Με τον Τζο Μπάιντεν να μην μπορεί από τον Οκτώβριο του 2023 να ξεπεράσει το Ντόναλντ Τραμπ στις δημοσκοπήσεις, οι Ευρωπαίοι προετοιμάζονται σίγουρα για το σοβαρό ενδεχόμενο να συνομιλούν το χρόνου με μια δεύτερη προεδρία Τραμπ.

Δεδομένων όμως, όσων έχει δηλώσει ο υποψήφιος των Ρεπουμπλικάνων για τον ρόλο του NATO και την «τσιγκουνιά» των Ευρωπαίων στις αμυντικές δαπάνες, οι ανησυχίες είναι έντονες.

Αν και μια αποχώρηση των ΗΠΑ από το NATO, θεωρείται μια παράτολμη ιστορικά κίνηση, που δεν θα την θέλουν ούτε οι ίδιοι οι Ρεπουμπλικάνοι, το ενδεχόμενο να εγκαταλείψουν το ευρωπαϊκό καράβι κάποια στιγμή οι Αμερικανοί είναι σοβαρό.

Εξετάζοντας ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Τζον Χόπκινς, Χαλ Μπραντς, ποια μπορεί να είναι η επόμενη μέρα μιας Ευρώπης δίχως τις ΗΠΑ στο πλευρό της, εάν κερδίσει τις εκλογές ο Τραμπ, καταλήγει σε τρία σενάρια.

Το καλό σενάριο, αλλά…

Στο αισιόδοξο σενάριο, ο Μπραντς σε ανάλυσή του στο Foreign Policy εκτιμά ότι η Ευρώπη θα παρέμενε δημοκρατική, συνεκτική και ενωμένη ενάντια στους εχθρούς της.

Μια αποχώρηση των ΗΠΑ θα μπορούσε να αναγκάσει την ΕΕ να στηρίξει την Ουκρανία στον πόλεμο, να δώσει στο Κίεβο ουσιαστικές εγγυήσεις ασφάλειας μετά την ειρήνη και να μετατραπεί σε στρατιωτικό παράγοντα παγκόσμιας κλάσης προκειμένου να αποκρούσει τη Ρωσία και άλλες απειλές που προηγουμένως απέτρεπαν οι ΗΠΑ.

«Η Ευρώπη θα αναδυόταν έτσι ως ένας ισχυρός, ανεξάρτητος πυλώνας μιας φιλελεύθερης παγκόσμιας τάξης. Η Ουάσιγκτον θα ήταν ελεύθερη να επικεντρωθεί σε άλλες προτεραιότητες, δημιουργώντας έναν πιο αποτελεσματικό καταμερισμό εργασίας στον δημοκρατικό κόσμο» εκτιμά ο Αμερικανός πολιτικός επιστήμονας.

Η Ευρώπη έχει ασφαλώς τους πόρους για να τα βγάλει πέρα, καθώς δεν θυμίζει σε τίποτα την Ευρώπη του 1950. Το ΑΕΠ της ΕΕ είναι περίπου 10 φορές μεγαλύτερο από αυτό της Ρωσίας. Από το 2022, οι χώρες της ΕΕ έχουν δώσει συλλογικά περισσότερη στρατιωτική και άλλη βοήθεια στην Ουκρανία από τις ΗΠΑ και τελικά επανεπενδύουν σε αμυντικές βιομηχανίες για πρώτη φορά μετά τον Ψυχρό Πόλεμο. Ήδη οι Ευρωπαίοι οικοδομούν τη δική τους άμυνα.

Μια δεύτερη προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ τρομάζει πολλύς Ευρωπαίους.

Βέβαια, ο Μπραντς σημειώνει ότι αυτό το αισιόδοξο σενάριο έχει τα προβληματικά του σημεία. Οι Ευρωπαίοι τα πήγαν άσχημα όταν αποπειράθηκαν να δώσουν λύση στον γιουγκοσλαβικό εμφύλιο πόλεμο στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Επίσης, το 2022 διχάστκηκαν ως προς τον χειρισμό του πολέμου στην Ουκρανία.

