Ποια είναι τα έντομα που σκοτώνουν με ένα τσίμπημα

Στο «στόχαστρο» έχουν μπει οι αράχνες μετά τον θάνατο του άτυχου άνδρα την περασμένη Πέμπτη, ο οποίος ενώ παραθέριζε φέρεται να δέχτηκε θανατηφόρο τσίμπημα (ή αλλιώς δήγμα, όπως είναι ο επιστημονικός όρος) από την αράχνη «καφέ ερημίτισσα». Οι επιστήμονες εντούτοις, εμφανίζονται καθησυχαστικοί, επισημαίνοντας πως οι αράχνες αποτελούν γενικά άκακα αρθρόποδα, χωρίς δηλαδή επιθετικές διαθέσεις απέναντι στον άνθρωπο εκτός εάν απειληθούν. Και επιμένουν πως ακόμη πιο σπάνια το τσίμπημά τους προκαλεί ιδιαίτερα σοβαρά προβλήματα υγείας.

Για την ακρίβεια και σύμφωνα με τον δρα Θεόδωρο Σταθάκη, ακαρεολόγο και επιστημονικό συνεργάτη στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, τα δήγματα από αράχνες δεν είναι και τόσο σπάνια. «Απλά επειδή δεν οδηγούν σε μοιραία κατάληξη δεν γίνονται και γνωστά». Οσο δε για την καφέ αράχνη που τα τελευταία 24ωρα μονοπωλεί την κοινή γνώμη, σύμφωνα με τον ειδικό, το τσίμπημά της δεν είναι θανατηφόρο – τουλάχιστον, αυτός είναι ο κανόνας.  Είναι όμως επώδυνο, όπως προσθέτει ο δρ Σταθάκης, ενώ «μπορεί να προκύψουν συμπτώματα όπως νέκρωση του δέρματος». Μάλιστα και σύμφωνα με τη σχετική ιατρική βιβλιογραφία, η πληγή που αφήνει το τσίμπημά της μπορεί να επιμένει στον χρόνο, κάνοντας εβδομάδες ή ακόμη και μήνες έως ότου επουλωθεί πλήρως.

Σε κάθε περίπτωση το ερώτημα που εγείρεται μετά την ενισχυμένη υποψία πως  ο 48χρονος άνδρας έχασε τη μάχη για τη ζωή του έπειτα από τσίμπημα της καφέ αράχνης, είναι πώς οφείλουμε να αντιδράσουμε σε αντίστοιχες περιπτώσεις. Αλλωστε, δεν είναι μόνον οι αράχνες που απειλούν με το τσίμπημά τους  τον άνθρωπο, αλλά και τα φίδια, οι σκορπιοί, οι μέδουσες κ.ο.κ.  «Αν κάποιος νιώσει πως έχει τσιμπηθεί από κάτι και εμφανίζει συμπτώματα, θα πρέπει να απευθυνθεί στον πλησιέστερο υγειονομικό σταθμό» τονίζει στα «ΝΕΑ» ο γενικός χειρουργός και διευθυντής του Τμήματος Επειγόντων Περιστατικών (ΤΕΠ) του Γενικού Νοσοκομείου Νίκαιας – Πειραιά «Αγιος Παντελεήμων»  Δημήτριος Τσιφτσής.

Συμπτώματα

Ο ίδιος, δημιουργώντας μία λίστα με τα συμπτώματα που πρέπει να μας κινητοποιήσουν αμέσως, αναφέρει γλαφυρά: «Ενοχλήσεις που μας οδηγούν σε περιγραφές όπως “δεν νιώθω καλά”, “ζαλίζομαι”, “κάνω πυρετό”, “έχω ταχυκαρδίες”, “το χέρι μου πρήζεται ολοένα και περισσότερο” ή ” νιώθω το πόδι μου να με σφίγγει”, είναι ενδείξεις που μας προειδοποιούν πως χρειαζόμαστε ιατρική συμβουλή. Συνεπώς, όταν κάτι ξεφεύγει από τον τοπικό ερεθισμό και οι ενοχλήσεις είναι πιο γενικευμένες, η σύσταση είναι να απευθυνόμαστε στον γιατρό μας, στο κέντρο υγείας ή το νοσοκομείο».

