Ποιοι παίζουν το χαρτί της πυρηνικής ενέργειας με φόντο την κλιματική αλλαγή

Μπορεί η πυρηνική ενέργεια να συμβάλει στην καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης; Μπορεί να λύσει το ενεργειακό πρόβλημα; Μπορούμε να φθάσουμε στο ουδέτερο ισοζύγιο εκπομπών χωρίς την πυρηνική ενέργεια; Τα ερωτήματα δεν είναι νέα για την πιο διχαστική μορφή ενέργειας που υπάρχει αυτή τη στιγμή στον πλανήτη Γη (με φανατικούς πολέμιους και υποστηρικτές). Τίθενται όμως κάθε φορά που με τον ένα ή άλλο τρόπο, ανοίγει η συζήτηση για την παραγωγή ρεύματος από πυρηνική ενέργεια.

Πρόσφατα, στο τελευταίο συνέδριο του Economist, ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έβαλε στο τραπέζι το θέμα  της πυρηνικής ενέργειας, ως μια κοινή ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για την επίτευξη των στόχων της κλιματικής αλλαγής. Η συζήτηση ωστόσο άνοιξε σε μια στιγμή, που ακόμη είναι υπαρκτός ο κίνδυνος να ζήσουμε ένα δεύτερο Τσερνόμπιλ ή μια άλλη Φουκουσίμα εξαιτίας της κατάστασης που έχει δημιουργηθεί στον πυρηνικό σταθμό Ζαπορίζια, ενώ υπάρχουν και οι απειλές της Ρωσίας για χρήση πυρηνικών όπλων. Ετσι, μιας και το θέμα της ασφάλειας είναι πολύ σημαντικό, εύλογα τίθεται το ερώτημα: αφού ζούμε – δυστυχώς – σε έναν κόσμο όπου οι πόλεμοι δεν προβλέπεται να σταματήσουν, ούτε οι απειλές για τρομοκρατικές ενέργειες, γιατί ξεκίνησαν και πάλι οι ζυμώσεις στην Ευρώπη για την πυρηνική ενέργεια;

Το μεγαλύτερο πρόβλημα

«Σήμερα το μεγαλύτερο πρόβλημα των πυρηνικών είναι τα απόβλητα που ακτινοβολούν έως εκατομμύρια χρόνια. Το πρόβλημα αυτό γίνεται ακόμη μεγαλύτερο αν στα παραγόμενα από τη λειτουργία των πυρηνικών αντιδραστήρων προστεθούν και τα πυρηνικά απόβλητα της διάλυσής τους», αναφέρει ο καθηγητής Πυρηνικής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Αθανάσιος Γεράνιος. «Τα ετήσια πυρηνικά απόβλητα αντιδραστήρων ενός γιγαβάτ ανέρχονται στους 20 τόνους. Πυρηνική ενέργεια – απόβλητα είναι μια μόνιμη πηγή ραδιενεργού μόλυνσης που το πυρηνικό λόμπι προσπαθεί να μεταμφιέσει σε πράσινη ενέργεια».

Εργάτες περπατούν κοντά στα κτίρια των αντιδραστήρων Νο 2 και Νο 3 στον κατεστραμμένο από το τσουνάμι πυρηνικό σταθμό Φουκουσίμα Νταϊίτσι στην πόλη Οκούμα της Ιαπωνίας

Οπως επισημαίνει ο Αθανάσιος Γεράνιος, με δεδομένο τον πόλεμο μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας και την αύξηση της τιμής του πετρελαίου και του φυσικού αερίου αφ ενός και τους στόχους της Ευρωπαϊκής Ενωσης για ταχύτερη μετάβαση στις ήπιες μορφές ενέργειας αφετέρου, συστήθηκε η  Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία μέσω της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Σύμφωνα με τον ίδιο, στο ενεργειακό μείγμα η συμφωνία αυτή υιοθετούσε και την πυρηνική ενέργεια βαφτίζοντάς την «πράσινη». Σε αυτήν την υιοθεσία ένθερμη ήταν η Γαλλία με το 80% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από πυρηνικούς σταθμούς, ενώ αντίθετη ήταν η Γερμανία, λόγω της κατάργησης όλων των πυρηνικών της αντιδραστήρων και της αντικατάστασής τους με ανεμογεννήτριες.