«Το μάθημα είναι ότι είναι διαβολικά δύσκολο να συντονιστεί κανείς συλλογική δράση μεταξύ δεκάδων χωρών με διαφορετικά συμφέροντα και στρατηγικές κουλτούρες, εκτός εάν κάποιος χτυπά απαλά τα κεφάλια μαζί και παρέχει ηγεμονική ηγεσία» λέει ο καθηγητής.

«Εάν μια ανεξάρτητη, γεωπολιτικά ισχυρή Ευρώπη ακούγεται υπέροχη, κανείς δεν μπορεί να συμφωνήσει ποιος θα πρέπει να την ηγηθεί» αναφέρει ο Μπράντς υπενθυμίζοντας ότι «είναι δύσκολο να ξεφύγουμε από το συμπέρασμα ότι οι Ευρωπαίοι ήταν πρόθυμοι να ανεχθούν την ηγεσία των ΗΠΑ ακριβώς επειδή οι ΗΠΑ δεν είναι ευρωπαϊκές – έτσι μπορούν να ασκήσουν εξουσία χωρίς να ανανεώσουν τις εντάσεις που κάποτε διέλυσαν την ήπειρο».

Ας υποθέσουμε ότι η Ευρώπη καταφέρνει να εξοπλιστεί πλήρως. με σοβαρό τρόπο. «Σε μια Ευρώπη που προστατεύεται από την ισχύ των ΗΠΑ, τα γερμανικά τανκς συνεισφέρουν στην κοινή ασφάλεια. Σε μια μετα-αμερικανική Ευρώπη, μπορεί να φαίνονται πολύ πιο απειλητικά».

Το κακό σενάριο

Ένα δεύτερο σενάριο είναι αυτό μιας αδύναμης και διαιρεμένης μετα-αμερικανικής Ευρώπης – μιας ηπείρου της οποίας οι χώρες δεν είναι στο λαιμό της μίας αλλά δεν έχουν η μία την πλάτη της άλλης. Αυτή η εκδοχή της Ευρώπης θα ήταν λιγότερο μια επιστροφή στην αναρχία παρά μια συνέχιση του λήθαργου. Η ΕΕ θα αποτύχει να δημιουργήσει τη στρατιωτική δύναμη για να απελευθερώσει την Ουκρανία και να προστατεύσει τα δικά της κράτη της ανατολικής πρώτης γραμμής. Θα δυσκολευόταν να αντιμετωπίσει την οικονομική και γεωπολιτική απειλή που θέτει η Κίνα.

Στη πραγματικότητα, αυτή η Ευρώπη θα μπορούσε να βρεθεί παγιδευμένη ανάμεσα σε μια επιθετική Ρωσία, μια αρπακτική Κίνα και εχθρικές ΗΠΑ, υπό τον Τραμπ. Η Ευρώπη μπορεί να μην είναι πλέον το επίκεντρο της γεωπολιτικής αντιπαλότητας. Αλλά θα έχανε την επιρροή και την ασφάλεια σε έναν άτακτο κόσμο.

Η συμμαχία θα έχανε το ισχυρότερο, πιο δοκιμασμένο μέλος της, τη χώρα που κατέχει τη μερίδα του λέοντος στις προηγμένες δυνατότητές της και κυριαρχεί στις ρυθμίσεις διοίκησης και ελέγχου. «Πράγματι, οι ΗΠΑ είναι η μόνη χώρα στο ΝΑΤΟ που έχει τη στρατηγική εμβέλεια και την υλικοτεχνική ικανότητα να επέμβει αποφασιστικά στο ανατολικό μέτωπο της Ευρώπης και πέρα ​​από αυτό» λέει ο καθηγητής.

Η εξισορρόπηση της Ρωσίας χωρίς την ισχύ των ΗΠΑ θα απαιτούσε τεράστιες, δημοσιονομικά επαχθείς αυξήσεις στις ευρωπαϊκές στρατιωτικές δαπάνες, αναφέρει.

