Πέρυσι, μια τάση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ήταν γυναίκες να ρωτούν τους άνδρες πόσο συχνά αναλογίζονταν τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Η απάντηση ήταν «πολύ». Αυτό δεν εξέπληξε τον Μάικ Ντάνκαν, οικοδεσπότη του δημοφιλούς podcast «Ιστορία της Ρώμης» και πιθανότατα ούτε τον Τομ Χόλαντ, ο οποίος έχει γράψει πολλά μπεστ σέλερ για το θέμα. Η Μέρι Μπίαρντ κατανοεί επίσης σίγουρα τι είναι αυτό που ασκεί γοητεία. Η μελέτη της για την αρχαία Ρώμη, την ανέδειξε στην πιο διάσημη κλασικίστρια στον κόσμο.
Λοιπόν, τι είναι αυτό που κάνει τη Ρώμη να έχει τόση απήχηση στον σύγχρονο κόσμο; Οπως εξηγεί η Μπίαρντ, η Ρωμαϊκή Δημοκρατία αποτελεί τα θεμέλια της δυτικής πολιτικής και κουλτούρας. Επιπλέον, φαίνεται ότι η ιστορία της Ρώμης είναι τόσο πολύπλευρη που τα στοιχεία της μπορούν να διαχωριστούν, να αναδιαταχθούν και να ερμηνευθούν ώστε να ταιριάζουν σε οποιαδήποτε περιγραφή γεγονότων ή σε όλες τις πεποιθήσεις.
Η Ρώμη αποτέλεσε βασική έμπνευση για τη σύγχρονη φιλελεύθερη δημοκρατία. Η σκέψη και οι πράξεις των «ιδρυτών-πατέρων» της Αμερικής εμποτίστηκαν με τα ρωμαϊκά ιδεώδη και οι Ηνωμένες Πολιτείες παρουσιάστηκαν ως ο νέος σημαιοφόρος της δημοκρατικής ελευθερίας. Με τον δικό τους τρόπο, οι ιταλοί φασίστες προσπάθησαν επίσης να «παρουσιαστούν ως οι νόμιμοι κληρονόμοι της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας».
Η Ρώμη είναι επίσης η περίπτωση μιας δημοκρατίας που γίνεται απολυταρχία όταν υποκύπτει στη λαϊκή απογοήτευση, οι πολιτικοί κανόνες καταπατούνται και αναδεικνύεται ευρέως η λαχτάρα για έναν «ισχυρό» ηγέτη. Οι επικριτές του Ντόναλντ Τραμπ τον παρομοιάζουν συχνά με τον Ιούλιο Καίσαρα, με αναφορά στη δημαγωγία του, την ανελέητη επιδίωξη εξουσίας και την προθυμία του να παραβιάσει τους κανόνες. Αλλά και οι ακροδεξιοί οπαδοί του κάνουν συχνά την ίδια σύγκριση, προσπαθώντας να τον παρουσιάσουν ως κάποιον μεγάλο αυτοκρατορικό κατακτητή.
Οι οπαδοί του Τραμπ πιστεύουν επίσης (λανθασμένα) ότι ήταν η μετανάστευση που κατέστρεψε τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Γενικότερα, αυτό που θεωρούν οι ακροδεξιές δυνάμεις είναι πως η αρχαία Ρώμη έθεσε τα θεμέλια για τη «λευκή κουλτούρα». Η Μπίαρντ αμφισβητεί αυτό τον μύθο, υποστηρίζοντας ότι η ιστορία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, στην οποία υπήρχε εθνοτική ποικιλομορφία, είναι «η ιστορία των έγχρωμων ανθρώπων». Η παλιά ρωμαϊκή αριστοκρατία έχασε τα προνόμιά της, γιατί δεν τα είχε μοιραστεί.
Ομοίως, την ιστορία της Ρώμης εκμεταλλεύονται και οι νοσταλγοί της πατριαρχίας. Η Ρώμη μπορεί να είχε τις ηρωίδες της, αλλά ήταν συνήθως μητέρες και σύζυγοι αυτοκρατόρων.