Η ψηφοφορία

Σύμφωνα με τον καθηγητή Πυρηνικής Φυσικής, στην ψηφοφορία πλειοψήφησε η άποψη της Γαλλίας την οποία υποστήριξε και η χώρα μας υπερψηφίζοντάς την. «Συμπερασματικά, ενώ στην ΕΕ η κατάργηση των δύο πρώτων υλών ενέργειας, πετρέλαιο και φυσικό αέριο λόγω μόλυνσης του περιβάλλοντος, είναι σε φάση υλοποίησης και αυτή των ήπιων μορφών σε ταχεία ανάπτυξη, η δήθεν προσωρινή χρήση πυρηνικής ενέργειας είναι εκτός από αμφισβητήσιμη και επικίνδυνη», συμπληρώνει.

Οπως προαναφέρθηκε, η προώθηση της πυρηνικής ενέργειας γίνεται διότι υπάρχει η άποψη πως μπορεί να συμβάλει στην καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης. Ωστόσο, ο Αθανάσιος Γεράνιος έχει αντίθετη άποψη. «Δεν μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο διότι είναι ανασφαλής, όχι μόνον όσον αφορά τον ίδιο τον αντιδραστήρα, αλλά και τις βοηθητικές και απαραίτητες για τη λειτουργία του μονάδες, όπως εξόρυξης, επεξεργασίας, εμπλουτισμού του ουρανίου, κατασκευής ράβδων καυσίμου, επεξεργασίας και φύλαξης πυρηνικών αποβλήτων», λέει. «Προκειμένου να μειωθούν κατά ένα μικρό ποσοστό τα φαινόμενα σχετικά με την κλιματική κρίση επιβαρύνουν την κοινωνία με σειρά πυρηνικών και ραδιενεργών κινδύνων», επισημαίνει.

Εργαζόμενοι του πυρηνικού σταθμού του Τσερνομπίλ περπατούν μπροστά από ένα τμήμα του αντιδραστήρα

Εύλογα τίθεται το ερώτημα: θα έρθει κάποια στιγμή που η πυρηνική ενέργεια θα είναι ασφαλής; «Οχι, για έναν απλό λόγο: Ο βαθμός ασφαλείας της λειτουργίας ενός πυρηνικού αντιδραστήρα σχετίζεται με το κόστος κατασκευής του. Για να είναι ασφαλής πρέπει να αυξηθεί υπερβολικά το κόστος κατασκευής. Τόσο πολύ με αποτέλεσμα η επένδυση να καθίσταται ασύμφορη», υποστηρίζει ο Αθανάσιος Γεράνιος.

Πώς αντιμετωπίζουν οι κατασκευαστές – επενδυτές το πρόβλημα αυτό; «Εκπονούν θεωρητικές μελέτες και προσδιορίζουν την πιθανότητα να συμβεί ένα σοβαρό ατύχημα, καταλήγοντας ότι είναι τόσο μικρή όση αυτή του θανάτου από πτώση μετεωρίτη (!). Ετσι, αποφεύγουν το μεγάλο κόστος θεωρώντας απίθανη μια τέτοια περίπτωση. Η εμπειρική όμως πραγματικότητα έχει δείξει το αντίθετο, ότι από πυρηνικά ατυχήματα και όχι από μετεωρίτες είχαμε νεκρούς», συμπληρώνει.

Ολοι γνωρίζουν για τις απειλές της Ρωσίας για χρήση πυρηνικών όπλων. «Αν θεωρήσουμε ένα απλό σενάριο χρήσης πυρηνικής βόμβας ισχύος 1 κιλοτόνου με επιφανειακή έκρηξη στο κέντρο της Αθήνας, αυτή θα προκαλέσει 10.000 άμεσους θανάτους και 20.000 τραυματίες», τονίζει ο καθηγητής Πυρηνικής Φυσικής.

