε. και της προστασίας περιβάλλοντος.

Ως εν ενεργεία υπουργός, ο Μακρόν δέχεται συχνά την ευθύνη για οτιδήποτε έχει πάει στραβά τα τελευταία επτά χρόνια και το ποσοστό αποδοχής του έχει κατρακυλήσει στο 28%.

Από τότε που επανεξελέγη για δεύτερη θητεία το 2022, χάνοντας την απόλυτη πλειοψηφία στο κοινοβούλιο, ο Μακρόν χρησιμοποίησε εκτελεστικά διατάγματα αντί να τα περάσει από το κοινοβούλιο πολλά μέτρα, συμπεριλαμβανομένης μιας αμφιλεγόμενης μεταρρύθμισης που αύξησε την ηλικία συνταξιοδότησης από τα 62 στα 64 έτη. Αυτό άφησε πολλούς Γάλλους να αισθάνονται ότι τους επιβάλλει νόμους.

Γιατί ο Μακρόν προκήρυξε πρόωρες εκλογές;

Η Γαλλία δεν ήταν προγραμματισμένο να έχει βουλευτικές εκλογές μέχρι το 2027, ενώ δεν είναι τόσο συνηθισμένο για έναν Γάλλο ηγέτη να προκηρύσσει πρόωρες εκλογές, σε αντίθεση με άλλες χώρες.

Ωστόσο, υπήρξαν εκκλήσεις για πρόωρες βουλευτικές εκλογές στη Γαλλία, ιδίως από τον Μπαρντελά, λόγω της ισχυρής εμφάνιση του κόμματός του στις ευρωεκλογές.

Τελικά, ο Μακρόν προκήρυξε πρόωρες εκλογές σε τηλεοπτικό του διάγγελμα, στο οποίο ανέφερε πως: «Η άνοδος των εθνικιστών και των δημαγωγών αποτελεί κίνδυνο για το έθνος μας και την Ευρώπη».

Επίσης, δήλωσε βέβαιος «για την ικανότητα του γαλλικού λαού να κάνει την καλύτερη επιλογή για τον εαυτό του και τις μελλοντικές γενιές».

Πολλοί κάνουν λόγο για μια ριψοκίνδυνη κίνηση που αιφνιδίασε σχεδόν όλους, συμπεριλαμβανομένων των μελών του κόμματός του. Η πρόεδρος του Κοινοβουλίου, Γιαέλ Μπράουν-Πιβέ, μέλος του κόμματος του Μακρόν, χαρακτήρισε τη διάλυση της Εθνοσυνέλευσης «βίαιη πράξη» που έθεσε απότομα τέλος σε μια λειτουργούσα κυβέρνηση.

Και ορισμένοι αναλυτές είναι επιφυλακτικοί για το αν η απόφαση θα λειτουργήσει υπέρ της κυβέρνησης. «Νομίζω ότι είναι περισσότερο από πιθανό να γυρίσει μπούμερανγκ», είπε ο Ντάγκλας Ουέμπερ, ο οποίος διδάσκει πολιτικές επιστήμες στη γαλλική σχολή επιχειρήσεων INSEAD.

«Είναι πραγματικά πολύ πιθανό ότι η ‘Εθνική Συσπείρωση’ θα λάβει είτε μια σχετική είτε μια απόλυτη πλειοψηφία στο τέλος της ημέρας στις βουλευτικές εκλογές», προσέθεσε.

Θα μπορούσαν οι Γάλλοι ψηφοφόροι να μπλοκάρουν την ακροδεξιά;

Ιστορικά, οι Γάλλοι ψηφοφόροι διαφόρων πολιτικών αποχρώσεων έχουν ενωθεί για να αποτρέψουν τη νίκη της ακροδεξιάς. Αυτό έχει ακόμη και όνομα: front républicain – ρεπουμπλικανικό μέτωπο.

Ένα αξιοσημείωτο παράδειγμα ήταν το 2002, όταν ο Ζαν-Μαρί Λε Πεν έκανε την έκπληξη και προκρίθηκε στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών. Οι αριστεροί ψηφοφόροι προσήλθαν μαζικά για να στηρίξουν τον συντηρητικό Ζακ Σιράκ, ο οποίος κέρδισε τελικά με ένα επιβλητικό 82%.

Και πιο πρόσφατα, ψηφοφόροι που δεν υποστήριζαν απαραίτητα τον Μακρόν τον στήριξαν για να μην γίνει πρόεδρος η Μαρίν Λεπέν.

Αλλά αυτή τη φορά αυτή η παράδοση μπορεί να μην ισχύει.

