Ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκος Χριστοδουλίδης μιλάει χωρίς περιστροφές για το τι σημαίνει η προθυμία της Λευκωσίας για μια τριμερή συνάντηση αλλά και πού θέτει τις κόκκινες γραμμές της. Εξηγεί τι σημαίνει η «σχέση ειλικρίνειας» με την Αθήνα και σε αντιδιαστολή με αυτό που ίσχυε παλαιότερα και τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, ενώ μιλάει και για την έκρυθμη κατάσταση στη Μέση Ανατολή, το τι πρέπει να γίνει και τον ρόλο της Αγκυρας.
Κύριε πρόεδρε, η αναμενόμενη πρόσκληση του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ στα δύο μέρη για μια κοινή συνάντηση στη Νέα Υόρκη τον Σεπτέμβριο είναι σχεδόν δεδομένη, ωστόσο η τουρκική πλευρά δεν έχει μετακινηθεί κατ’ ελάχιστον από την εκτός πλαισίου ΟΗΕ θέση της για δύο κράτη. Πραγματιστικά μιλώντας, είστε αισιόδοξος; Και εάν ναι, γιατί;
Οντως ο γενικός γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών νιώθει ενθαρρυμένος τόσο από τη δική μας ξεκάθαρη πολιτική βούληση αλλά και μέσα στο πλαίσιο του νέου κλίματος, αν θέλετε, των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Ο κ. Γκουτέρες παραμένει δεσμευμένος στη βάση του συμφωνημένου πλαισίου και είμαστε έτοιμοι να ανταποκριθούμε στην πρόσκλησή του ακόμα και εντός του Αυγούστου για μια συνάντηση η οποία θα ανοίξει τον δρόμο για επανέναρξη των συνομιλιών. Παρά την απαισιοδοξία λοιπόν που δημιουργείται από τις δημόσιες τοποθετήσεις της Τουρκίας για λύση δύο κρατών και για αναγνώριση κυριαρχικής ισότητας, πραγματικά πιστεύω ότι στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων, αξιοποιώντας το μέχρι σήμερα διαπραγματευτικό κεκτημένο αλλά πολύ περισσότερο λαμβάνοντας υπόψη ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση μπορεί να δώσει απαντήσεις στις όποιες ανησυχίες της τουρκοκυπριακής κοινότητας, θα πράξω ό,τι είναι δυνατόν για να πετύχουμε ένα θετικό αποτέλεσμα.
Πάντα στη λογική αυτού του ρεαλισμού, μισό αιώνα μετά την εισβολή – και με αμέτρητες αλλαγές και τετελεσμένα – πόσο μεγάλο είναι το χάσμα που χωρίζει τις δύο κοινότητες στην Κύπρο; Μπορεί αλήθεια να καλυφθεί;
Ναι, πραγματικά θεωρώ ότι το χάσμα όπως το περιγράφετε ανάμεσα στις δύο πλευρές μπορεί να καλυφθεί. Και σας το λέω γιατί γνωρίζω πολύ καλά ποιες είναι οι διαφωνίες στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, διαφωνίες που, επαναλαμβάνω, μπορούν να βρουν απαντήσεις. Απαντήσεις που θα είναι ικανοποιητικές όχι μόνο για τους Ελληνοκύπριους ή μόνο για τους Τουρκοκύπριους. Απαντήσεις οι οποίες θετικές αλλά και αποτελεσματικές για το σύνολο του κυπριακού λαού μέσα από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Η ιδιότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας ως κράτους – μέλους, κάτι που θα συνεχίσει να ισχύει και μετά την επίλυση του Κυπριακού, είναι η καλύτερη ασφαλιστική δικλίδα και δίνει όλες τις απαντήσεις στις ανησυχίες που εκφράζονται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Ποιες είναι οι κόκκινες γραμμές της Λευκωσίας στο Κυπριακό;
Οι κόκκινες γραμμές μας αντικατοπτρίζουν τα σημερινά δεδομένα. Για παράδειγμα δεν μπορεί σε ένα κράτος – μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης να υπάρχουν ξένα στρατεύματα, να υπάρχουν κατοχικά στρατεύματα. Δεν μπορεί ένα τρίτο κράτος να εγγυάται την ασφάλεια και την αποτελεσματική λειτουργία ενός κράτους της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Είναι κάποια ζητήματα, αυτές οι κόκκινες γραμμές, τα οποία, αντιλαμβάνεστε, δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτά. Την ίδια στιγμή, και δίνω έμφαση στην Ευρωπαϊκή Ενωση γιατί γνωρίζω ότι μπορεί να δώσει αποτελεσματικές μάλιστα απαντήσεις στις ανησυχίες και των Τουρκοκυπρίων αλλά και τις δικές μας, πρέπει να είναι ένα κράτος – μέλος της ΕΕ το οποίο θα μπορεί να λειτουργεί. Ενα κράτος – μέλος το οποίο θα μπορεί να πηγαίνει στις Βρυξέλλες και να συμμετέχει ουσιαστικά στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.