Για τους Ισραηλινούς, η Ρώμη είναι κάτι εντελώς διαφορετικό: η ιστορία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας παραπέμπει στην εμπειρία της εξορίας, ενώ υπογραμμίζει επίσης τις δυνητικά καταστροφικές συνέπειες της αποτυχίας να σκεφτεί κανείς ρεαλιστικά. Θυμηθείτε την εξέγερση υπό την ηγεσία του Σίμον Μπαρ Κόχμπα εναντίον της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας – την τελική κλιμάκωση των ιουδαιορωμαϊκών πολέμων – που είχε ως αποτέλεσμα μια φρικτή ήττα και την εξάλειψη της εβραϊκής ζωής στην Ιουδαία, το όνομα της οποίας άλλαξε οριστικά από τον αυτοκράτορα Αδριανό σε Παλαιστίνη.
Ευτυχώς, ο Νταβίντ Μπεν-Γκουριόν, ο ιδρυτής του σύγχρονου κράτους του Ισραήλ, είχε διαφορετική νοοτροπία: μην αψηφάς ποτέ μια υπερδύναμη και μην πηγαίνεις σε πόλεμο χωρίς την υποστήριξη μιας υπερδύναμης. Αλίμονο, οι εβραίοι μεσσιανικοί ζηλωτές στα παλαιστινιακά εδάφη τείνουν να επαναλάβουν την αυτοκτονική ανοησία του Μπαρ Κόχμπα.
Συχνά γίνεται επίκληση στη Ρώμη όταν περιγράφεται η αμερικανική ηγεμονία. Η Pax Romana προσέφερε ένα μοντέλο για την Pax Americana που εμφανίστηκε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ακριβώς όπως ο αγώνας για μια «κοινή ειρήνη» μεταξύ των ελληνικών πόλεων-κρατών μετά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο παρείχε τελικά το ηθικό υπόβαθρο για να πάρει τον έλεγχο η Ρώμη, ο ανελέητος πόλεμος στην Ευρώπη ώθησε τελικά τις ΗΠΑ να λειτουργήσουν ως εξωτερικός εγγυητής της ασφάλειας και της τάξης. Η ειρήνη, όπως φαίνεται, είναι συχνά ασυμβίβαστη με την πλήρη πολιτική ελευθερία.
Αλλά η Pax Americana φαίνεται τώρα να φθίνει – μια τάση που έχει προκαλέσει πολλές εικασίες σχετικά με την «πτώση» της αμερικανικής «αυτοκρατορίας». Οι βάσεις για τέτοιες εικασίες τέθηκαν τον δέκατο όγδοο αιώνα, όταν άνθρωποι όπως ο Εντουαρντ Γκίμπον και ο Μοντεσκιέ έγραψαν για τη μοίρα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ωστόσο, οι ΗΠΑ έχουν ακόμη πολλά να μάθουν για να αποφύγουν τη δική τους παρακμή και πτώση.
Ισως το πιο σημαντικό μάθημα είναι ότι ακόμη και οι ηγεμόνες πρέπει να έχουν την αίσθηση του μέτρου. Η Ρώμη υπέφερε από αυτό που ο Γκίμπον περιέγραψε ως «φυσικό και αναπόφευκτο αποτέλεσμα του άμετρου μεγαλείου». Είναι γνωστό ότι οι ΗΠΑ δεν έχουν την απαραίτητη ταπεινότητα, ειδικά κατά τα χρόνια της αδιαμφισβήτητης ηγεμονίας τους μετά τον Ψυχρό Πόλεμο. Θα πρέπει να φροντίσουν να διασφαλίσουν ότι η ύβρις δεν θα οδηγήσει στην πτώση τους.
Ο Σλόμο Μπεν-Αμί, πρώην υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ, είναι αντιπρόεδρος του Διεθνούς Κέντρου Ειρήνης του Τολέδο