Πολλοί ψηφοφόροι δεν θεωρούν πλέον την «Εθνική Συσπείρωση» ως κάτι πολύ ακραίο ή ως προσβολή των αξιών της γαλλικής δημοκρατίας «Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφοσύνη». Ορισμένοι ψηφοφόροι μάλιστα υποστηρίζουν ότι αντιλαμβάνονται μεγαλύτερη απειλή από τις αριστερές λαϊκιστικές ομάδες.

Η πολιτική αναλύτρια Νόνα Μάγιερ, που παρακολουθεί εδώ και χρόνια την πορεία της ακροδεξιάς στη χώρα, υποστήριξε ότι για πρώτη φορά το ποσοστό των Γάλλων που βλέπουν το κόμμα της «Εθνικής Συσπείρωσης» ως κίνδυνο για τη δημοκρατία έχει πέσει κάτω από το ποσοστό εκείνων που λένε ότι δεν είναι.

«Το 45% δεν τη βλέπει ως κίνδυνο, ενώ το 41% τη βλέπει. Αυτό δείχνει ότι οι άνθρωποι πιστεύουν ότι η ‘Εθνική  Συσπείρωση’ μπορεί μια μέρα να αποτελέσει την κυβερνητική πλειοψηφία», είπε στο Michigan Public.

H Μάγιερ είπε ότι η Λεπέν θεωρείται όλο και περισσότερο ως εκπρόσωπος της παραδοσιακής πατριωτικής δεξιάς, παρά της ακροδεξιάς.

Τι θα μπορούσε να συμβεί;

Μέχρι στιγμής οι δημοσκοπήσεις δείχνουν το κόμμα «Αναγέννηση» του προέδρου Μακρόν να συγκεντρώνει το 20%, η «Εθνική Συσπείρωση» συγκεντρώνει 36% και το «Νέο Λαϊκό Μέτωπο» 29%.

Ανάλογα με το πώς θα εξελιχθούν οι ψήφοι την Κυριακή, θα μπορούσε να υπάρξει δεύτερος γύρος στον οποίο οι ψηφοφόροι θα πρέπει να επιλέξουν μεταξύ είτε της αριστεράς είτε της δεξιάς.

Σε κάθε περίπτωση, θα μπορούσε να υπάρξει αναταραχή με τα κόμματα να προσπαθούν να διαπραγματευτούν για το ποιος θα κυβερνήσει. Θα μπορούσε ακόμη και να υπάρξει μια διαιρεμένη κυβέρνηση συνεργασίας, στην οποία ο πρόεδρος και ο πρωθυπουργός προέρχονται από διαφορετικά κόμματα. Αυτό το σενάριο θα σήμαινε αδιέξοδο για τη Γαλλία και θα καθιστούσε τον Μακρόν ανίκανο να προωθήσει πολιτικές.

Το γαλλικό Σύνταγμα δεν επιτρέπει στον Μακρόν να προκηρύξει νέες βουλευτικές εκλογές πριν από τον Ιούνιο του 2025.

Οι δημοσκόποι σύμφωνα με το Euractiv, προβλέπουν ότι η προσέλευση των ψηφοφόρων θα μπορούσε να ανέλθει στο 65% αυτή τη φορά, πολύ πάνω από το 47,5% του 2022, γεγονός που καθιστά ακόμη πιο δύσκολο να αποτραπεί μια νίκη των ακροδεξιών στον δεύτερο γύρο.

Οι ψήφοι όσων δεν υποστηρίζουν την Εθνική Συσπείρωση θα μπορούσαν να μοιραστούν μεταξύ δύο υποψηφίων (του Μακρόν και της Αριστεράς), καθιστώντας τον υποψήφιο της Εθνικής Συσπείρωσης πιο πιθανό να κερδίσει.

Τι μπορούμε να περιμένουμε την επόμενη εβδομάδα;

Οι πολιτικές στρατηγικές θα διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο, καθώς μια σειρά από πτυχές θα έρθουν στο προσκήνιο. Σε δεκάδες, αν όχι εκατοντάδες, εκλογικές περιφέρειες, είναι απολύτως πιθανό τρεις υποψήφιοι να αναμετρηθούν μεταξύ τους.

Το ερώτημα που τίθεται τότε είναι αν ένας από τους υποψηφίους που θα κατέβει εναντίον της «Εθνικής Συσπείρωσης» θα πρέπει να εγκαταλείψει την κούρσα. Αυτό θα επέτρεπε στις ψήφους των αντιπάλων του να συσπειρωθούν πίσω από έναν μόνο υποψήφιο εις βάρος των προτιμήσεων ορισμένων ψηφοφόρων.