Πρώτος ο ΥΠΕΞ της Κύπρου, ο κ. Κόμπος, αλλά και εσείς, όπως και ο Πρωθυπουργός βέβαια, χρησιμοποιείτε τον όρο «ειλικρίνεια» για να περιγράψετε τις σχέσεις Αθηνών – Λευκωσίας. Με λίγα λόγια θα ήθελα να μου πείτε τι σημαίνει αυτή η ειλικρίνεια, τι συνεπάγεται;
Ειλικρίνεια σε σχέση με τις σχέσεις Αθηνών – Λευκωσίας σημαίνει να λέμε τα πράγματα ως έχουν. Και θέλω να είμαι απόλυτα ειλικρινής: υπάρχουν ναι περιπτώσεις όπου ενδεχομένως να έχουμε διαφορετικές προσεγγίσεις, διαφορετικές, εάν θέλετε, απόψεις. Δεν πρέπει να τις κρύβουμε, πρέπει να τις συζητούμε. Να τις συζητούμε με στόχο να καταλήξουμε σε μία κοινή προσέγγιση. Δεν είμαι θιασώτης μιας προσέγγισης που ακολουθείτο στο παρελθόν, με ανακοινωθέντα Τύπου τα οποία περιέγραφαν μια πλήρη σύμπνοια ανάμεσα στην Αθήνα και τη Λευκωσία ενώ υπήρχαν διαφορετικές προσεγγίσεις που τις κρύβαμε κάτω από το χαλί. Η ειλικρίνεια βοηθά και στην επίτευξη των στόχων μας. Μόνο μέσα από τον διάλογο και την ειλικρίνεια είναι που μπορούμε να φέρουμε τα επιθυμητά αποτελέσματα.
Η Λευκωσία πώς αντικρίζει την προσέγγιση Ελλάδας – Τουρκίας; Υπάρχει περίπτωση η προσπάθεια για βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων να επηρεάσει τις επιδιώξεις της Λευκωσίας στο Κυπριακό; Και πώς θα διαχειριστείτε κάτι τέτοιο;
Οπως προανέφερα, ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ – και συμφωνώ με την προσέγγισή του – είναι ενθαρρυμένος και από το νέο κλίμα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Η βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, λαμβάνοντας υπόψη ότι η Τουρκία αρνείται να μιλήσει με την Κυπριακή Δημοκρατία, είναι κάτι το οποίο μας επιτρέπει να στέλνουμε μέσω της ελληνικής κυβέρνησης και τα αναγκαία μηνύματα στην Αγκυρα. Αρα θεωρώ θετική εξέλιξη προς την κατεύθυνση επίλυσης του Κυπριακού τη βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Εξάλλου, όπως και ο ίδιος ο έλληνας Πρωθυπουργός είπε, δεν μπορεί να υπάρξει εξομάλυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων χωρίς την επίλυση του Κυπριακού. Είναι και κάτι άλλο που είπε ο κ. Μητσοτάκης στην πρώτη ιστορική παρουσία και συμμετοχή έλληνα Πρωθυπουργού σε εκδηλώσεις καταδίκης του προδοτικού πραξικοπήματος και της τουρκικής εισβολής. Είπε πως το να συζητούμε δεν σημαίνει ότι συμφωνούμε και φυσικά δεν σημαίνει ότι υποχωρούμε. Αρα είναι μέσα στη σωστή προσέγγιση ότι οι όποιες διαφορές μόνο μέσα από τον διάλογο μπορούν να επιλυθούν.
