Οψη φθινοπώρου έχουν φέτος τα δάση της Ελλάδας ήδη από τα μέσα του καλοκαιριού. Δορυφορικές αποτυπώσεις που ελήφθησαν στα τέλη Ιουλίου με αρχές Αυγούστου του 2024 προκαλούν προβληματισμό: Τα δάση, ειδικά σε περιοχές της Βόρειας Ελλάδας, είχαν αποκτήσει το χαρακτηριστικό καφέ χρώμα του φθινοπώρου από το καλοκαίρι, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις τα φύλλα των δέντρων είχαν πέσει ή ήταν ήδη έτοιμα να πέσουν…

Τις ανησυχητικές εικόνες έδωσε στη δημοσιότητα η επιστημονική ομάδα του Climatebook, επισημαίνοντας ότι «το παρατεταμένο χρονικό διάστημα των πολύ υψηλών θερμοκρασιών και οι ελάχιστες βροχοπτώσεις το καλοκαίρι του 2024 είχαν ως αποτέλεσμα να επηρεαστούν το φυσικό περιβάλλον και η υγεία των δασών. Η χαρακτηριστική αυτή εικόνα των δασών παρουσιάζεται σε μεγάλο μέρος της χώρας», ενώ το φαινόμενο είναι εντονότερο σε περιοχές της Κεντρικής και Βόρειας Ελλάδας.

Ενδεικτικά στοιχεία

Ενδεικτική είναι η εικόνα που παρουσίαζε το δάσος στα όρια του Νομού Θεσσαλονίκης και Σερρών στην περιοχή της Νιγρίτας, στα τέλη Αυγούστου του 2024, σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο: Το καφέ χρώμα κυριαρχεί σε ολόκληρη την περιοχή, όπου βρίσκεται και το Καταφύγιο Αγριας Ζωής, ενώ η περσινή καταπράσινη εικόνα του έχει εξαφανιστεί.

Οπως επισημαίνει στα «ΝΕΑ» ο διευθυντής Ερευνών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών Κώστας Λαγουβάρδος, σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση του meteo.gr/EAA, σε περιοχές της Κεντρικής Μακεδονίας η θερμοκρασία το καλοκαίρι του 2024 ξεπέρασε τους 37°C για περισσότερες από 35-40 ημέρες, ενώ είχαμε και ελλιπείς βροχοπτώσεις. «Η θερμοκρασία κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού κινήθηκε σε πολύ υψηλά επίπεδα σε ολόκληρη τη χώρα, όμως ειδικά στην Κεντρική Μακεδονία τους τελευταίους 12 με 13 μήνες – με εξαίρεση τον περασμένο Μάιο – έχουμε συνεχώς θερμοκρασίες πάνω από τα κανονικά, ενώ κάποιες μέρες είχαμε μερικές από τις μεγαλύτερες θετικές αποκλίσεις που έχουν σημειωθεί στη χώρα».

Είναι ενδεικτικά τα στοιχεία που έχει συλλέξει η επιστημονική ομάδα του ΜΕΤΕΟ για τις κλιματικές αποκλίσεις στην Ελλάδα: Τον Ιούνιο του 2024 στην Κεντρική Μακεδονία είχαμε μέση μέγιστη θερμοκρασία υψηλότερη κατά 4,3 βαθμούς Κελσίου σε σχέση με τη μέση τιμή της δεκαετίας 2010-2019, ενώ τους +4 βαθμούς Κελσίου έφτασε η απόκλιση και τον Φεβρουάριο. Τους υπόλοιπους μήνες η μέση μέγιστη θερμοκρασία ξεπέρασε κατά 1,5-3,4 βαθμούς Κελσίου το κανονικό για την εποχή. «Και σκεφτείτε ότι συγκρίνουμε με τον μέσο όρο του χρονικού διαστήματος 2010-2019, δηλαδή μιας περιόδου μέσα στην κλιματική αλλαγή. Αν συγκρίναμε με τη δεκαετία του ’70 ή του 2000, οι αποκλίσεις θα ήταν ακόμη μεγαλύτερες» λέει ο Κώστας Λαγουβάρδος.

Η επίδραση της κλιματικής αλλαγής στα δασικά οικοσυστήματα της Ελλάδας απασχολεί τους επιστήμονες. Οπως επισημαίνει έκθεση για την ανθεκτικότητα των ελληνικών δασικών οικοσυστημάτων στην κλιματική αλλαγή που συνέταξε πέρυσι η αρμόδια Επιτροπή του Κέντρου Ερεύνης Φυσικής της Ατμόσφαιρας και Κλιματολογίας της Ακαδημίας Αθηνών, «δεδομένου ότι η αύξηση των περισσότερων δασικών ειδών εξαρτάται κυρίως από τη βροχόπτωση κατά τη διάρκεια της άνοιξης, του καλοκαιριού ή και συνολικά της αυξητικής περιόδου, η μειωμένη διαθεσιμότητα νερού αναμένεται να επηρεάσει σημαντικά τα πρότυπα και τον ρυθμό ανάπτυξης των δέντρων. Σε συνδυασμό με τις υψηλότερες θερμοκρασίες, τις παρατεταμένες περιόδους ξηρασίας και άλλους βιοτικούς παράγοντες όπως τις προσβολές από έντομα, παθογόνα, παράσιτα κ.λπ. αναμένεται αύξηση των μαζικών περιστατικών ξήρανσης και νέκρωσης δέντρων, φαινόμενο που παρατηρείται ήδη τόσο στα μεσογειακά πευκοδάση όσο και στα δάση κεφαλληνιακής ελάτης. Δεδομένης της διαφορετικής ευαισθησίας των δέντρων στις υψηλές θερμοκρασίες και την ξηρασία βάσει του μεγέθους και της ηλικίας τους, είναι ιδιαίτερα πιθανή μια μελλοντική αλλαγή στην ηλικιακή δομή και τη σύνθεση των δασών, με συνεπακόλουθες επιπτώσεις στη δασική βιοποικιλότητα. Οι εκτεταμένες νεκρώσεις και ξηράνσεις δέντρων, σε συνδυασμό με τον αυξημένο κίνδυνο προσβολών από έντομα και παθογόνα, αυξάνουν με τη σειρά τους τον κίνδυνο δασικών πυρκαγιών».