Στη δίνη της κλιματικής αλλαγής κινδυνεύει να παραδοθεί ένας από τους σπουδαιότερους αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδας, με παγκόσμια ακτινοβολία, ο αρχαιολογικός χώρος της Δήλου.

Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας που συνδέεται με την υπερθέρμανση του πλανήτη απειλεί, σύμφωνα με τους επιστήμονες, να βυθίσει τις ακτές της αρχαίας Δήλου έως και 1,5 μέτρο κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας ως το 2150.

Οι αρχαίοι δρόμοι, η αγορά, η λεωφόρος των Λεόντων, τα ιερά του Απόλλωνα και της Αρτεμης, οι οικισμοί, όλα όσα διατηρήθηκαν επί αιώνες σε ένα νησί που αποτελεί, κατά την UNESCO, μια μοναδική περίπτωση στον κόσμο, εκπέμπουν SOS.

Αυτό προκύπτει από μια νέα επιστημονική έρευνα που υλοποιήθηκε λαμβάνοντας για πρώτη φορά υπόψη πραγματικές παρατηρήσεις και που αποκαλύπτει τα μελλοντικά σενάρια ανόδου του θαλάσσιου επιπέδου για τη Δήλο, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου.

Οι αλλαγές στο παράκτιο τοπίο λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας θα είναι δραματικές για τη Δήλο

Τη μελέτη πραγματοποίησαν η δρ Γεωαρχαιολογίας Ελένη Κολαΐτη και ο δρ Γεωλογίας και αναπληρωματικό μέλος του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου Νίκος Μουρτζάς, επίτιμοι ερευνητές στο Τμήμα Κλασικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου του Νότιγχαμ και μέλη της επιστημονικής Εταιρείας Μελέτης Αρχαίων Ακτογραμμών – AKTES.

Οι δυο τους ξεκίνησαν τις έρευνες στη Δήλο το 1992, μέσω ενός προγράμματος του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, για τη χρονολόγηση των μεταβολών της στάθμης της θάλασσας στις Κυκλάδες, με βάση βυθισμένα αρχαία κατάλοιπα.

Επειτα από ενδελεχείς έρευνες διαπίστωσαν ότι τα τελευταία 6.300 χρόνια η στάθμη της θάλασσας στη Δήλο έχει ανέβει κατά 4,8 μέτρα, καταποντίζοντας αρχαία λιμενικά έργα, παράκτιες κατασκευές και κτίρια. Κατά τον 5ο αιώνα π.Χ., η ακτή της Δήλου ήταν κατά τόπους πλατύτερη έως 200 μέτρα και η στάθμη της θάλασσας χαμηλότερη κατά 3,7 μέτρα από τη σημερινή.

Χρησιμοποίησαν drones

Πλέον, αξιοποιώντας τις πληροφορίες που έχουν συγκεντρώσει σε συνδυασμό με τα κλιματικά σενάρια για τη Μεσόγειο έως το 2150 που προβλέπονται από την 6η Εκθεση Αξιολόγησης της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή, οι ερευνητές προχώρησαν ένα βήμα παραπέρα.

Χρησιμοποίησαν drones για να δημιουργήσουν υψηλής ανάλυσης ψηφιακά μοντέλα εδάφους, υπολόγισαν την κατακόρυφη κίνηση της ξηράς, που εκτιμήθηκε σε καταβύθιση περίπου 1,7 χιλιοστά τον χρόνο, και παρήγαγαν λεπτομερή ορθομωσαϊκά, τόσο με τις περιοχές που έχουν ήδη κατακλυστεί από τη θάλασσα όσο και με εκείνες που κινδυνεύουν να πλημμυρίσουν εξαιτίας της μελλοντικής ανόδου της στάθμης της θάλασσας.

Ορθοφωτοχάρτης του θαλάσσιου μετώπου της αρχαίας πόλης της Δήλου, στον οποίο αποτυπώνονται οι περιοχές που απειλούνται με πλημμύρα το 2050 (κόκκινη περιοχή), 2100 (πράσινη περιοχή) και 2150 (μπλε περιοχή).

«Με βάση το ευνοϊκό κλιματικό σενάριο SSP1-2.6, αναθεωρημένο με τις κατακόρυφες κινήσεις της ξηράς, προβλέπεται ότι το 2050 στη Δήλο θα έχουμε σχετική άνοδο του επιπέδου της θάλασσας κατά 0,24 μ. σε σχέση με το 2020, 0,57 μ. έως το 2100 και 0,87 μ. έως το 2150.

Η αντίστοιχη σχετική άνοδος με βάση το δυσμενές σενάριο SSP3-7 προβλέπεται να είναι 0,26 μ. έως το 2050, 0,78 μ. έως το 2100 και 1,33 μ. έως το 2150.

Με βάση το πολύ δυσμενές, και βεβαίως απευχόμενο, κλιματικό σενάριο SSP5-8.5, προβλέπεται σχετική άνοδος κατά 0,28 μ. έως το 2050, 0,87 μ. έως το 2100 και 1,48 μ. έως το 2150», εξηγεί η Ελένη Κολαΐτη, επισημαίνοντας ότι «το σενάριο που τελικά θα επικρατήσει εξαρτάται από τις δράσεις μετριασμού της κλιματικής αλλαγής, ώστε να περιοριστεί η υπερθέρμανση του πλανήτη».

Ανεξαρτήτως της κλιματικής αλλαγής, όπως τονίζει η ίδια, οι πραγματικές παρατηρήσεις της ανόδου της στάθμης της θάλασσας συνάδουν ούτως ή άλλως με το μέτριο κλιματικό σενάριο και θα πρέπει να ληφθούν υπόψη σε οποιονδήποτε μελλοντικό σχεδιασμό έργων υποδομής.

Πλημμυρικά προβλήματα, κατά τη μελέτη, θα αντιμετωπίσουν όλες οι παράκτιες περιοχές με υψόμετρο έως 2 μέτρα, όμως το πιο ευάλωτο τμήμα του νησιού είναι αυτό που φέρει και το μεγαλύτερο αρχαιολογικό φορτίο, δηλαδή το θαλάσσιο μέτωπο της αρχαίας πόλης της Δήλου.

«Οι περιοχές που απειλούνται από πλημμύρα λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας στη Δήλο προβλέπεται, με βάση το δυσμενέστερο σενάριο, να φτάσουν τα 18,5 στρέμματα έως το 2050, τα 41,5 στρέμματα έως το 2100 και τα 54,5 στρέμματα έως το 2150, ενώ η ακτογραμμή θα μετατοπιστεί προς το εσωτερικό έως 220 μέτρα μέχρι το 2150», λέει ο Νίκος Μουρτζάς.

«Σε όλες τις περιπτώσεις, τουλάχιστον το 50% των απειλούμενων με πλημμύρα εκτάσεων εντοπίζεται στην παράκτια πεδινή ζώνη, στην οποία αναπτύσσονται τα ερείπια της αρχαίας πόλης.

Αντιλαμβάνεται κανείς ότι οι αλλαγές που θα επέλθουν στο παράκτιο τοπίο της Δήλου, λόγω της μελλοντικής ανόδου της στάθμης της θάλασσας, θα είναι δραματικές», συμπληρώνει ο ερευνητής, τονίζοντας ότι «ο σχεδιασμός και η εφαρμογή μέτρων προστασίας και ανθεκτικότητας του θαλάσσιου μετώπου της αρχαίας πόλης της Δήλου έναντι της ανόδου της θαλάσσιας στάθμης είναι πλέον επιτακτικά».