Η 7η Οκτωβρίου και όσα συμβαίνουν έκτοτε στο Ισραήλ και τη Γάζα έδωσαν μια ευκαιρία στην Κύπρο να αναδειχθεί ως το σημείο αναφοράς στην παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας στην περιοχή. Πώς προχωρά αυτή η προσπάθεια; Εχετε συζητήσει κάτι τέτοιο με την κυρία Φον ντερ Λάιεν ενόψει και της νέας Κομισιόν;
Θεωρώ πολύ σημαντική την πρωτοβουλία της Κυπριακής Δημοκρατίας, καθώς από τη μία αποδεικνύει ότι μπορεί να προσφέρει λύσεις σε ζητήματα περιφερειακά, ευρωπαϊκά, σε θέματα διεθνούς ενδιαφέροντος. Η πρωτοβουλία μας, όταν παρουσιάστηκε στο Παρίσι τον Οκτώβριο του 2023, υπήρξαν αμφιβολίες από κάποιους εάν θα μπορούσε να υλοποιηθεί, καταφέραμε να την υλοποιήσουμε με τη βοήθεια των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ευρωπαϊκής Ενωσης και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Αυτή η προσπάθεια συνεχίζεται, όπως και η αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας προς τον άμαχο πληθυσμό της Γάζας. Αυτή η προσπάθεια πέρα από την ανθρωπιστική διάσταση αναδεικνύει και τη γεωστρατηγική σημασία της Κύπρου. Της Κύπρου, η οποία είναι το κράτος – μέλος της ΕΕ το οποίο γειτνιάζει με την περιοχή και την ίδια στιγμή διατηρεί άριστες σχέσεις με όλα τα γειτονικά κράτη. Εξάλλου αυτή η πρωτοβουλία της Κυπριακής Δημοκρατίας, για να έρθω και στο ερώτημά σας για την πρόεδρο της Επιτροπής, ήταν αυτή που ενίσχυσε ακόμη περισσότερο ένα επιχείρημα που χτίζαμε στην ΕΕ, για την ανάγκη οι Βρυξέλλες να είναι παρούσες στις εξελίξεις στην περιοχή. Οπως προανέφερα είναι μια περιοχή που γειτνιάζει με την ΕΕ και θα πρέπει να έχουμε λόγο και ρόλο. Χαίρομαι ιδιαίτερα και είναι άλλωστε σ’ αυτό το πλαίσιο που η κ. Φον ντερ Λάιεν ανακοίνωσε την πρόθεσή της για τη δημιουργία ειδικού χαρτοφυλακίου στην Επιτροπή που θα ασχολείται με τα θέματα της Μεσογείου.
Ο τούρκος πρόεδρος έφτασε τις προάλλες στο σημείο να απειλήσει ακόμα και το Ισραήλ με εισβολή. Θα ήθελα ένα σχόλιο υπό το βάρος και της κατάστασης όπως διαμορφώνεται τα τελευταία 24ωρα στη Μέση Ανατολή.
Εχω ακούσει τις απειλές Ερντογάν και θέλω να σας πω ότι το μόνο βέβαιο είναι πως δεν συνεισφέρουν προς την κατεύθυνση της προσπάθειας της διεθνούς κοινότητας για αποκλιμάκωση. Μπορώ να σας πω πως σε συνομιλίες μου με ηγέτες του αραβικού κόσμου, αυτό είναι κάτι που ούτε στον αραβικό κόσμο προσεγγίζεται θετικά. Εν έτει 2024 δεν μπορούμε να απειλούμε με εισβολή σε ένα τρίτο κράτος. Αυτή η συμπεριφορά δείχνει και τον αποσταθεροποιητικό ρόλο της Τουρκίας στην περιοχή. Βρισκόμαστε σε μια πολύ κρίσιμη συγκυρία. Μια συγκυρία στην οποία η διεθνής κοινότητα στο σύνολό της προσπαθεί να αποκλιμακώσει την κατάσταση. Θα πρέπει να καταλάβουμε κάτι: αυτή η κατάσταση στη Μέση Ανατολή είναι μια πολύ κρίσιμη κατάσταση χωρίς νικητές ή ηττημένους. Ολοι είναι ηττημένοι από αυτό που συμβαίνει στη Μέση Ανατολή και για αυτό πρέπει να κάνουμε όλοι ό,τι μπορούμε για να επέλθει αποκλιμάκωση.