Και συνεχίζει: «Επιπλέον, ο πληθυσμός που δέχθηκε ακτινοβολία πάνω από 500 rem θα πεθάνει τουλάχιστον κατά 50% και σε βάθος χρόνου θα υπάρξουν τραυματίες με ασθένειες καρκίνου από τη ραδιενεργό ακτινοβολία που δέχθηκαν».

Τρία εκατομμύρια νεκροί

Επίσης, όπως λέει, η έκρηξη πυρηνικής κεφαλής ισχύος 100 μεγατόνων (η ισχυρότερη ρωσική πυρηνική κεφαλή) θα προκαλέσει θάνατο τουλάχιστον σε 3 τουλάχιστον εκατομμύρια κατοίκους (λόγω του ωστικού, θερμικού και ραδιενεργού κύματος) με ισάριθμους τραυματίες.

• Σημείωση: οι πιο πάνω τιμές είναι ενδεικτικές και προέκυψαν από το μοντέλο προσομοίωσης Nukemap, Alex Wellerstein, 2012-2024, https://nuclearsecrecy.com/nukemap/.

Η Τουρκία, τα απόβλητα και η συνεργασία Ελλάδας – Βουλγαρίας

Σύμφωνα με τον Αθανάσιο Γεράνιο, η Τουρκία με την ολοκλήρωση τεσσάρων αντιδραστήρων στο Ακουγιου θα παράγει 80 τόνους πυρηνικών αποβλήτων τον χρόνο. «Αυτά θα πρέπει να μεταφέρονται ακτοπλοϊκώς σε μεγάλες αποστάσεις, σε κέντρα επεξεργασίας πυρηνικών αποβλήτων, με πιθανό κίνδυνο να βυθιστούν από κάποιο ατύχημα», επισημαίνει. Και συμπληρώνει: «Λόγω του μεγάλου κόστους μεταφοράς, ασφάλισης, διαχείρισης και φύλαξης των πυρηνικών αποβλήτων, υπάρχουν υποψίες πως για την αποφυγή του πλοία με ραδιενεργό φορτίο έχουν βυθιστεί στη Μεσόγειο και στο Ιόνιο Πέλαγος κάτω από ύποπτες συνθήκες».

Οπως είναι γνωστό, υπάρχουν συζητήσεις για συνεργασία της Ελλάδας με τη Βουλγαρία για ανάκτηση ηλεκτρικής ενέργειας από τον πυρηνικό σταθμό στο Κοζλοντούι όπου κατασκευάζεται ένας νέος αντιδραστήρας. Σαν οικονομική μαγιά του έργου, η Βουλγαρία με κρατική επένδυση διέθεσε 250 εκατ. ευρώ, ενώ το συνολικό κόστος ξεπερνάει τα 10 δισ. για 1 γιγαβάτ ηλεκτρικής ισχύος του αντιδραστήρα.

Οι κίνδυνοι

Αν τελικά υλοποιηθεί αυτός ο σχεδιασμός, τότε, κατά τον Αθανάσιο Γεράνιο, υπάρχουν οι εξής κίνδυνοι: μεγαλώνει η πιθανότητα πυρηνικού ατυχήματος πολύ κοντά στη χώρα μας. Επιπλέον, λόγω της μεταφοράς πυρηνικών αποβλήτων με πλοία υπάρχει ο κίνδυνος μόλυνσης της θάλασσάς μας από τυχόν ναυάγια. Σύμφωνα με τον Αθανάσιο Γεράνιο, η αξιοπιστία των σημερινών αντιδραστήρων, είτε είναι «ανατολικής» είτε «δυτικής» τεχνολογίας, έχει δοκιμαστεί στο παρελθόν με τα πυρηνικά ατυχήματα του Τσερνόμπιλ και της Φουκουσίμα αντίστοιχα.

Μέχρι και οι νέοι «σπονδυλωτοί» αντιδραστήρες δεν είναι ακόμη έτοιμοι, ούτε και έχουν δοκιμαστεί. Ισως σε δέκα χρόνια. Μέχρι τότε η χώρα μας μπορεί να καλύψει τα ενεργειακά κενά της με ήπιες μορφές ενέργειας και οι αντιδραστήρες, εκτός από επικίνδυνοι, θα αποδειχθούν και άχρηστοι.