Οπως εντούτοις εξηγεί ο δρ Τσιφτσής, δεν είναι πάντα εύκολο για τους γιατρούς – ιδίως όταν οι ασθενείς δεν γνωρίζουν τι τους τσίμπησε – να εντοπίσουν από ποιο είδος προκλήθηκε το δήγμα. «Σε αυτές τις περιπτώσεις, αντιμετωπίζουμε τα συμπτώματα και υποστηρίζουμε τον οργανισμό του ασθενούς, προσπαθώντας παράλληλα από τη συμπτωματολογία να συμπεράνουμε σε τι ταιριάζουν. Επειτα ξεκινά η συμπωματική αντιμετώπιση». Αλλωστε, για αρκετά τσιμπήματα υπάρχουν τα ανάλογα αντίδοτα, όπως παραδείγματος χάριν για το τσίμπημα της οχιάς.

Εστιάζοντας στις αράχνες ο δρ Σταθάκης συμπληρώνει πως πιο γνωστό είδος στη χώρα μας που αξιολογείται ως το πιο επικίνδυνο είναι γνωστό στο ευρύ κοινό ως μαύρη χήρα. «Οταν όμως αναφερόμαστε στη “μαύρη χήρα”, όπως και στην  “καφέ ερημίτισσα”, θα πρέπει να γίνεται σαφές πως πρόκειται για συγκεκριμένα είδη που ενδημούν στη Μεσόγειο και στη χώρα μας. Συνεπώς, δεν πρέπει να συγχέονται με τα αντίστοιχα είδη που υπάρχουν στην Αμερική ή σε άλλες χώρες και που είναι σαφώς πιο απειλητικά».

«Η σοβαρότητα των συμπτωμάτων εξαρτάται από την ποσότητα του δηλητηρίου»

Στη χώρα μας δεν υπάρχουν διαθέσιμα επιδημιολογικά δεδομένα σχετικά με τα τσιμπήματα από αράχνες. Και όσα έχουν έρθει στο φως της δημοσιότητας αφορούν κυρίως δήγματα από μαύρη χήρα. «Πρόκειται για είδος που φέρει νευροτοξικό δηλητήριο, γι’ αυτό και τα συμπτώματα δεν είναι δερματολογικά αλλά επηρεάζουν κυρίως το νευρικό σύστημα» συμπληρώνει ο δρ Σταθάκης.

Οι μυϊκές κράμπες, για παράδειγμα, είναι ένα συχνό σύμπτωμα, όμως οι πιο σοβαρές ενοχλήσεις – που μαρτυρούν επιδείνωση – είναι ζαλάδα, ναυτία, πονοκέφαλος και δυσκολία στην αναπνοή. Ενδεικτικά αναφέρεται πως το 2020 ένα κοριτσάκι μόλις 10 μηνών εισήχθη στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Πατρών με επιπλοκές στην καρδιά, τον νεφρό και το νευρικό σύστημα εξαιτίας του δηλητηρίου της μαύρης χήρας. Η κατάσταση της υγείας του, ευτυχώς, βελτιώθηκε μετά τη χορήγηση αντίδοτου.

Την ίδια περίοδο στο Νοσοκομείο Αγιος Ανδρέας, στην Πάτρα, νοσηλεύτηκε επίσης μια γυναίκα εξαιτίας των έντονων συμπτωμάτων που της προκάλεσε το δήγμα της μαύρης χήρας. Ελαβε εντούτοις εξιτήριο έπειτα από έξι ημέρες νοσηλείας. Δύο χρόνια μετά, μία ακόμα περίπτωση έγινε γνωστή και αφορούσε ένα 4χρονο αγόρι που δέχτηκε τσίμπημα στην Πορταριά Πηλίου.

Ωστόσο οι… τρομακτικές αυτές ιστορίες δημιουργούν μια στρεβλή εικόνα για τις αράχνες, δεδομένου πως σε καμία περίπτωση δεν έχουν στόχο τον άνθρωπο, ούτε είναι… αιμοβόρες. «Καμία αράχνη δεν είναι επιθετική, είτε φέρει ισχυρό δηλητήριο είτε όχι. Μόνον όταν αισθάνονται πως απειλούνται, π.χ. τις πιάσουμε κατά λάθος, θα αμυνθούν. Μάλιστα στην πραγματικότητα οι αράχνες τρέφονται με ένα σορό άλλα έντομα που μπορεί να είναι επιβλαβή στις καλλιέργειες. Με λίγα λόγια  είναι, μεταξύ άλλων, ωφέλιμες για το οικοσύστημα».