Ένα άλλο ζήτημα για τους ψηφοφόρους της αριστεράς και του στρατοπέδου του Μακρόν είναι: αν ο υποψήφιός τους δεν περάσει στον δεύτερο γύρο, θα πρέπει να δώσουν την ψήφο τους στον άλλο υποψήφιο που κατεβαίνει εναντίον της Εθνικής Συσπείρωσης προκειμένου να εμποδίσουν την ακροδεξιά;

Και το πιο σημαντικό, θα δώσουν οι πολιτικοί ηγέτες σαφείς ενδείξεις για το ποιον θα πρέπει να ψηφίσουν οι ψηφοφόροι στον δεύτερο γύρο;

Οι βουλευτικές εκλογές αποτελούνται από μια σειρά 577 τοπικών εκλογών που ακολουθούν τη δική τους εκλογική λογική και όχι κομματικές γραμμές.

Οι συσχετισμοί

Οι πρόσφατες δημοσκοπήσεις δίνουν μια συγκεχυμένη εικόνα για το πώς θα μπορούσε να μοιάζει η Εθνοσυνέλευση, καθώς η συμπεριφορά των ψηφοφόρων είναι δύσκολο να προβλεφθεί πριν από τον δεύτερο γύρο.

Ωστόσο, ορισμένες επιλογές εξετάζονται ήδη.

Έως και 220 ηγετικά στελέχη της αριστερής πολιτικής και της κοινωνίας των πολιτών, μεταξύ των οποίων και πρώην υπουργοί του Μακρόν, υπέγραψαν επιστολή που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Le Monde την Τρίτη (25 Ιουνίου), καλώντας τις «δημοκρατικές δυνάμεις» να «συμφωνήσουν να αποτρέψουν την Εθνική Συσπείρωση από το να αποκτήσει την απόλυτη πλειοψηφία στην Εθνοσυνέλευσ».

Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι όπου ο αριστερός συνασπισμός έρχεται τρίτος πίσω από το κόμμα του Μακρόν και τους δεξιούς λαϊκιστές, οι αριστεροί υποψήφιοι θα μπορούσαν να κληθούν να αποσύρουν την υποψηφιότητά τους και οι ψήφοι τους θα μπορούσαν στη συνέχεια να διανεμηθούν στο στρατόπεδο του Μακρόν στο όνομα του «ρεπουμπλικανικού μετώπου».

Ωστόσο, αυτή δεν φαίνεται να είναι η προφανής επιλογή για όλους.

Σε περιπτώσεις όπου υπάρχει αντιπαράθεση μεταξύ της αριστεράς και των δεξιών λαϊκιστών, ο Μακρόν θα μπορούσε, σύμφωνα με δημοσιεύματα των μέσων ενημέρωσης, να καλέσει τους ψηφοφόρους του να μπλοκάρουν και τους δύο.

Γιατί οι εκλογές έχουν σημασία;

Η πολιτική ανησυχία απομονώνει τη Γαλλία σε ευρωπαϊκό επίπεδο και αποδυναμώνει την εμπιστοσύνη μεταξύ Παρισιού και Βερολίνου, η συνεργασία των οποίων θεωρείται κλειδί για μια ισχυρή Ευρωπαϊκή Ένωση. Πρακτικά και συμβολικά, το γεγονός ότι ένα κορυφαίο μέλος της Ε.Ε. -η νούμερο 2 οικονομία της- καταναλώνεται και παραγκωνίζεται από εσωτερικές διαμάχες θα μπορούσε να αποτελέσει πλήγμα για το μπλοκ των 27 χωρών καθώς αντιμετωπίζει προκλήσεις όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία, η κλιματική κρίση και η μετανάστευση.

Η Γαλλία είναι επίσης μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών με δικαίωμα βέτο, πυρηνική δύναμη και σημαντικός σύμμαχος των Ηνωμένων Πολιτειών στο ΝΑΤΟ – μία από τις μοναδικές ευρωπαϊκές χώρες, μαζί με το Ηνωμένο Βασίλειο, που έχει τη στρατιωτική ισχύ να στέλνει μεγάλες εκστρατευτικές δυνάμεις σε ζώνες συγκρούσεων.

Ο Μάρτιν Κουένσεζ, επικεφαλής του γραφείου του German Marshall Fund στο Παρίσι, είπε ότι μια διαιρεμένη κυβέρνηση μεταξύ του Μακρόν και ίσως ενός ακροδεξιού πρωθυπουργού θα μπορούσε να εμποδίσει τη φωνή της Γαλλίας στην παγκόσμια σκηνή και τη δυτική υποστήριξη προς την Ουκρανία.

«Οι διαφορές όσον αφορά την εξωτερική πολιτική και το όραμα είναι τεράστιες. Αυτό θα μπορούσε να καταστήσει αδύνατο για τον πρωθυπουργό και τον πρόεδρο να μιλήσουν με μια φωνή για κάθε είδους διεθνές ζήτημα. Κάτι που θα μπορούσε να δημιουργήσει χάος σε ευρωπαϊκό και υπερατλαντικό επίπεδο».