Τα πρόσφατα περιστατικά ασφαλείας στο προαστιακό δίκτυο της  Αθήνας και στον ηλεκτρικό σιδηρόδρομο – μετρό φέρνουν και πάλι στο προσκήνιο το «χαλαρό» πλαίσιο λειτουργίας των αστικών μέσων σταθερής τροχιάς, που εξυπηρετούν καθημερινά χιλιάδες μετακινήσεις πολιτών.

Η παρ’ ολίγον μετωπική σύγκρουση δύο προαστιακών τρένων στους Αγίους Αναργύρους, η φωτιά στις γραμμές του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου κοντά στον σταθμό Ειρήνη, η πρόσκρουση συρμού σε πεσμένα δέντρα μεταξύ των σταθμών Σφενδάλης και Αφιδνών και η κατάσταση στις ισόπεδες διαβάσεις γεννούν εύλογα το ερώτημα: «Πόσο ασφαλείς είναι οι μετακινήσεις του επιβατικού κοινού στις ράγες του μετρό – Ηλεκτρικού και του προαστιακού σιδηροδρόμου;».

Οι βασικοί πυλώνες διατήρησης των στάνταρ ασφαλείας στις αστικές μετακινήσεις με τους συρμούς του προαστιακού σιδηροδρόμου και του μετρό, σύμφωνα με τους υπευθύνους ασφαλείας των δύο μέσων, είναι τρεις: ο ανθρώπινος παράγοντας, οι σιδηροδρομικές υποδομές και το τροχαίο υλικό που κινείται πάνω σε αυτές.

Οι ίδιοι ωστόσο σπεύδουν να διαχωρίσουν την κατάσταση που επικρατεί στα δύο μέσα (μετρό – Ηλεκτρικός και προαστιακός), επισημαίνοντας ότι οι μεγαλύτερες υλικοτεχνικές ελλείψεις εμφανίζονται στο προαστιακό δίκτυο, σε αντίθεση με το δίκτυο του μετρό όπου οι ελλείψεις είναι περιφερειακές και δεν ακουμπούν την ασφάλεια.

Σε κάθε περίπτωση, τονίζουν, για όλες τις περιστάσεις, όσο δύσκολες και αν είναι αυτές, υπάρχουν κανόνες ασφαλείας, οι οποίοι όταν εφαρμόζονται σωστά και με υπευθυνότητα αποτρέπουν τους κινδύνους.

Ο προαστιακός. Στο δίκτυο του προαστιακού σιδηροδρόμου της Αθήνας εξακολουθούν να λείπουν από ένα μεγάλο τμήμα του κρίσιμα συστήματα ασφαλείας. Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά τα συστήματα σηματοδότησης – τηλεδιοίκησης, υπάρχουν σημεία με τοπικά συστήματα ελέγχου, ακόμα και εντός της Αττικής.

Συγκεκριμένα:

  • Στο τμήμα Κιάτο – Ανω Λιόσια, το έργο εντάχθηκε στον προγραμματισμό τον Ιούλιο του 2024, για να αποκατασταθούν 100 χιλιόμετρα.
  • Στο τμήμα Ρέντης – Σιδηροδρομικός Σταθμός Αθηνών έχει αποκατασταθεί μερικώς η λειτουργία του εξοπλισμού της σύμβασης 994 και λειτουργεί τοπικό σύστημα ελέγχου και επιτήρησης της σιδηροδρομικής κυκλοφορίας.
  • Στο τμήμα Σιδηροδρομικός Σταθμός Αθηνών – Τρεις Γέφυρες δεν λειτουργεί σηματοδότηση – τηλεδιοίκηση και ο ΟΣΕ συντάσσει τεύχη, με σκοπό την εγκατάσταση προσωρινού συστήματος ελέγχου και επιτήρησης της σιδηροδρομικής κυκλοφορίας. Το κόστος ανέρχεται σε 1,5 εκατ. ευρώ με ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2025, όμως η χρηματοδότηση αναζητείται.