«Χωρίς το «υπερβολικό προνόμιο» της κυβέρνησης των ΗΠΑ να έχει τεράστια ελλείμματα επ’ αόριστον, οι ευρωπαϊκές χώρες θα έπρεπε να επιβάλουν τεράστιες, αντιδημοφιλείς αυξήσεις φόρων ή να περικόψουν τα προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας».

Το χειρότερο σενάριο όλων

Το τρίτο και χειρότερο σενάριο είναι, ελλείψει της σταθεροποιητικής επιρροής της Ουάσιγκτον, οι εθνικοί ανταγωνισμοί του παρελθόντως θα επανέλθουν σταδιακά.

«Το ευρωπαϊκό εγχείρημα καταρρέει καθώς ξεσπούν μάχες για την οικονομική και πολιτική ηγεσία στην ήπειρο. Η ρεβανσιστική συμπεριφορά αναζωπυρώνεται, υποκινούμενη από εγχώριους λαϊκιστές και ξένες παρεμβάσεις».

Σήμερα, οι φλόγες του βίαιου εθνικισμού εξακολουθούν να τρεμοπαίζουν στα Βαλκάνια. Τα ρεβιζιονιστικά παράπονα και τα αυταρχικά ένστικτα ζωντανεύουν τους ηγέτες στην Τουρκία και την Ουγγαρία. Οι συνέπειες από την ευρωπαϊκή κρίση χρέους του 2009 και τα χρόνια κακουχιών και λιτότητας που ακολούθησαν έδειξαν ότι η δυσαρέσκεια για τη γερμανική επιρροή —στην περίπτωση αυτή, η οικονομική επιρροή— δεν θάβεται ποτέ βαθιά. Ακόμη και σήμερα, καθώς ο Πούτιν δίνει στα ευρωπαϊκά κράτη κάθε λόγο να συνεργαστούν, οι εντάσεις μεταξύ Ουκρανίας και Πολωνίας ή μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας φουντώνουν περιστασιακά.

Αλλά αυτό που είναι κρίσιμο να κατανοήσουμε είναι ότι μια μετα-αμερικανική Ευρώπη θα ήταν ουσιαστικά διαφορετική από την Ευρώπη που γνωρίσαμε. Τα γεωπολιτικά αμορτισέρ που παρέχει η ισχύς των ΗΠΑ και η ομπρέλα της πάνω από την Ευρώπη θα εξαφανιστούν. Η αποσταθεροποιητική αβεβαιότητα για το καθεστώς και την ασφάλεια θα επανέλθει.

Οι χώρες δεν θα αισθάνονται πλέον τόσο σίγουρες ότι μπορούν να διασφαλίσουν την επιβίωσή τους χωρίς να καταφύγουν σε συμπεριφορές προηγούμενων εποχών που δημιουργούσαν στρατιωτικούς ανταγωνισμούς.

«Η σημερινή Ευρώπη είναι το προϊόν μιας ιστορικά μοναδικής, άνευ προηγουμένου διαμόρφωσης ισχύος και επιρροής που δημιουργήθηκε από τις ΗΠΑ» λέει ο Μπραντς και αναρωτιέται αν «μπορούμε πραγματικά να είμαστε τόσο σίγουροι ότι οι παλιοί κακοί τρόποι δεν θα επιβεβαιωθούν ξανά όταν αποσυρθούν οι ίδιες οι διασφαλίσεις που τους καταστέλλουν εδώ και 75 χρόνια;».

«Πράγματι, αν υπάρχει ένα μάθημα από το παρελθόν της Ευρώπης, είναι ότι η κάθοδος μπορεί να έρθει νωρίτερα και να είναι πιο απότομη από ό,τι φαίνεται εφικτό να φανταστεί κανείς επί του παρόντος» προειδοποιεί ο Αμερικανός επιστήμονας.