Από δεδομένα που επικαλέστηκε άλλωστε και η καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής του ΕΛΠΑ Θεοδώρα Ψαλτοπούλου σε πρόσφατη συνέντευξή της, προκύπτει πως στις ΗΠΑ «με 400 εκατομμύρια κατοίκους, καταγράφονται κατά μέσο όρο επτά θάνατοι ετησίως». Η ίδια, δε, διευκρίνισε πως η καφέ αράχνη ερημίτης «παράγει αιμορραγική τοξίνη, που προκαλεί νεκρωτικά έλκη δέρματος και γάγγραινα.   Και πρόσθεσε πως στην περίπτωση δήγματος, «η σοβαρότητα των συμπτωμάτων εξαρτάται από τη συγκέντρωση και την ποσότητα του δηλητηρίου», με τα παιδιά και τους ηλικιωμένους να διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο λόγω της αναλογικής συγκέντρωσης της τοξίνης στο σώμα τους.

Αναφορικά πάλι με τα μέτρα προστασίας που οφείλουμε να λαμβάνουμε, ο δρ Σταθάκης εξηγεί πως οι αράχνες – ιδίως οι καφέ, καθώς η μαύρη χήρα προτιμά τα εξωτερικά περιβάλλοντα –απαντώνται κυρίως σε αδιατάρακτα περιβάλλοντα, όπως είναι τα υπόγεια, τα παλιά κτίρια κ.ο.κ. «Ετσι, εάν κάποιος εκτελεί εργασίες σε τέτοια μέρη καλό είναι να φορά γάντια, μπότες ή μποτάκια και γενικότερα να έχει καλυμμένο όσο το δυνατόν μεγαλύτερη επιφάνεια του σώματός του. Επιπρόσθετα, θα πρέπει να τινάζουμε καλά τα ρούχα που έχουμε αφήσει στο υπόγειο».

Τι συνέβη στον άτυχο άνδρα στην Ηλεία

Περί τα τέλη Αυγούστου αναμένεται να ρίξουν… φως στα ακριβή αίτια του θανάτου του άτυχου 48χρονου τα αποτελέσματα των  τοξικολογικών και ιστολογικών εξετάσεων. Εως τότε το θανατηφόρο τσίμπημα της καφέ αράχνης ερημίτισσας αποτελεί μεν το επικρατέστερο σενάριο, που μένει όμως να εξακριβωθεί. Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι σύμφωνα με τις πρώτες πληροφορίες το πόρισμα της ιατροδικαστικής εξέτασης καταλήγει πως ο θάνατος του άνδρα προκλήθηκε από έναν τύπο γάγγραινας.

Το ιστορικό της ιδιαίτερα σπάνιας περίπτωσης στη χώρα μας που αφορά θανατηφόρο τσίμπημα από αράχνη  – η οριστική λύση του «μυστηρίου» αναμένεται να δοθεί ύστερα από δύο εβδομάδες – ξεκίνησε την περασμένη εβδομάδα, όταν ο 48χρονος άνδρας παραθέριζε στην Ηλεία. Εκεί, όπως συνηγορούν τα έως τώρα δεδομένα, δέχθηκε τσίμπημα αράχνης, χωρίς εντούτοις ο ίδιος να το καταλάβει, όπως αργότερα είπε στους γιατρούς.

Αρχικά, οι έντονοι πόνοι που τον ενοχλούσαν στο κάτω άκρο του ήταν η αιτία που απευθύνθηκε σε ιδιώτη ορθοπαιδικό, ο οποίος τον παρέπεμψε αμέσως στο νοσοκομείο. Αν και η εικόνα του δεν απέπνεε ανησυχία, οι γιατροί αποφάσισαν την εισαγωγή του. Ωστόσο την περασμένη Τετάρτη  η κατάσταση της υγείας του εμφάνισε ραγδαία επιδείνωση. Τότε ήταν που εντάθηκαν οι υποψίες των θεραπόντων ιατρών του για δηλητηριώδες τσίμπημα, με τους ίδιους να κάνουν υπεράνθρωπες προσπάθειες να τον κρατήσουν στη ζωή.

Μάλιστα, έπειτα από επικοινωνία τους με το Κέντρο Δηλητηριάσεων, οι γιατροί κατέληξαν πως το πιθανότερο είναι το τσίμπημα να προήλθε από την καφέ αράχνη, για το οποίο σημειώνεται πως δεν υπάρχει διαθέσιμο αντίδοτο στη χώρα μας, όπως και στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Εν τω μεταξύ, εξαιτίας των σοβαρών επιπλοκών που εμφάνισε, ο ασθενής μεταφέρθηκε στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, όπου και διασωληνώθηκε. Τελικά την περασμένη Πέμπτη κατέληξε, με τον θάνατό του να προκαλεί ανησυχία και εύλογα ερωτήματα που θα απαντηθούν το επόμενο διάστημα.