Πάντως, και στα υπόλοιπα τμήματα όπου η τηλεδιοίκηση λειτουργεί, όπως το τμήμα Ανω Λιόσια – Αεροδρόμιο, υπάρχουν σημαντικά προβλήματα. Οι μηχανοδηγοί έχουν καταγγείλει πολλές φορές τα τελευταία χρόνια πως πολλά φωτοσήματα είναι καθημερινά χαλασμένα.

Η κυκλοφορία εξακολουθεί να γίνεται με μεθόδους περασμένων δεκαετιών. Στο πλαίσιο αυτό, ο ΟΣΕ και η Hellenic Train έχουν συμφωνήσει για την αυστηρή τήρηση του Γενικού Κανονισμού Κυκλοφορίας. Ειδικότερα, η ΗΤ ενίσχυσε πρόσφατα το σύστημα παρακολούθησης των παραβάσεων και αυστηροποιεί περαιτέρω τις ποινές. Αυτό οδήγησε ήδη σε μείωση των παραβάσεων (για τα τρένα που κινούνται με ταχύτητες άνω των 10 χλμ. την ώρα) κατά 70% τον Ιούλιο και τον Αύγουστο.

Επίσης, η Hellenic Train αναμένεται να λάβει και πρόσθετα μέτρα, μεταξύ των οποίων  περιλαμβάνονται:

  • Συστηματικοί και απροειδοποίητοι έλεγχοι επί των αμαξοστοιχιών από τους επικεφαλής των διευθύνσεων υπηρεσιών μηχανοκίνησης και άλλων.
  • Δημιουργία μοντέλου επανεκπαίδευσης των παραβατικών μηχανοδηγών.
  • Συστηματικοί έλεγχοι, αλλά και τυχαία ψυχοτεχνικά τεστ, αλκοτέστ και έλεγχοι για άλλες παραβατικές συμπεριφορές.
  • Μέχρι την οριστική λειτουργία του συστήματος τηλεδιοίκησης – σηματοδότησης  ETCS εξετάζεται η επαναφορά του προϊσταμένου αμαξοστοιχίας στους συρμούς, με ειδικά καθήκοντα και εκπαίδευση σε θέματα ασφάλειας.

Μετρό – Ηλεκτρικός. Ο «αδύναμος κρίκος» του μετρό είναι η Γραμμή 1 του πρώην ηλεκτρικού σιδηροδρόμου (ΗΣΑΠ). Τα προβλήματα στην παλαιότερη και πιο ταλαιπωρημένη γραμμή της Αθήνας και του Πειραιά είναι πολλά: Ελλειψη συρμών, καθαριότητας και κλιματισμού είναι τα σημαντικότερα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν άμεσα. Μέχρι στιγμής, σε εξέλιξη βρίσκεται  η μετασκευή 14 συρμών του πρώην ΗΣΑΠ,  προκειμένου να ξαναμπούν σε κυκλοφορία. Πρωτοκυκλοφόρησαν το 1986 και τώρα  αναβαθμίζονται με στόχο να αρχίσουν να παραδίδονται αναβαθμισμένοι σταδιακά από την άνοιξη του 2025.

Στο υπόλοιπο δίκτυο του μετρό, και συγκεκριμένα στη Γραμμή 3 προς το Αεροδρόμιο, η έλλειψη συρμών και προσωπικού προκαλεί καθημερινά φαινόμενα «εμφράγματος» ακόμα και σε ώρες μη αιχμής. Η Ελληνικό Μετρό δεν έχει ακόμη προβεί στην προμήθεια νέων συρμών. Απαιτούνται τουλάχιστον 15 νέοι συρμοί, εκ των οποίων οι 7 να είναι «διρευματικοί» για να φτάνουν έως το Αεροδρόμιο. Την ίδια στιγμή επείγει να τοποθετηθεί κλιματισμός και σε 28 γαλλικούς συρμούς του 2004, που δεν διέθεταν κλιματισμό εκ κατασκευής. Από αυτούς δυνητικά θα μπορούσαν να κυκλοφορήσουν 20-24 συρμοί, υπό την προϋπόθεση ότι θα αποκτήσουν κλιματισμό.